Chiến dịch Bagration (tiếng Nga: опера́ция «Багратио́н») là mật danh của chiến dịch Byelorussia – chiến dịch tấn công chiến lược mùa hè năm 1944 của quân đội Liên Xô, chính thức bắt đầu ngày 23 tháng 6[1][3] đến 29 tháng 8 năm 1944 trong Chiến tranh Xô-Đức. Mật danh này được lấy theo tên của Pyotr Ivanovich Bagration – một vị tướng đã chiến đấu và hy sinh[Gc 7] trong cuộc chiến tranh năm 1812 giữa Đế quốc Nga và nước Pháp của Napoléon I.

Bạn đang đọc: Chiến dịch Bagration – Wikipedia tiếng Việt

Đây là chiến dịch được thực hiện bởi 6 mũi tấn công của 4 Phương diện quân Liên Xô. Sau ba giai đoạn tác chiến chiến lược, Quân đội Liên Xô đã đánh tan Cụm Tập đoàn quân Trung tâm của Quân đội Đức Quốc xã, tiêu diệt 25 Sư đoàn Đức,[24] giải phóng hoàn toàn lãnh thổ Byelorussia cùng phần lớn lãnh thổ các nước cộng hoà Xô viết vùng Baltic và miền Đông Bắc Ba Lan. Về phía nước Đức Quốc xã, đây là “thất bại thảm hại nhất của Quân đội Đức Quốc xã trong toàn bộ cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai”[25], khi khu vực phòng thủ phía Đông của nước Đức Quốc xã bị sụp đổ và Đông Phổ bị trực tiếp đe doạ.

Chiến dịch Bagration cũng được xem là chiến thắng vĩ đại nhất của Hồng quân trong cả cuộc chiến.[24] Chiến dịch này cùng với chiến dịch Lvov-Sandomir (tiếng Nga: Львов – Сандомир) được các nhà nghiên cứu lịch sử coi là tiêu biểu cho nghệ thuật chiến dịch Xô Viết, khi các hoạt động nghi binh liên tục làm Quân đội Đức Quốc xã lỡ chân, đồng thời các bài bản tấn công của học thuyết “Tác chiến chiều sâu” được thực hiện gần như hoàn hảo ở mọi cấp độ. Trong khi vai trò “bậc thầy” của Liên Xô về vây bọc được khẳng định[24], hai chiến dịch này đã đẩy Quân đội Đức Quốc xã ra khỏi lãnh thổ Liên Xô, giúp Hồng quân có bàn đạp ở bờ Tây sông Wisla, tạo tiền đề cho chiến dịch Vistula-Oder ở giai đoạn kế tiếp[26], đưa chiến tranh vào khu vực “chiều sâu chiến lược” của đối phương theo học thuyết.

Bối cảnh trước chiến dịch[sửa|sửa mã nguồn]

Mặt trận Xô-Đức từ 22/6 đến 19/8 năm 1944

Địa bàn tác chiến[sửa|sửa mã nguồn]

Chiến dịch diễn ra trên chủ quyền lãnh thổ Byelorussia, Litva một phần chủ quyền lãnh thổ Latvia và vùng Đông Bắc Ba Lan. Đây là vùng có địa hình khá phẳng phiu ở phía Tây và thấp dần từ Tây Bắc xuống Đông Nam. Vùng phía Đông Belarus, nơi tiến hành những chiến dịch tiến công tiên phong, địa hình bị chia cắt bởi những dải rừng lá kim xen lẫn những con sông Dniepr, Berezina, Luchesa, Pronia, Drut ; đều chảy theo hướng Bắc – Nam và Tây Bắc – Đông Nam. Những con sông này được Cụm tập đoàn lớn quân trung tâm ( Đức ) tận dụng như những chướng ngại tự nhiên trên những tuyến phòng thủ. Muốn thực hành thực tế nâng tầm với chiều sâu chiến dịch lớn trên hướng này, cần tập trung chuyên sâu pháo binh ở tỷ lệ cao với hàng chục cơ số đạn và phải có tối thiểu một tập đoàn lớn quân xe tăng. [ 27 ]Phía Nam Belerus là dải đầm lầy Polesya dài hơn 400 km, rộng hơn 100 km, trải từ phía Tây Gomel đến ngã ba biên giới Ukraina – Belarus – Ba Lan. Bản thân vùng đầm lầy này cũng bị chia cắt bởi rừng rậm và những con sông nhỏ là chi lưu của sông Pripyat và cũng chảy theo hướng Bắc – Nam hoặc Nam – Bắc trong khi sông Pripyat chảy theo hướng Tây – Đông. Đây là khu vực phần nhiều không hề tiến hành xe tăng, pháo hạng nặng và những vũ khí lớn. Kỵ binh hoàn toàn có thể hoạt động giải trí được trong vùng này nhưng chuyển dời khá khó khăn vất vả. Muốn tương hỗ cho bộ binh tác chiến trên vùng này, cần có những giang đội tàu sông và những xuồng chiến đấu. [ 28 ]Phía Bắc địa phận tác chiến hầu hết là những dải đồi cao trên biên giới Belarus – Litva bị chia cắt bởi những con sông Tây Dvina và Nieman chảy theo hướng Đông Nam – Tây Bắc và vùng hồ – đầm lầy trên biên giới Nga – Latvia. Đây là hướng hoạt động giải trí hoàn toàn có thể tiến hành xe tăng với số lượng lớn nhưng cần nhiều đơn vị chức năng công binh cầu phà, làm đường và tương hỗ kỹ thuật. Toàn bộ chủ quyền lãnh thổ Belarus có khoảng chừng 20.000 sông suối và khoảng chừng 11 Nghìn hồ đầm lớn nhỏ, chiếm 10 % diện tích quy hoạnh chủ quyền lãnh thổ. Belarus không có những điểm to lớn. Khu đất cao rộng nhất nằm quanh những thành phố Minsk và Vinius, núi Dzerzhinsk cao nhất vùng cũng chỉ có độ cao 345 mét. [ 29 ]

Tình huống mặt trận[sửa|sửa mã nguồn]

Khu vực tác chiến được người Đức gọi là ” ban công Byelorussia ” do tuyến mặt trận có hình một cung lồi nhô về phía Đông từ Polotsk qua Vitebsk, dọc theo sông Luchetsa, sông Pronia, sông Dniepr đến Zhlobin rồi chạy dọc theo sông Pripyat sang phía Tây đến Pinsk và Kovel. Nếu kể cả khu vực đầm lầy Polisya chỉ có những đội kỵ binh trắc vệ trấn áp, hàng loạt trận tuyến dài đến trên 800 km. Cụm tập đoàn lớn quân Trung tâm ( Đức ) đóng tại đây có một vị trí kế hoạch rất quan trọng trên hàng loạt mặt trận Xô – Đức. Lợi dụng sự chia cắt của vùng đầm lầy Polesya, cánh phải của cụm quân này hoàn toàn có thể uy hiếp bên sườn và phía sau những quân đoàn của Phương diện quân Ukraina 1 đang chuẩn bị sẵn sàng mở Chiến dịch Lvov – Sandomierz ở Đông Nam Ba Lan. Từ khu vực Minsk – Vilnius, quân đội Đức Quốc xã hoàn toàn có thể đánh bọc sườn quân đội Liên Xô nếu họ đột kích vào Đông Phổ. Khu vực này còn là những địa thế căn cứ mặt đất để Tập đoàn quân không quân 6 ( Đức ) tổ chức triển khai những trận tập kích đường không vào Moskva. Và sau cuối, khối quân Đức gồm hơn 800.000 người đóng tại đây chặn đường tiến công của những phương diện quân Liên Xô vào Ba Lan và Đông Phổ, hai cửa ngõ tối quan trọng trên biên giới phía Đông của Đế chế thứ ba. [ 30 ]Cụm Tập đoàn quân Trung tâm từ trước tới nay luôn là một đạo quân mạnh của Quân đội Đức Quốc xã. Ở thời gian mùa hè năm 1944, nó gồm hơn 50 sư đoàn ; chỉ đứng sau Cụm tập đoàn lớn quân Nam ( Đức ) về quân só và trang bị. Mặc dù trong chiến dịch Suvorov hồi mùa thu năm 1943, Quân đội Liên Xô đã đẩy cụm quân này ra khỏi khu vực Smolensk nhưng chiều dài chiến tuyến đã được thu ngắn bớt. Do đó, Cụm Tập đoàn quân Trung tâm ( Đức ) hoàn toàn có thể tăng tỷ lệ quân lực lẫn chiều sâu của tuyến. Địa hình ở đây cũng thuận tiện cho phòng thủ : bùn đất lầy lội khiến việc tiến hành xe tăng chỉ hoàn toàn có thể thực thi trên vài trục giao thông vận tải chính ; mặt Đông Nam được che chở bởi khu đầm lầy Pripyat, có địa hình rừng cây xen với bùn lầy ; còn mặt Đông Bắc và Đông có những con sông lớn chạy dọc theo chiến tuyến. Trong khi đó, sau sống lưng chiến tuyến là mạng lưới hệ thống đường tàu tương đối tốt, thuận tiện cho việc điều chuyển lực lượng dự bị. Bất lợi về địa hình cộng với mạng lưới hệ thống đường đi bộ kém tăng trưởng sẽ gây khó khăn vất vả lớn cho việc bảo vệ phục vụ hầu cần nếu Hồng quân tập trung chuyên sâu quân lực lớn cho cuộc tiến công ở đây [ 31 ] .Tuy nhiên, do những thất bại của Cụm Tập đoàn quân Nam trong chuỗi chiến dịch Kursk, hạ lưu sông Dnepr, Dnepr-Carpath, Crimea trong mùa hè, mùa thu và mùa đông 1943 – 1944 [ Gc 8 ] của Hồng quân, đẩy Cụm Tập đoàn quân này lùi xa về phía Tây nên sườn Nam của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm đã có một khoảng cách lớn với sườn phía Bắc của Cụm tập đoàn lớn quân Nam không được che chắn. Đến tháng 3 năm 1944, hình thế phòng thủ của Cụm Tập đoàn quân này khá bất lợi khi trên cánh Nam, Phương diện quân Byelorussia ( Liên Xô ) triển khai thắng lợi chiến dịch đệm tại khu vực Gomel – Rechitsa, đánh bật quân Đức khỏi hiên chạy dọc kế hoạch giữa hai con sông Dniepr và Pripyat hồi tháng 11 năm 1943. Sau đó một tháng, Phương diện quân Pribaltic 1 cũng đánh bật Tập đoàn quân xe tăng 3 ( Đức ) khỏi Gorodok và áp sát Vitebsk từ ba phía. [ 32 ]Trong thời hạn này, đã có những tín hiệu rõ ràng cho thấy Đồng Minh sẽ sớm mở mặt trận phía Tây [ Gc 9 ]. Như thế, nước Đức Quốc xã sẽ rơi vào trường hợp xấu nhất là bị kẹp giữa 2 mặt trận. Trong tư thế phòng ngự, Bộ Tổng Tư lệnh Tối cao Quân đội Đức Quốc xã ( Oberkommando des Heeres – OKH ) chờ đón một cuộc tiến công kế hoạch của Hồng quân vào cùng khoảng chừng thời hạn với hoạt động giải trí đổ xô của Đồng Minh, có năng lực cao vào đầu mùa hè, khi bùn lầy khởi đầu khô .Vấn đề còn lại chỉ là Hồng quân sẽ lựa chọn hướng nào là hướng tiến công chính mà thôi .

Phán đoán của Bộ Tổng Tư lệnh Tối cao Quân đội Đức[sửa|sửa mã nguồn]

Là một người có niềm tin can đảm và mạnh mẽ vào thắng lợi sau cuối của nước Đức Quốc xã, Hitler cũng tin là hoàn toàn có thể tạo ra một cú lật ngược tình thế ở mặt trận phía Đông trong trường hợp Đồng Minh sắp mở mặt trận phía Tây [ 33 ]. Niềm tin này ảnh hưởng tác động tới nhận định và đánh giá của OKH khi phán đoán hướng tiến công của Hồng quân vào mùa hè 1944, bởi lẽ thời cơ mong ước này chỉ xảy ra khi Hồng quân lựa chọn hướng từ Bắc Ukraina ra biển Baltic vào khe giữa Cụm Tập đoàn quân Bắc Ukraina và Cụm Tập đoàn quân Trung tâm, tạo điều kiện kèm theo cho 2 Cụm Tập đoàn quân này phản công vây hãm, lặp lại những thắng lợi vang dội của thời kỳ 1941 – 1942 [ 33 ] .Phán đoán chủ quan này của OKH được củng cố bởi nhiều nguyên do, mà thứ nhất là khu vực Ukraina mở vào vùng phẳng phiu ở châu Âu, có địa hình thuận tiện cho xe tăng – cơ giới hóa hoạt động giải trí [ 31 ]. Từ Ukraina, Hồng quân có hai lựa chọn : từ miền Nam Ukraina về phía Nam Âu chiếm Romania và những nước vùng Balkan ; từ Bắc Ukraina về phía Tây Bắc, ra bờ biển Baltic cắt ngang hiên chạy dọc Byelorussia [ 31 ]. OKH cho rằng 2 lựa chọn này đều có hệ quả kế hoạch nghiêm trọng : Romania chuẩn bị sẵn sàng đổi phe và nước Đức Quốc xã mất một liên minh chính trị lẫn nguồn phân phối dầu mỏ tối quan trọng cho cỗ máy cuộc chiến tranh ; còn Cụm Tập đoàn quân Trung tâm ở Byelorussia và Cụm Tập đoàn quân Bắc ở dọc bờ biển Baltic nếu bị cắt rời thì Quân đội Đức Quốc xã suy yếu nghiêm trọng [ 31 ]. Tuy nhiên, OKH đánh giá và nhận định rằng hướng Tây Bắc Ukraina có năng lực hơn cả, vì một cuộc tiến công táo bạo ở đây sẽ nhanh gọn mang cuộc chiến tranh đến chủ quyền lãnh thổ nước Đức .Với đánh giá và nhận định trên, OKH và đặc biệt quan trọng là Hitler đã bỏ lỡ mối rình rập đe dọa vỗ mặt của Hồng quân so với Cụm Tập đoàn quân Trung tâm. Do đó, ⅓ số pháo, ½ số pháo tự hành chống tăng và 88 % số xe tăng của Cụm Tập đoàn quân này được điều chuyển sang Cụm Tập đoàn quân Bắc Ukraina [ 34 ] .

Ý định của Bộ Tổng Tư lệnh Tối cao Quân đội Xô Viết[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ tổng thể Chiến dịch Bagration
Trong việc lựa chọn hướng tiến công chính cho chiến dịch mùa hè, Bộ Tổng Tư lệnh Tối cao Quân đội Xô Viết – STAVKA – có cách nghiên cứu và phân tích khác với OKH .Hướng phía Bắc vào những nước Cộng hòa vùng Baltic nhắm vào Cụm Tập đoàn quân Bắc đương nhiên không được lựa chọn vì ít có ý nghĩa kế hoạch : nó chỉ giải phóng một phần nhỏ đất đai và tài nguyên của Liên Xô và sau cuối là đi vào ngõ cụt ở ven bờ biển Baltic. [ 7 ] Hơn nữa khu vực này có vị trí thuận tiện cho phòng thủ và Hồng quân cũng đứng trước rủi ro tiềm ẩn lê dài mặt trận Xô-Đức. [ 7 ] Hướng phía Nam, từ Nam Ukraina về Rumani và những nước vùng Balkan nhằm mục đích cũng có năng lực, nhưng đây chỉ là mặt trận thứ yếu [ 31 ]. Tấn công theo hướng này trong thời gian hiện tại cũng khiến Hồng quân lê dài trận tuyến quá mức và phải đối phó với địa hình khó khăn vất vả vùng Balkan. [ 7 ]Như vậy, chỉ còn hai hướng được STAVKA xem xét : từ phía Tây Bắc Ukraina tăng trưởng về hướng biển Baltic hoặc tiến công trực diện Cụm Tập đoàn quân Trung tâm ở Byelorussia. Lựa chọn thứ nhất, mặc dầu được thuận tiện về địa hình tương thích cho xe tăng – cơ giới hóa, nhưng đổi lại phải đương đầu với rủi ro tiềm ẩn mũi tiến công bị cắt vào sườn, phản vây hãm bởi lực lượng mạnh của Cụm Tập đoàn quân Bắc Ukraina và Cụm Tập đoàn quân Trung tâm. Sau những kinh nghiệm tay nghề xương máu trong những năm trước, Stalin và những tướng lĩnh của ông hiểu rằng một đợt tiến công táo bạo như vậy là quá sức so với Hồng quân Liên Xô, nhất là xét trong nghành nghề dịch vụ chỉ huy và phục vụ hầu cần. [ 7 ]Lựa chọn tiềm năng Byelorussia có năng lực nhất, vì việc Hồng quân trả giá đắt cho mỗi thước đất giành được từ Cụm Tập đoàn quân Trung tâm trước đó lẫn địa hình không tương thích cho hoạt động giải trí của xe tăng – cơ giới hóa [ 33 ] lại là tiền đề cho yếu tố giật mình [ 35 ]. Thành công của hướng tiến công này sẽ tiêu diệt những khối quân Đức còn chưa bị tiêu tốn, cắt đứt đường rút lui Cụm Tập đoàn quân Bắc, hoàn tất việc giải phóng Liên Xô và giúp Hồng quân tiến vào Ba Lan, đóng quân ngay tại hướng trực tiếp nhất đến Berlin. [ 7 ] Đồng thời, theo nguyên tắc chiến dịch của ” Tác chiến chiều sâu “, thành công xuất sắc của hướng tiến công chính sẽ là khởi đầu cho chiến dịch tiếp nối. Nên STAVKA dự kiến khi chiến dịch Byelorussia tăng trưởng thuận tiện, OKH sẽ phải điều quân từ Cụm Tập đoàn quân Bắc Ukraina lên bịt lỗ hổng Byelorussia mặc kệ Hồng quân đang tập trung chuyên sâu một lực lượng mạnh ở khu vực này [ 36 ], và đây sẽ là thời gian để tung ra chiến dịch tiếp nối ngay từ Bắc Ukraina về hướng Lvov-Sandomir [ 37 ] .Bộ Tổng Tư lệnh Tối cao Liên Xô cũng đã tổ chức triển khai lại lực lượng của mình và kiểm soát và điều chỉnh lại mạng lưới hệ thống cán bộ chỉ huy. STAVKA chia nhỏ Phương diện quân Tây thành Phương diện quân Byelorussia 2 và 3, và hai Phương diện quân này được che sườn Bắc bởi Phương diện quân Baltic 1. Phương diện quân Byelorussia nhận thêm 3 Tập đoàn quân để trở thành Phương diện quân Byelorussia 1 – là một ” siêu ” Phương diện quân vì có trách nhiệm tương hỗ cho Phương diện quân Ukraina 1 tăng trưởng hướng chiến dịch Lvov-Sandomir. STAVKA cũng thực thi những cuộc điều động quân quy mô lớn : chuyển tới đến Byelorussia những đơn vị chức năng Tập đoàn quân Xe tăng Cận vệ số 5 và Tập đoàn quân số 28 từ Nam Ukraina, Tập đoàn quân Cận vệ số 2 và Tập đoàn quân số 51 từ mặt trận Krym ; điều động tới Bắc Ukraina Tập đoàn quân Cận vệ số 8 và Tập đoàn quân Xe tăng số 2 từ Moldavia [ Gc 10 ] ; chuyển Tập đoàn quân Cận vệ số 6 từ Phương diện quân Baltic 2 sang cho Baltic 1 [ 38 ] .Nguyên soái Z. K. Zhukov được chỉ định làm đại diện thay mặt của STAVKA tại Phương diện quân Byelorussia 1 và 2 nhằm mục đích điều phối hành vi của hai phương diện quân này – vì vậy nguyên soái I. S. Koniev thay thế sửa chữa ông chỉ huy Phương diện quân Ukraina 1. Nguyên soái A. M. Vasilevsky thì điều phối Phương diện quân Byelorussia 3. Một số tướng lĩnh cũng được đề bạt lên làm Tư lệnh những Phương diện quân tham gia chiến dịch. Đại tướng I. D. Cherniakovsky được chỉ định làm tư lệnh Phương diện quân Byelorussia 3, trở thành Tư lệnh phương diện quân trẻ nhất của Hồng quân. Đại tướng I. E. Petrov cũng được đề bạt làm Tư lệnh Phương diện quân Byelorussia 2, tuy nhiên do sự đàm tiếu của L. Z. Mekhils mà ông bị điều đi làm Tư lệnh Phương diện quân Ukraina 4. Người sửa chữa thay thế Petrov là Đại tướng G. F. Zakharov. [ 7 ]

Diễn biến trước trận đánh[sửa|sửa mã nguồn]

Hoạt động nghi binh của Hồng quân[sửa|sửa mã nguồn]

Nghi binh ( maskirovka ) là một trong những yếu lĩnh của học thuyết ” Tác chiến chiều sâu “, và luôn có vai trò quan trọng trong thành công xuất sắc của Hồng quân trong những chiến dịch phản công lẫn tiến công trong suốt thời hạn từ mùa Đông 1942 cho đến mùa Xuân 1944 [ 39 ]. Tuy nhiên, trong suốt thời hạn trước đó của đại chiến, chưa có hoạt động giải trí nghi binh nào được chuẩn bị sẵn sàng công phu như ở chiến dịch Byelorussia .Do thành công xuất sắc của chiến dịch phụ thuộc vào rất lớn vào việc bí hiểm tập trung chuyên sâu quân dự bị và hoán chuyển vị trí của những Tập đoàn quân giữa những Phương diện quân, nên tiềm năng tiên phong của những hoạt động giải trí nghi binh là giấu kín những hoạt động giải trí chuyển quân này, thứ nữa là củng cố niềm tin của Hitler và OKH rằng tiềm năng tiến công sắp tới của Hồng quân sẽ là miền Trung và Nam Đông Âu [ 40 ] [ 41 ], chứ không phải là Byelorussia [ Gc 11 ] .Để thực thi những hoạt động giải trí nghi binh thuận tiện, mở màn từ giữa tháng 4, Hồng quân chuyển hàng loạt mặt trận sang phòng ngự. Mọi giải pháp giữ bí hiểm được tiến hành : những trạm phát radio hiệu suất lớn ngưng hoạt động giải trí ; kế hoạch tiến công chỉ được thông dụng cho 1 số ít rất ít người tương quan ; việc chuyển quân chỉ triển khai đêm hôm ; những khu vực tập trung chuyên sâu quân được ngụy trang kỹ lưỡng ; quân giữ tuyến không được biết đơn vị chức năng mới đến ; những đơn vị chức năng không quân mới đến không được bay thám thính ; những đơn vị chức năng tiêm kích tại chỗ thiết lập một đai tuần không cẩn mật ngăn ngừa máy bay thám thính của đối phương xâm nhập [ Gc 12 ]. [ 43 ]Khác với cách nghi binh ” hư hư thực thực ” trong những chiến dịch trước, lần này Hồng quân sử dụng ” thực mà hư ” khi để lại 4/6 Tập đoàn quân Xe tăng ở khu vực Ukraina [ Gc 13 ], đồng thời sử dụng một trong số những Tập đoàn quân này triển khai một cuộc tiến công sớm về hướng Romania trong đầu tháng 5 năm 1944 [ 43 ] [ 44 ]. Ngoài ra, những Phương diện quân ở khu vực này được lệnh tổ chức triển khai thêm những ” đội quân ma ” nhằm mục đích che giấu việc 2 Tập đoàn quân Xe tăng đã được điều chuyển [ Gc 14 ]. Các đài phát sóng radio cũng được lệnh giả lập việc tập trung chuyên sâu quân cùng với những đoàn tàu sinh động đến khu vực này. Đai tuần không đôi lúc được mở ra, cố ý để cho máy bay thám thính của đối phương xâm nhập [ 45 ]. Ở phía Bắc, phương diện quân Baltic 3 cũng thực thi những hoạt động giải trí nghi binh tựa như nhằm mục đích lôi kéo sự quan tâm của OKH ra khỏi chính diện của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm [ 16 ] .Nhìn chung, những hoạt động giải trí nghi binh của Hồng quân đã thành công xuất sắc. OKH trọn vẹn không hề hay biết việc Hồng quân đã bí hiểm chuyển 3 tập đoàn lớn quân bộ binh cơ giới, 1 tập đoàn lớn quân xe tăng và vài sư đoàn đến tăng cường cho những đơn vị chức năng đối lập với Cụm Tập đoàn quân Trung tâm. Đến tận ngày mở màn chiến dịch Bagration, phát xít Đức vẫn tin rằng Tập đoàn quân xe tăng cận vệ số 5, Tập đoàn quân xe tăng số 2, Tập đoàn quân số 5 và số 8 vẫn còn được sắp xếp ở phía Nam, đối lập với Cụm Tập đoàn quân Nam Ukraina. [ 16 ]

Phản ứng của phía Quân đội Đức Quốc xã[sửa|sửa mã nguồn]

Dựa trên suy luận rằng những mũi tiến công của Hồng quân phải có Tập đoàn quân Xe tăng làm mũi nhọn, mà những tín hiệu thu nhận từ mặt trận cho thấy cả sáu Tập đoàn quân Xe tăng đang tập trung chuyên sâu ở khu vực Ukraina [ 15 ], nên OKH liên tục nhìn nhận thấp rủi ro tiềm ẩn ở Byelorussia. Đầu tháng 5/1944, Cụm Tập đoàn quân Trung tâm đã bị lấy mất 1/3 lực lượng pháo binh [ 34 ], và đến cuối tháng Năm, khi OKH điều động thêm Quân đoàn Thiết giáp 56 sang tăng cường cho Cụm Tập đoàn quân Bắc Ukraina [ 46 ], thì Cụm Tập đoàn quân này chỉ còn lại 50% số pháo chống tăng và 22 Phần Trăm số xe tăng [ 34 ] .Tuy nhiên, ở Lever quân đoàn trở xuống, những sĩ quan chỉ huy và tình báo Đức đã tích lũy được nhiều tin tức về một cuộc tiến công quy mô lớn hoàn toàn có thể xảy ra ở Byelorussia [ 16 ]. Vào đầu tháng 6 năm 1944, nhờ xâm nhập trinh thám, những đơn vị chức năng của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm đã phát hiện sự tập trung chuyên sâu quân quy mô lớn ở khu vực chiến tuyến đối lập và báo cáo giải trình về OKH. Không lâu trước khi chiến dịch mở màn, Bộ Tư lệnh của những Tập đoàn quân đã nhận diện hầu hết những đơn vị chức năng Hồng quân đối lập chiến tuyến và phán đoán được hướng tiến công của những đơn vị chức năng này – ngoại trừ những lực lượng dự bị kế hoạch của STAVKA [ 47 ] như trường hợp của Tập đoàn quân Cận vệ 6, Tập đoàn quân Xe tăng Cận vệ 5, những Cụm cơ động Kỵ binh – Cơ giới hóa .

Có điều các sĩ quan cao cấp của OKH tiếp tục xem nhẹ các phát hiện này, họ cho rằng vẫn cho rằng việc tập trung quân này chỉ nhằm thực hiện một đòn nghi binh như các chiến dịch trước đây. Quan điểm này thể hiện trong bức công điện ngày 10 tháng 6: Mặc dù đòn tấn công nhằm vào Cụm Tập đoàn quân Trung tâm vẫn được cho là thứ yếu, chúng ta vẫn cần phải để tâm đến khả năng quân địch tập trung binh lực ngay trước chiến tuyến của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm; bởi lẽ sức mạnh của các mũi xung kích Xô Viết – nếu chỉ xét theo tỉ lệ binh lực của hai bên – đã là không thể xem thường[48]. Ngày 19 tháng 6, bộ phận Quân báo của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm lại phát hiện mức độ tập trung cao của Không quân Xô Viết và tiếp tục báo cáo bày tỏ nghi vấn về phán đoán của OKH. Tuy nhiên, OKH tiếp tục đánh giá rằng sự nghi ngờ này không có căn cứ[49]. Các sĩ quan cấp cao của OKH chỉ hoàn toàn nhận thức được sai lầm của họ cho đến tận ngày 25 tháng 6, lúc đó đã là vài ngày sau khi chiến dịch Bagration thật sự mở màn.[16]

Quân lực và kế hoạch của hai bên[sửa|sửa mã nguồn]

Tương quan quân lực của hai bên[sửa|sửa mã nguồn]

Các đơn vị tham chiến của Hồng quân[50] và Quân đội Đức Quốc xã[51] theo Zaloga
Tại khu vực mặt trận, Hồng quân có tổng số 2,4 triệu quân với 36.000 đại bác và súng cối, 5.200 xe tăng và pháo tự hành, 5.300 máy bay chiến đấu. Trong khi đó, quân lực của Đức Quốc xã gồm 80 vạn người, 900 xe tăng và pháo tự hành [ Gc 15 ], 9.000 đại bác và cối, và 1.350 máy bay. Như thế, Hồng quân đạt lợi thế tiêu biểu vượt trội mọi mặt, từ quân số đến vũ khí .Tính vào ngày 22 tháng 6, Cụm Tập đoàn quân Trung tâm có 553 xe tăng và pháo tự hành, chưa tính khoảng chừng vài trăm pháo tự hành chống tăng [ 52 ]. Tỷ lệ xe tăng so với pháo tự hành rất thấp, ví dụ Tập đoàn quân Thiết giáp 3 chỉ có 40 xe tăng và 246 pháo tự hành [ 52 ], được lý giải là chỉ sẵn sàng chuẩn bị cho phòng ngự tĩnh. Trong khi đó, Hồng quân có 2.715 xe tăng và 1.355 pháo tự hành [ 53 ], so sánh cho thấy tỷ suất xe tăng – pháo tự hành gần gấp 6 lần .Tại thời gian mở màn chiến dịch, trong số 1.350 máy bay ở mặt trận, Cụm Không lực 6 của Đức Quốc xã có 839 máy bay chiến đấu, trong đó chỉ có 66 máy bay tiêm kích và 312 máy bay ném bom [ 52 ]. Trong cùng thời gian, Không quân Xô viết có 2.318 máy bay tiêm kích, 1.744 máy bay tương hỗ mặt đất Shturmoviks ; 655 máy bay ném bom hạng vừa ; 1.007 máy bay ném bom kế hoạch ( thường trực STAVKA ) ; 431 máy bay ném bom hạng nhẹ đêm hôm [ 15 ]. Với số lượng gấp nhiều lần, Không quân Xô viết trọn vẹn làm chủ khung trời và hầu hết tự do oanh kích mọi nơi, mọi lúc .

Bố trí phòng thủ của Quân đội Đức Quốc xã[sửa|sửa mã nguồn]

Bố trí quân lực hai bên trước chiến dịch.
Lực lượng của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm dưới quyền thống chế Ernst Busch ( từ 28 tháng 6 là thống chế Otto Moritz Walter Model ) gồm có Tập đoàn quân Thiết giáp số 3, Tập đoàn quân Bộ binh số 4, số 9 và số 2 [ Gc 16 ] được yểm trợ của Cụm Không quân 6. Ở thời gian chiến dịch khởi đầu, Cụm Tập đoàn quân Trung tâm có 34 sư đoàn bộ binh [ Gc 17 ], 2 sư đoàn dã chiến của Không quân, 7 sư đoàn bảo mật an ninh hậu tuyến, 2 sư đoàn cơ giới hóa ( chưa tính tàn quân của sư đoàn Feldherrnhalle ) và 1 sư đoàn thiết giáp. Tổng cộng quân lực gồm 400.000 quân chiến đấu và 400.000 quân trong những đơn vị chức năng tương hỗ [ 5 ]. Do phòng tuyến dài, nên mỗi sư đoàn phải tiếp đón trung bình 14 km, mỗi km chiều dài có 10 pháo trực xạ và cối, 1 pháo và 1 xe tăng hoặc pháo tự hành [ 54 ]. Những khoảng chừng hở giữa những tiểu đoàn đóng quân trên trận tuyến chỉ được bao trùm bằng những cứ điểm trinh thám động tĩnh quân địch và bằng những đội tuần tra hoạt động giải trí theo phiên trực. [ 16 ]Dầu sao, nhờ thời hạn ngưng chiến khá lâu trước đó, nên phòng tuyến được vững chắc hóa bằng 3-5 lớp chiến hào, nhiều ụ hỏa điểm và bãi mìn, với chiều dày khoảng chừng 5 – 6 km. Tuy nhiên, do tỷ lệ quân lực phòng thủ thấp, nên Cụm Tập đoàn quân Trung tâm chỉ có 3 sư đoàn dự bị, trong đó sư đoàn Thiết giáp 20 đã bị tiêu tốn và sư đoàn cơ giới hóa Feldherrnhalle đã bị thiệt hại nặng đều chưa được bổ trợ. Các thành phố quan trọng chỉ được phòng thủ bằng những đơn vị chức năng hậu tuyến. Cho nên, một khi khu vực giải pháp của phòng tuyến đã bị đục thủng, thì Cụm Tập đoàn quân không đủ quân để bịt cửa nâng tầm [ 5 ]. Hơn nữa, một phần đáng kể lực lượng Đức đã bị hoạt động giải trí của những đội du kích Liên Xô trói chân tại hậu phương. [ 16 ] [ Gc 18 ]

Kế hoạch tiến công của Hồng quân[sửa|sửa mã nguồn]

Kế hoạch bắt đầu của STAVKA được phác thảo với ý đồ vây hãm hủy hoại hầu hết Cụm Tập đoàn quân Trung tâm Đức Quốc xã bằng 2 mũi chủ công thọc sâu : Mũi Đông Bắc của Phương diện quân Byelorussia 3 qua Orsha xuyên giữa Tập đoàn quân Thiết giáp 3 và Tập đoàn quân 4 của Đức Quốc xã về phía Tây Bắc Minsk, còn mũi Đông Nam của Phương diện quân Byelorussia 1 qua khu đầm lầy Nam Bobruysk xuyên giữa Tập đoàn quân 9 và Tập đoàn quân 2 theo hướng Slutsk tới Baranovichi rồi vòng lên phía Bắc. Hai mũi dự kiến sẽ hợp vây tại Tây Minsk. Trong khi đó, mũi phụ công của Phương diện quân Baltic 1 cắt qua giữa 2 Cụm Tập đoàn quân Bắc và Trung tâm theo hướng Polotsk-Glubokoe, vừa để bảo vệ sườn phải cho mũi Đông Bắc đồng thời kẹp nòng cốt của Tập đoàn quân Thiết giáp 3 vào giữa [ 56 ], còn PQD Byelorussia 2 trợ công hướng Đông, ghim giữ Tập đoàn quân 4 [ 3 ] .Tuy nhiên, trong cuộc họp chung giữa STAVKA với những Tư lệnh Phương diện quân vào ngày 22-23 tháng 5 [ Gc 19 ], một yếu tố được nhận diện là những mũi thọc sâu chiến dịch hoàn toàn có thể gặp nguy hại nếu những lực lượng phòng thủ vòng ngoài của đối phương chưa bị hủy hoại [ 56 ]. Do đó, những mũi thọc sâu giải pháp cũng sẽ được tổ chức triển khai tại Vitebsk và Bobruisk để vây hãm tàn phá Tập đoàn quân Thiết giáp 3 và Tập đoàn quân 9 của Đức Quốc xã. [ 56 ] [ Gc 20 ]Mũi thọc sâu chủ công Đông Bắc của Phương diện quân Byelorussia 3 được giao Tập đoàn quân Xe tăng 5 và Cụm cơ động Kỵ binh – Cơ giới hóa Oslikovsky, còn mũi Đông Nam của Phương diện quân Byelorussia 1 được giao Cụm cơ động Kỵ binh – Cơ giới hóa Plyev. Các mũi thọc sâu giải pháp được thực thi bởi Quân đoàn Xe tăng 1 được phối thuộc cho Tập đoàn quân Cận vệ 6 thuộc Phương diện quân Baltic 1, Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 2 được phối thuộc cho Tập đoàn quân Cận vệ 11 thuộc Phương diện quân Byelorussia 3, Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 1 và 9 được phối thuộc cho Tập đoàn quân 65 và 3 thuộc Phương diện quân Byelorussia 1. Hoạt động của Phương diện quân Baltic 1 và Phương diện quân Byelorussia 3 được phối hợp bởi đại diện thay mặt của STAVKA là Nguyên soái A. M. Vasilevsky, hoạt động giải trí của Phương diện quân Byelorussia 1 và 2 được phối hợp bởi đại diện thay mặt STAVKA là Nguyên soái K. G. Zhukov .STAVKA khởi đầu đưa ra những thông tư cơ bản về kế hoạch của chiến dịch vào ngày 31 tháng 5 năm 1944. Trái với những kế hoạch tiến công trước đó, lần này STAVKA biết số lượng giới hạn tham vọng của mình và chỉ đưa ra những tiềm năng vừa sức với những Phương diện quân tham gia chiến dịch. [ Gc 21 ] Thật vậy, sự thành công xuất sắc ngoài mong đợi của chiến dịch Bagration đã khiến những chỉ huy Liên Xô bị giật mình và họ phải thực thi những biến hóa trong kế hoạch nhằm mục đích hướng tới những tiềm năng sâu hơn và xa hơn so với khởi đầu. [ 16 ]Theo học thuyết ” Tác chiến chiều sâu “, mỗi chiến dịch gồm 3 quy trình tiến độ : tiến công khu vực giải pháp của phòng tuyến ; hoạt động thọc sâu vào tung thâm vây hãm tàn phá và sau cuối là triển khai chiến dịch tiếp nối để khai thác chiến quả [ Gc 22 ]. Tương ứng với học thuyết, chiến dịch Bagration cũng chia làm 3 quá trình : Giai đoạn 1 khởi đầu từ 23 tháng 6 đến 29 tháng 6, quá trình 2 từ 28 tháng 6 đến 5 tháng 7, quy trình tiến độ 3 từ 5 tháng 7 đến 29 tháng 8 .

Giai đoạn 1 : Tấn công khu vực giải pháp của phòng tuyến[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ chi tiết chiến dịch Bagration.
Ban đầu, thời hạn tiến công được STAVKA dự kiến trong khoảng chừng từ ngày 15 đến 20 tháng Sáu. Vì quy mô lực lượng ở mặt trận quá lớn, công tác làm việc bảo vệ phục vụ hầu cần không theo kịp, nên Stalin quyết định hành động dời ngày mở màn chiến dịch đến ngày 23 tháng 6 [ 1 ] [ 2 ]. Tuy nhiên, ngày 22 tháng 6 năm 1944, đúng vào ngày Quân đội Đức Quốc xã khởi đầu chiến dịch Barbarossa 3 năm về trước, Hồng quân khởi đầu nổ súng thăm dò trên toàn mặt trận, đồng thời lôi kéo quân Đức ra bố phòng ở những tuyến phòng ngự bên ngoài, tăng hiệu suất cao sát thương của đợt bắn phá bằng pháo binh trong ngày hôm sau [ 57 ]. Riêng ở khu vực cải tiến vượt bậc của Phương diện quân Baltic 1, đợt tiến công thăm dò thuận tiện nên tăng trưởng luôn thành cuộc tiến công chính [ Gc 23 ] .Tối ngày 22 tháng 6, Hồng quân mở màn làm mềm phòng tuyến đối phương bằng 1.000 lượt xuất kích của lực lượng Không quân kế hoạch đánh vào những điểm tập trung chuyên sâu quân và những khẩu đội pháo của đối phương. Đúng 5 : 00 sáng ngày 23 tháng 6, pháo binh tiếp nối không quân bằng loạt pháo chuẩn bị sẵn sàng lê dài suốt 2 giờ ở tỷ lệ gần như bão hòa. [ 58 ] Đặc biệt, ở khu vực phòng tuyến đối lập của Phương diện quân Byelorussia 1 và 3, loạt bắn chuẩn bị sẵn sàng là ” chưa từng thấy trong cả cuộc cuộc chiến tranh ” – theo lời của lính Đức Quốc xã sau đó [ 59 ] .Sau loạt pháo lại đến lượt Không quân liên tục oanh kích ở những tuyến trong khi lực lượng của cả bốn Phương diện quân tiến công nâng tầm ở 6 đoạn chiến tuyến. Ở những khu vực cải tiến vượt bậc, những đội công kiên gồm có công binh, bộ binh, pháo binh, có pháo tự hành lần lượt hạ từng ổ hỏa điểm. Sau sống lưng những đội công kiên là thê đội cơ động gồm những Quân đoàn Xe tăng và Cụm kỵ binh-cơ giới hóa sẵn sàng chuẩn bị khai thác cửa mở để hoạt động thọc sâu [ 60 ]. Các đợt tiến công của Hồng quân được yểm trợ can đảm và mạnh mẽ bằng hỏa lực của pháo binh và không quân, đồng thời mạng lưới hệ thống đèn pha và pháo sáng làm lóa mắt quân Đức và soi đường cho những mũi nâng tầm. [ 55 ]
Nguyên soái A.M. Vasilevsky (thứ 2 từ trái) và Đại tướng I.D. Chernyakhovsky (thứ 3 từ trái) thẩm vấn tướng Alfons Hitter (thứ nhất từ phải) và tướng Friedrich Gollwitzer (thứ 2).
Phương diện quân Baltic 1 và Phương diện quân Byelorussia 3 nhận trách nhiệm tiến công mặt Đông Bắc, mà Vitebsk là vị trí phòng thủ chính của Tập đoàn quân Thiết giáp 3. Ngay ngày tiên phong, hai Phương diện quân đã chọc thủng tuyến phòng ngự. Phía Bắc Vitebsk, Phương diện quân Baltic 1 đưa Quân đoàn Xe tăng 1 tham gia ngay trong ngày, nhanh gọn đẩy Quân đoàn 9 Đức Quốc xã sang bờ Tây sông Dvina, chặn đường rút của Quân đoàn 53 tại Vitebsk, tăng trưởng về hướng Lepel rồi giải phóng thành phố vào ngày 28 tháng 6. Ở Nam Vitebsk, sau khi cải tiến vượt bậc phòng tuyến của Quân đoàn 6 và đánh tan Quân đoàn này, những Tập đoàn quân thuộc Phương diện quân Byelorussia 3 đưa những lữ đoàn xe tăng phối thuộc tràn qua cửa mở. Trong khi Tư lệnh Quân đoàn 53 Đức Quốc xã đang xin phép bỏ lệnh tử thủ, thì 2 Phương diện quân đã nhanh gọn vận động hình thành 2 gọng kìm hợp vây Vitebsk [ Gc 24 ]. Ngày 27 tháng 6, cả hai Phương diện quân hợp lực thanh toán giao dịch túi Vitebsk chứa 28 ‘ 000 quân [ 61 ], giải phóng thành phố .Trong thời hạn này, hướng Orsha gặp khó khăn vất vả. Vì khu vực này án ngữ trục giao thông vận tải Moskva-Minsk nên được bảo vệ bởi những đơn vị chức năng được trang bị tốt nhất của Quân đoàn 27 thuộc Tập đoàn quân 4 Đức, khiến cho Tập đoàn quân Cận vệ 11 của Phương diện quân Byelorussia 3 tiến rất chậm. Không chờ mở xong cửa cải tiến vượt bậc, chỉ huy Tập đoàn quân Cận vệ 11 đưa Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 2 qua khu vực đầm lầy ở phía Bắc chính diện nâng tầm, tìm đường vòng xuống vu hồi Orsha [ 62 ]. Bị uy hiếp vây hãm nên Tư lệnh Quân đoàn 27 phải rút bỏ Orsha trái lệnh tử thủ của Hitler. Ngày 27 tháng 6 Orsha sụp đổ, Tập đoàn quân Xe tăng Cận vệ 5 và Cụm Kỵ binh – Cơ giới hóa Olikovsky thông đường hành tiến và đến bờ sông Berezina vào ngày 28 tháng 6 .

Khu vực Mogilev[sửa|sửa mã nguồn]

Pháo tự hành StuG-III của Đức bị bỏ lại gần Mogilev
Nhiệm vụ chính của Phương diện quân Belorussia 2 là ghim giữ nòng cốt của Tập đoàn quân số 4 ( Đức ) tại khu vực phòng tuyến Mogilev, không cho lực lượng này chuyển sang những hướng khác hay kịp rút về Minsk. Sau đợt pháo bắn sẵn sàng chuẩn bị sáng ngày 23 tháng 6 năm 1944, Phương diện quân tiến công kinh hoàng vào khu vực phòng thủ của Quân đoàn thiết giáp 39 và Quân đoàn 12 – hai quân đoàn mạnh nhất của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm. Đến ngày 25, chính diện phòng tuyến đã bị xuyên thủng, đồng thời Tập đoàn quân Thiết giáp 3 lẫn Tập đoàn quân 9 đóng ở hai bên vai đang sụp đổ [ 63 ]. Đối diện với rủi ro tiềm ẩn bị vây hãm, Tư lệnh Tập đoàn quân 4 phải dữ thế chủ động cho 2 quân đoàn này từng bước lùi về tuyến 2, chỉ để lại một sư đoàn bộ binh giữ Mogilev theo lệnh tử thủ của Hitler [ Gc 25 ]. Sau 4 ngày kịch chiến, Tập đoàn quân 49 của Phương diện quân đã vượt sông Dnepr, cắt đường rút của sư đoàn tử thủ Mogilev. Ngày hôm sau, sư đoàn này bị tàn phá, Mogilev được giải phóng. Đại bộ phận 2 quân đoàn Đức Quốc xã kịp lui về bên kia sông Berezina nhưng chưa biết hai cánh chủ công Phương diện quân Belorussia 1 và 3 đang hình thành 2 gọng kìm bọc sống lưng [ 65 ] .

Khu vực Bobruysk[sửa|sửa mã nguồn]

Các xe tăng Đức bị bắn hỏng gần Bobruysk
Phương diện quân Belorussia 1 mở 2 cửa cải tiến vượt bậc ở Đông và Nam Bobruysk để hình thành 2 cánh hợp vây Tập đoàn quân số 9 Đức Quốc xã. Trong ngày tiên phong, khu vực Đông Bobruysk tiến triển chậm nên cuối ngày, Rokossovsky ra lệnh tạm ngưng tiến công, tăng cường không kích và bắn phá bằng pháo rồi mở lại cuộc tiến công vào sáng hôm sau. Các đơn vị chức năng công binh Hồng quân đã bí hiểm kiến thiết xây dựng những con đường bằng gỗ băng qua khu đầm lầy phía Đông sông Ptsich ; do đó quân Đức đã bị giật mình trước sự Open bất ngờ đột ngột của Hồng quân tại khu vực này. [ 16 ] Với sự tương hỗ hiệu suất cao của hỏa lực, đến chiều tối thì Tập đoàn quân 3 chọc thủng phòng tuyến, khiến Tư lệnh Tập đoàn quân 9 vội điều lực lượng dự bị duy nhất là Sư đoàn Thiết giáp 20 đến bịt lỗ thủng. Giữa lúc đó Tập đoàn quân số 65 cũng nâng tầm thành công xuất sắc ở Nam Bobruysk và đưa ngay Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 1 vào cửa mở. Lo lắng vì mũi xe tăng, Tư lệnh Tập đoàn quân 9 vội ra lệnh cho Sư đoàn Thiết giáp 20 quay về hướng Nam và bị kẹt giữa loạn quân đang rút lui [ 66 ] [ 67 ]. Tận dụng thời hạn, Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 1 đưa Thê đội tiên phong đón đánh cầm chân Sư đoàn Thiết giáp 20 để đơn vị chức năng chính liên tục thọc sâu về Bobruysk. Giữa lúc này, Phương diện quân tung Quân đoàn Xe tăng 9 vào tham chiến qua cửa mở của Tập đoàn quân 3, nhanh gọn hoạt động hình thành gọng kìm Bắc Bobruysk .Ngày 26 tháng 6, hai Quân đoàn Xe tăng đã chiếm được cây cầu độc đạo qua sông Berezina, cắt đường rút của Tập đoàn quân 9 Quân đội Đức Quốc xã và tạo tiền đề cho Cụm Kỵ binh – Cơ giới hóa Pliev hành tiến về Slusk để chiếm trục giao thông qua đầm lầy Prypiat. Hôm sau, những Tập đoàn quân bộ binh từ hai hướng cũng kịp hợp điểm, dồn 2 quân đoàn Đức với 40.000 quân [ 68 ] [ 69 ] [ Gc 26 ] vào túi phía Đông Bobruysk dưới trận mưa bom của Không quân Xô Viết. Trong ngày 28 tháng 9, khoảng chừng 8-15. 000 [ 70 ] [ Gc 27 ] quân chạy thoát nhờ Sư đoàn Thiết giáp 12 được điều từ Cụm Tập đoàn quân Bắc xuống tương hỗ phá vây, nhưng phần nhiều bị mắc lại. Hôm sau, 29 tháng 6, Phương diện quân Belorussia 1 trọn vẹn làm chủ Bobruysk, tàn phá 50.000 quân, bắt 20.000 tù binh [ 72 ]. Với tiềm năng Bobruysk hoàn thành xong sớm hơn dự kiến, 2 Quân đoàn Xe tăng liên tục đứng vị trí số 1 cuộc tiến công thọc sâu về hướng Minsk [ Gc 28 ] .

Giai đoạn 2 : Vận động thọc sâu vào TT[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ giai đoạn 1&2 của chiến dịch.
Sau khi đánh tan những khu vực phòng ngự giải pháp, những Phương diện quân Hồng quân nhanh gọn tổ chức triển khai những mũi thọc sâu : Phương diện quân Baltic 1 đánh chiếm Polotsk-Glubokoe để liên tục khoét sâu kẽ hở giữa Cụm Tập đoàn quân Bắc và Cụm Tập đoàn quân Trung tâm ; nòng cốt của những Phương diện quân Byelorussia 1,2,3 tiến công theo những trục giao nhau tại Minsk nhằm mục đích hợp điểm vây hãm Quân đoàn 4 của Quân đội Đức Quốc xã ; một cánh của Phương diện quân Byelorussia 1 tiến công theo trục Slutsk-Baranovichi để cô lập Minsk từ phía Nam. Các chiến dịch này khởi đầu từ ngày 29 tháng 6 và kết thúc vào ngày 4 tháng 7 năm 1944, lúc mà hầu hết những tiềm năng đã cơ bản triển khai xong ( trừ Baranovichi ) .
Nguyên soái xe tăng P. A. Rotmistrov, tư lệnh Tập đoàn quân xe tăng cận vệ 5 tại sở chỉ huy trên bờ sông Berezina, ngày 1 tháng 7 năm 1944
Sau khi hợp lực với Phương diện quân Byelorussia 3 giao dịch thanh toán cứ điểm phòng ngự Vitebsk xong, Phương diện quân Baltic 1 nhanh gọn tiến về hướng Polotsk – một nút giao thông vận tải quan trọng ở Tây Bắc nhằm mục đích làm bàn đạp cho những chiến dịch tiếp nối [ 73 ] – truy kích sát nút lực lượng còn lại của Tập đoàn quân Thiết giáp 3 [ Gc 29 ]. Trên đường hành tiến, Phương diện quân Baltic 1 vừa tiến công những ổ phòng ngự vừa chạy đua với tàn quân Đức Quốc xã, kịp đến Polotsk sáng sớm 1 tháng 7. Ở đây, quân Đức dựng vội một đai phòng ngự ngoại vi bằng những đơn vị chức năng hậu tuyến cùng với 3 Sư đoàn thuộc Tập đoàn quân 16 được điều từ Cụm Tập đoàn quân Bắc xuống, yểm trợ cho tàn quân rút vào bên trong. Phòng tuyến trong thời điểm tạm thời này không trụ được lâu : ngày 2 tháng 7, sau một ngày công kích Tập đoàn quân xung kích 4 và Tập đoàn quân Cận vệ 6 đã đột nhập thành công xuất sắc và quét sạch quân đội Đức Quốc xã ở bờ Nam sông Dvina Tây. Chiều hôm đó, một đơn vị chức năng của Tập đoàn quân Cận vệ 6 đã chiếm được cầu gỗ còn lại trên sông Dvina Tây, kịp đưa quân sang bờ Bắc lập đầu cầu trước khi cầu bị quân Đức phá sập [ 75 ]. Sáng 3 tháng 7, một quân đoàn thuộc Tập đoàn quân 6 tận dụng đầu cầu vượt sông và mở màn đại chiến đường phố. Sau một ngày kịch chiến, lực lượng Đức Quốc xã phòng thủ Polotsk bị thiệt hại nặng, buộc phải tháo chạy về phía Tây Bắc, thành phố được giải phóng [ 76 ] .Trong thời hạn diễn ra trận đánh Polotsk, thì Tập đoàn quân 43 cùng với Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 1 chiếm Glubokoe trong hành tiến, sau đó liên tục tăng trưởng về hướng Tây đến Dissna. Đến chiều 4 tháng 7, thì Phương diện quân Baltic 1 đã tiến sâu trung bình 120 – 140 km, tàn phá được 37.000 quân đối phương, bắt 7.000 tù binh cùng với nhiều chiến lợi phẩm [ 76 ] .

Chiến dịch Minsk[sửa|sửa mã nguồn]

Quân đoàn xe tăng cận vệ 2, đơn vị đầu tiên của Phương diện quân Byelorussia 3 tiến vào giải phóng Thủ đô của Belarus ngày 3-7-1944
Ở mặt Đông Bắc, ngay khi giao dịch thanh toán xong Orsha, mở thông trục lộ Moskva-Minsk, Tập đoàn quân Xe tăng Cận vệ 5 cùng Cụm kỵ binh – cơ giới hóa của Phương diện quân Belorussia 3 chạy đua chiếm giữ đầu cầu vượt sông Berezina [ 77 ], theo sau là Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 2 của Tập đoàn quân Cận vệ 11 [ Gc 30 ]. Đến lúc này, OKH mới nhận thức được mức độ nghiêm trọng, vội điều Sư đoàn thiết giáp 5 từ Ukraina lên chặn mũi chủ công Đông Bắc của Hồng quân, yểm trợ cho Tập đoàn quân 4 rút về bờ Tây sông Berezina .Cuộc chiến vượt sông ở cánh Đông Bắc diễn ra ác liệt khi đến ngày 30 tháng 6 Sư đoàn thiết giáp 5 mới bị đẩy khỏi bờ sông lùi về giữ Borisov [ Gc 31 ]. Trong lúc Tập đoàn quân Xe tăng Cận vệ 5 đang giao chiến với Sư đoàn thiết giáp 5, thì Quân đoàn Cơ giới hóa Cận vệ 3 vượt sông Berezina thành công xuất sắc ở phía Bắc, cắt tuyến đường sắt Borisov-Vileika và tiến hành vu hồi Borisov [ 80 ]. Bị uy hiếp vây hãm, Sư đoàn Thiết giáp 5 phải lùi về giữ tuyến đường sắt Tây Minsk. Chiều 1 tháng 7, Borisov được giải phóng, cụm Kỵ binh – cơ giới hóa liên tục tăng trưởng về hướng Molodechno .
Người dân Minsk trở về nhà sau trận đánh
Trong lúc Tập đoàn quân Xe tăng Cận vệ 5 đang bị giữ chân ở Borisov [ Gc 32 ] thì Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 2 vòng phía Nam Borisov [ 80 ], tìm được đường trống chạy đua về Minsk và tiến vào thành phố sáng sớm ngày 3 tháng 7 [ Gc 33 ]. Đến đầu chiều cùng ngày thì Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 1 của Phương diện quân Byelorussia 1 cũng kịp tới Minsk từ hướng Đông Nam. Hai cánh quân hợp lực trong đại chiến đường phố, sau một ngày thì quét sạch những đơn vị chức năng chặn hậu của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm, giải phóng Minsk. Trong cùng khoảng chừng thời hạn, Tập đoàn quân 31 và Cận vệ 11 của Phương diện quân Byelorussia 3 đã gặp Tập đoàn quân 3 của Phương diện quân Byelorussia 1 ở ngoại ô phía Đông thành phố Minsk, thắt miệng túi bao quanh Tập đoàn quân 4 Đức Quốc xã [ 82 ] trong khi Phương diện quân Byelorussia 2 đang siết chặt túi từ hướng Đông .Đến lúc này, Cụm Tập đoàn quân Trung tâm đã mất 25 sư đoàn với 30 vạn quân [ 83 ], chưa tính 10 vạn [ 68 ] quân trong túi khi cuộc thanh toán giao dịch hoàn thành xong vào ngày 11 tháng 7 [ Gc 34 ] .
Slutsk là một tiềm năng quan trọng ở phía Nam mặt trận : đây là điểm nút của những đường giao thông vận tải phía Bắc khu vực đầm lầy Prypiat và là bàn đạp cho cánh trái của Phương diện quân Belorussia 1 tiến hành tương hỗ hướng Lvov-Sandomir của Phương diện quân Ukraina 1. Ngày 26 tháng 6 được đưa vào tham chiến qua cửa mở Nam Bobruysk, thì đến ngày 29 tháng 6, Cụm Cơ động Kỵ binh – Cơ giới hóa Plyev của Phương diện quân được sự tương hỗ của Tập đoàn quân 65 và 28 chiếm Slutsk trong hành tiến. Lúc này, do hướng tiến công đang tăng trưởng thuận tiện về Minsk, nên thay vì chiếm Baranovichi rồi tiến về Minsk như kế hoạch, thì Quân đoàn Kỵ binh được lệnh quay về Bắc, cắt tuyến đường sắt phía Nam Minsk, trong khi Quân đoàn Cơ giới hóa liên tục hành tiến về hướng Baranovichi [ 68 ] [ 85 ] .Ngày 3 tháng 7, thì Quân đoàn Cơ giới hóa tiến đến Baranovichi ở mặt Nam, thì Quân đoàn Xe tăng 9 rời Minsk tiến về Baranovichi từ mặt Đông Bắc. Lúc này, Baranovichi được phòng thủ bởi những đơn vị chức năng của Tập đoàn quân 2 và tàn quân của Tập đoàn quân 9 [ 86 ] được tăng cường thêm Sư đoàn Thiết giáp 4 thành một cụm phòng ngự mạnh. Ngày 6 tháng 7, 3 Tập đoàn quân 65, 28 và 48 đến kịp và tham chiến từ mặt Đông. Sáng 7 tháng 7, sau một đợt bắn phá bằng pháo binh và không quân, Quân đoàn Xe tăng 9 và Tập đoàn quân 48 chọc thủng tuyến phòng ngự phía Đông Bắc thành phố, trong khi Quân đoàn Kỵ binh hoạt động tập hậu mặt Tây Bắc. Bị uy hiếp vây hãm, lực lượng Đức Quốc xã phòng thủ buộc phải tháo chạy. Baranovichi được giải phóng cùng ngày [ 87 ] .

Giai đoạn 3 : Khai thác chiến quả hướng Tây mặt trận[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ các chiến dịch phát huy chiến quả.
Đường rút chạy của Quân đội Đức Quốc xã (tháng 7/1944).
Trong ngày 28 tháng 6, nhận thấy mặt trận Byelorussia tăng trưởng thuận tiện, STAVKA chỉ huy những Phương diện quân phải tiến xa hơn về phía Tây. Đây là tiến trình phát huy chiến quả của chiến dịch Byelorussia và khoanh vùng phạm vi lan rộng ra chủ quyền lãnh thổ những nước cộng hòa vùng Baltic và Ba Lan. Giai đoạn này mở màn khi túi Đông Minks đã được thắt, việc thanh toán giao dịch túi được giao cho Phương diện quân Byelorussia 2 còn và Phương diện quân Byelorussia 1 và 3 bắt tay ngay vào việc truy kích đối phương tháo chạy. Như thế, quy trình tiến độ này hoàn toàn có thể được coi là mở màn khoảng chừng ngày 5 tháng 7 và hoàn thành xong vào ngày 29 tháng 8 năm 1944 .Ngày 28 tháng 6, Thống chế Walter Model được chỉ định sửa chữa thay thế Ernst Busch làm Tư lệnh của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm. Sau khi mặt trận Byelorussia sụp đổ, Model tổ chức triển khai mới Tập đoàn quân số 2 và số 4 gồm có Sư đoàn Thiết giáp 7 được điều tăng viện từ mặt trận Ukraina cộng với tàn quân của Tập đoàn quân 4, 9, Thiết giáp 3 [ 88 ] để lập tuyến đứng chân theo trục Vilnius – Lida – Baranovichi [ Gc 35 ] .Mặc dù lúc này Hồng quân cũng đã tiêu tốn nhưng vẫn còn sức chiến đấu so với đối phương đã mất ý chí. Vì thế, những Phương diện quân tranh thủ thời cơ tổ chức triển khai tiếp 5 chiến dịch liên hoàn ở Šiauliai, Vilnius, Kaunas, Belostok-Osovets và Lublin-Brest, phá vỡ ý đồ phòng ngự của Quân đội Đức Quốc xã, chiếm bàn đạp cho những chiến dịch sau .

Chiến dịch Šiauliai[sửa|sửa mã nguồn]

Cuối tháng 6, những đơn vị chức năng tiền phương của Phương diện quân Baltic đã xuất hiện ở sông Duyna và truy kích tàn quân của Tập đoàn quân Thiết giáp 3 về hướng Kaunas. Lúc này, 2 Quân đoàn của Cụm Tập đoàn quân Bắc trấn giữ hiên chạy dọc nối Cụm Tập đoàn quân Bắc và Trung tâm đã chống trả kinh hoàng, ngăn bước tiến của Phương diện quân Baltic 1. Đến ngày 14 tháng 7, nhận thêm 2 Tập đoàn quân trong lực lượng dự bị của STAVKA và Quân đoàn Cơ giới hóa Cận vệ số 3 từ Phương diện quân Belorussia 3, Phương diện quân Baltic 1 đổi hướng tiến công về Šiauliai, một thành phố của Litva. Đến ngày 22 tháng 7, Phương diện quân chiếm Panevežys, một nút giao thông vận tải quan trọng và đến ngày 27 thì giải phóng Šiauliai. Không dừng lại ở đó, Phương diện quân liên tục tiến công và đến ngày 30 tháng 7 thì tới bờ vịnh Riga, cắt đứt Cụm Tập đoàn quân Bắc khỏi Cụm Tập đoàn quân Trung tâm .

Giữa tháng 8, Quân đội Đức Quốc xã sử dụng các sư đoàn thiết giáp tăng viện mở 2 cuộc phản công Doppelkopf và Cäsar để lấy lại tuyến liên lạc giữa 2 Cụm Tập đoàn quân. Mặc dù tạm thời đẩy lui Hồng quân khỏi Riga và mở được một hành lang hẹp giữa hai Cụm Tập đoàn quân, nhưng mọi nỗ lực lấy lại nút giao thông Šiauliai đều thất bại khi Phương diện quân Baltic 1 kịp thời thiết lập một đai phòng ngự chiều sâu vững chắc bên ngoài thành phố[89].

Chiến dịch Vilnius[sửa|sửa mã nguồn]

Quân đội Liên Xô và Quân đoàn bộ binh Ba Lan 1 giải phóng Vinius, 13-7-1944

Chiến dịch Vilnius do Phương diện quân Belorussia 3 tiến hành với mục tiêu là hoàn tất những gì mà chiến dịch Minsk còn dang dở: tiêu diệt tàn binh của Tập đoàn quân Thiết giáp 3 và Tập đoàn quân 4 của Quân đội Đức Quốc xã. Lúc này, tàn quân của Tập đoàn quân 4 cùng với sư đoàn thiết giáp 5 tổ chức tử thủ Molodechno, điểm nút của nhiều tuyến đường ray quan trọng, án ngữ đường tới Vilnius. Ngày 5 tháng 7, Tập đoàn quân Cận vệ 11, Tập đoàn quân Xe tăng Cận vệ 5 và Quân đoàn kỵ binh Cận vệ 3 đã lấy được thành phố. Quân Đức tiếp tục triệt thoái về phía Vilnius và Phương diện quân Belorussia 3 truy kích sát nút. Ngày 7 tháng 7, thành phố bị bao vây. Ngày hôm sau, cùng với Tập đoàn quân Ba Lan Armia Krajowa, các đơn vị của Phương diện quân bắt đầu cuộc chiến đường phố để thanh toán túi. Sau một trận đánh kéo dài 4 ngày, vào ngày 12 tháng 7 Hồng quân bất ngờ bị Sư đoàn Thiết giáp 6 tập kích từ phía Tây, để 3’000 quân chạy thoát trước khi kịp hàn vòng vây[90]. Tuy nhiên, khi thành phố giải phóng vào ngày hôm sau thì phần lớn quân phòng thủ, khoảng 12’000-13’000 quân[91] đã bị tiêu diệt.

Xem thêm: 6 Kỹ Thuật Tự Vệ Từ Chuyên Gia Võ Thuật Bạn Nên Bỏ Túi – Tân Việt – Võ Phục và Dụng Cụ Võ Thuật

Chiến dịch Kaunas[sửa|sửa mã nguồn]

Đầu tháng 7, nhận được lệnh của STAVKA tăng trưởng về hướng Tây, Phương diện quân Byelorussia 3 chuyển Quân đoàn Cơ giới hóa Cận vệ 3 cho Phương diện quân Baltic 1 và nhận lại Tập đoàn quân 39 đang ở gần Kaunas. Do Kaunas là bình phong che mặt Đông Phổ, nên hướng này được tập trung chuyên sâu phòng ngự bởi Tập đoàn quân Thiết giáp 3 và Tập đoàn quân 4 mới được tổ chức triển khai lại của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm. Đối mặt với một lực lượng mạnh, nên chỉ sau khi đã hoàn thành xong tiềm năng Vilnius, Phương diện quân Byelorussia 3 mới tập trung chuyên sâu đủ quân lực cho tiềm năng này. Ngày 28 tháng 7, hàng loạt Phương diện quân bước vào tiến công và sau 2 ngày đã nâng tầm thành công xuất sắc tuyến phòng thủ theo hướng ra sông Neman. Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 2 được đưa vào cửa mở, nhanh gọn hoạt động về phía Vilkaviškis rình rập đe dọa vây hãm Kaunas, buộc quân đội Đức Quốc xã đang phòng thủ phải rút lui. Sáng ngày 1 tháng 8, Kaunas được giải phóng .Trong suốt tháng Tám, Phương diện quân Byelorussia 3 đánh lui những cuộc phản công ngắn của Tập đoàn quân Thiết giáp 3, đồng thời tiến đến biên giới Đông Phổ dọc theo tuyến Kybartai – Suwałki trước khi chuyển sang phòng ngự để chỉnh đốn và bổ trợ quân lực .
Quân đội Liên Xô tiến đến bờ Đông sông Visla, cách Waszawar 14 km
Khi việc giao dịch thanh toán túi Đông Minsk đang sắp xong, Phương diện quân Byelorussia 2 để Tập đoàn quân 49 ở lại và chuyển Tập đoàn quân 50 sang tiềm năng Grodno, án ngữ đường tới Belostock. Ngày 16 tháng 7, Tập đoàn quân 50 chiếm được Grodno từ tay tàn quân của Tập đoàn quân số 4 Đức Quốc xã. Vào lúc này, Sư đoàn Thiết giáp 19 mới được điều đến đã phản công, tìm cách chặn trục giao thông vận tải Grodno-Belostok. Với sự phối hợp của Quân đoàn kỵ binh cơ giới 3, Tập đoàn quân 50 đã đẩy lui cuộc phản công, găm giữ lực lượng Đức Quốc xã để Tập đoàn quân 3 thuộc Phương diện quân Byelorussia 1 tiến quân đến Belostock và giải phóng thành phố vào ngày 27 tháng 7 .Ngay sau khi chiến dịch Belostock kết thúc, Phương diện quân Byelorussia 2 tiến công tiếp thành phố Osovets ( Osowiec Twierdza ) nằm trên một trong những phụ lưu của sông Narev. Hệ thống phức tạp pháo đài trang nghiêm lớn tại đây là một trong những chốt chặn án ngữ con đường tiến vào những khu đầm lầy của Đông Phổ. Vào ngày 14 tháng 8, sau một trận oanh kích kinh hoàng của Không quân, những đơn vị chức năng của Phương diện quân đã đột nhập thành công xuất sắc và chiếm được thành phố .
Quân đoàn xe tăng cận vệ 3 (Liên Xô) tấn công giải phóng thành phố Liublin

Chiến dịch Lublin-Brest do cánh trái của Phương diện quân Byelorussia 1 thực hiện, kéo dài từ ngày 18 tháng 7 đến 2 tháng 8, với mục đích khai thác chiến quả của chiến dịch Bagration theo hướng Tây Ba Lan và sông Wisla, đồng thời hỗ trợ cho mũi tấn công của Phương diện quân Ukraina 1. Ngày 18 tháng 7, cả năm Tập đoàn quân đồng loạt nổ súng, chỉ sau vài giờ đã đột phá xong phòng tuyến của Tập đoàn quân Thiết giáp 4 thuộc Cụm Tập đoàn quân Bắc Ukraina, tạo điều kiện cho lực lượng cơ động tham chiến. Ngày 21 tháng 7, Tập đoàn quân Cận vệ 8 và Tập đoàn quân 47 tiến tới bờ sông Tây Bug. Hôm sau Tập đoàn quân Xe tăng 2 bắt đầu hành tiến về Lublin và sông Wisla, trong khi Quân đoàn Xe tăng 11 và Quân đoàn Kỵ binh Cận vệ 2 vu hồi Siedlce ở Tây Bắc, cắt đường rút của lực lượng Đức phòng thủ Brest và Bialystok.[92] Lublin được giải phóng ngày 24 tháng 7, còn Brest vào ngày 28 tháng 7.

Ngày 25 tháng 7, Tập đoàn quân Cận vệ 8 và Tập đoàn quân xe tăng 2 tiến tới bờ phải Wisla[92], và ngày 2 tháng 8 các đơn vị cánh phải của Phương diện quân Byelorussia 1 chiếm được các bàn đạp vượt sông ở Magnuszew và Pulawy. Trước đó, vào ngày 28 tháng 7, Tập đoàn quân xe tăng 2 chạm trán với Sư đoàn bộ binh 73 và Sư đoàn thiết giáp SS Hermann Goering của Đức và bắt đầu một cuộc chiến nhằm đoạt lấy con đường dẫn vào Warszawa ở phía Đông. Ngày 29 tháng 7, Tập đoàn quân xe tăng 2 tung Quân đoàn xe tăng Cận vệ 8 và Quân đoàn xe tăng 3 lên phía Đông Bắc Warszawa nhằm mở một mũi vu hồi ở đây, trong khi đó Quân đoàn xe tăng 16 tấn công từ phía Đông Nam. Mũi tiến công của Quân đoàn xe tăng Cận vệ 8 tiến sát tới thủ đô Ba Lan (chỉ còn cách 20 cây số) nhưng các đợt phản kích quyết liệt của quân Đức khiến đà tấn công của Hồng quân bị chững lại. Ngày 2 và 3 tháng 8, Sư đoàn thiết giáp số 4 và Sư đoàn thiết giáp SS Viking của Đức cũng được tung vào mặt trận. Tập đoàn quân xe tăng 2 đã phải chiến đấu quyết liệt suốt nhiều ngày, liên tục đánh lui các đợt phản kích của quân Đức cho đến khi Tập đoàn quân 47 kịp thời tham chiến (5 tháng 8) và ổn định mặt trận. Tuy nhiên sau một thời gian dài chiến đấu, lực lượng đã bị tiêu hao nên Hồng quân đã chuyển sang phòng ngự để nghỉ ngơi, củng cố và bổ sung lực lượng.[92]

Ý nghĩa của chiến dịch[sửa|sửa mã nguồn]

Hồng quân tấn công Elgava – Latvia ngày 16/8/1944.

Chiến dịch Bagration được xem là chiến thắng vĩ đại nhất của Hồng quân Liên Xô – được coi là “bậc thầy” về chiến tranh vây bọc thời đó, tiêu diệt “Cụm Tập đoàn quân Trung tâm của phát xít Đức.[24] Thắng lợi ấy đã đặt nền tảng cho những chiến thắng liên tiếp sau đó của quân Nga, góp phần giải phóng toàn bộ Liên Xô.[93][94]

Ý nghĩa kế hoạch của chiến dịch[sửa|sửa mã nguồn]

Chiến dịch này đã giải phóng một vùng chủ quyền lãnh thổ to lớn của Liên Xô và Ba Lan. Mục tiêu khởi đầu của chiến dịch là tiến sâu 200 – 250 km, nhưng trên trong thực tiễn quân đội Xô Viết đã tiến sâu được đến 500 – 600 km dọc theo chính diện rộng đến 1.100 km. Đến 29 tháng 8 năm 1944 Hồng quân đã tiến đến tuyến Elgava ; Dobele ; Šiauliai ; Suvalka ; sông Wisla .Sau nhiều thắng lợi ( tỷ như ở Stalingrad và Kursk ), Nguyên soái Zhukov một lần nữa vượt mặt được phát xít Đức. [ 94 ] Chiến dịch đã hủy hoại khoảng chừng nửa triệu quân Đức Quốc xã, trong đó 17 sư đoàn và 3 lữ đoàn bị tàn phá trọn vẹn, 50 sư đoàn khác mất hơn 50 % biên chế. Đây cũng là thắng lợi lớn nhất của Hồng quân trong cuộc chiến tranh Xô-Đức xét về mặt số lượng. Hơn nữa, khi Cụm Tập đoàn quân Trung tâm bị đánh tan và hiên chạy dọc Belorussia bị cắt đứt thì Cụm Tập đoàn quân Bắc với gần 30 vạn quân bị cô lập trọn vẹn, bị dồn vào mũi đất Courland sát biển và mất hết vai trò [ Gc 36 ]. Qua đó, với đại thắng trong Chiến dịch Bagration Liên Xô đã đập vỡ tâm hồn của quân Đức. Vào ngày 17 tháng 7 năm 1944, lãnh tụ Liên Xô I. V. Stalin đã diễu 57 nghìn tù binh Đức trên khắp đường phố Moskva, như một dẫn chứng cho thành quả của mình. [ 93 ]Việc mặt trận phòng thủ Belorussia bị sụp khiến cho OKH phải dựng chiến tuyến mới bằng cách rút quân từ những Cụm Tập đoàn quân khác [ Gc 37 ], tạo tiền đề cho thành công xuất sắc của những chiến dịch Lvov-Sandomir và Yass-Kishinev tại phía Nam trong tháng 8 và 9 cùng năm, giải phóng trọn vẹn chủ quyền lãnh thổ Liên Xô, mở màn tiến sang những nước Đông Âu, giành bàn đạp bên sông Wisla để chuẩn bị sẵn sàng cho chiến dịch Wisla-Oder ở quá trình sau đó .Giờ đây, nền Đệ tam Đế chế Đức đã cầm chắc chiến bại. Không phải là một sự trùng hợp mà những tướng lĩnh Đức đã mưu sát Hitler một tháng sau Chiến dịch Bagration đã chứng minh và khẳng định rằng, nước Đức cần phải chấm hết cuộc chiến tranh trước khi bị tận hủy. [ 93 ]

Sự chín muồi của nghệ thuật và thẩm mỹ quân sự chiến lược Xô Viết[sửa|sửa mã nguồn]

Tù binh Đức Quốc xã trong chiến dịch Bagration bị tập trung về Moskva ngày 15 tháng 7 năm 1943
Tiến trình của cuộc cuộc chiến tranh cũng là quy trình trưởng thành của những tướng lĩnh và chỉ huy Hồng quân. Trong tiến trình ấy, nếu coi chuỗi chiến dịch Đông – Xuân 1942 – 43 là trong bước đầu học hỏi và chuỗi chiến dịch Hè Thu 1943 là cột mốc trưởng thành, thì chuỗi chiến dịch Belorussia chính là lúc mà nghệ thuật và thẩm mỹ quân sự chiến lược Xô Viết chín muồi, từ giải pháp cho đến thẩm mỹ và nghệ thuật chiến dịch .

Trong thực hành tấn công phòng tuyến, lần đầu tiên các bài bản tấn công của học thuyết “Tác chiến chiều sâu” phát huy đầy đủ uy lực: hoả lực pháo và Không quân thực sự làm tê liệt hoàn toàn suốt chiều sâu của chiến tuyến, tạo tiền đề cho lực lượng hợp thành đột phá thành công[96][Gc 38]. Đối diện với các hoả điểm kiên cố, Hồng quân không còn xung phong tốn quân như trước, mà sử dụng hoả lực pháo để phân lập, chia cắt và công phá một cách bài bản[96]. Từng trung đoàn tấn công đều được biên chế phù hợp với chiến trường[98]: ở nơi đầm lầy thì có các đơn vị công binh cầu đường tiên phong; ở khu vực nhiều bãi mìn thì có xe cày mìn đi trước[15][99]. Nếu như trong trận Kursk trước kia, Hồng quân đã dùng các lực lượng du kích để tấn công cầu đường của quân Đức sau khi cuộc tiến công của Đức bị hủy bỏ, cản trở cuộc triệt thoái của quân Đức và làm phân hóa quân Dự bị Đức, thì Chiến dịch Bagration này được xem là đỉnh cao cho chiến tranh du kích Liên Xô. Trong, cuộc tấn công đại quy mô này, Hồng quân đã hợp đồng chặt chẽ với những đợt tấn công của quân du kích xuyên qua vùng Belorussia khiến cho quân Đức không thể phản trả. Trong các ngày 19 – 20 tháng 6 năm 1944, người Đức ghi nhận rằng có đến 14 nghìn vụ đánh phá lẻ tẻ vào cơ sở hạ tầng của họ. Nhờ đó, quân Dự bị Đức không thể tiến ra, binh sĩ Đức ở tiền tuyến thì không thể rút chạy mà cứ thế trở thành mục tiêu cho quân Nga vây bọc.[93]

Trong thực hành thực tế hoạt động thọc sâu, những thê đội tiên phong khiến cho những mũi cơ động xe tăng – cơ giới hóa trở nên cực kỳ linh động : luôn luôn tìm được giải pháp vu hồi, tập hậu, chọc sườn thay cho tiến công vỗ mặt. Trong suốt chiến dịch, tổ chức triển khai thê đội này tiên phong chứng tỏ hiệu suất cao : cầm chân lực lượng cơ động đối phương cho đơn vị chức năng chính hoạt động ; chiếm bàn đạp vượt sông cho đơn vị chức năng chính hành tiến ; duy trì tiếp xúc giao chiến liên tục khi truy kích. Một điểm mới nữa là khi hợp vây, thì bộ binh hình thành vòng vây trong để lực lượng cơ động đảm nhiệm vòng ngoài nhằm mục đích linh động phát huy chiến quả, chặn đánh quân cứu viện giải vây, không còn để sổng túi như những chiến dịch trước đó [ 100 ] .Những tiến triển giải pháp ở trên khiến bản thân chiến dịch là một sự hiện thực hóa mang tính nghệ thuật và thẩm mỹ của hình thái cuộc chiến tranh văn minh, từ Open nâng tầm, hoạt động thọc sâu đến vây hãm và truy kích phát huy chiến quả [ 101 ]. Hơn thế nữa, khi nhìn nhận chiến dịch như thể phương cách dữ thế chủ động tạo trường hợp buộc đối phương phản ứng theo dự trù, tạo tiền đề cho thành công xuất sắc của chiến dịch Lvov-Sandomir, thì cách phong cách thiết kế 2 chiến dịch liền kế ở đây chính là điểm chín muồi của nghệ thuật và thẩm mỹ chiến dịch Xô viết trong Chiến tranh Thế giới thứ 2. Và, Chiến dịch Bagration, cũng giống như Chiến dịch Brusilov thời Chiến tranh quốc tế thứ nhất, được coi là mẫu mực cho năng lực của người Nga tập trung chuyên sâu dồn sức vào một mặt trận. [ 102 ]

• Đồng tiền phát hành kỷ niệm thắng lợi trong chiến dịch Bagration .
• Tượng đài thắng lợi ở TP. hà Nội Minsk .
• Phức hợp tượng đài Minsk – Thành phố anh hùng
• Đài kỷ kiệm chiếc xe tăng T-34 / 85 tiên phong của Hồng quân Liên Xô tiến vào giải phóng Minsk

• Vào ngày 14 tháng 4 năm 2010, Ngân hàng Nhà nước Belarus đã cho lưu hành đồng tiền “Chiến dịch Bagration” nhằm kỷ niệm chiến thắng của quân đội Liên Xô trong trận đánh này.[103][104].
• Khu tưởng niệm Đồi Vinh quang (Курган Славы) được xây dựng vào năm 1969, cách Minsk 21 cây số trên đường cao tốc Moskva. Nó được xây dựng nhân kỷ niệm 25 năm ngày giải phóng Belarus trong chiến dịch Bagration.
• Tượng đài chiến thắng ở thủ đô Minsk.
• Phức hợp tượng đài Minsk – Thành phố anh hùng.
• Đài kỷ kiệm chiếc xe tăng T-34/85 đầu tiên của Hồng quân Liên Xô tiến vào giải phóng Minsk.

Đây là thắng lợi lớn nhất của Liên Xô về mặt số lượng. Hồng quân đã tái chiếm một phần đông chủ quyền lãnh thổ của Liên Xô và chiếm 1 số ít chủ quyền lãnh thổ Baltic và Ba Lan mà dân số đã bị thiệt hại rất nhiều dưới sự chiếm đóng của Đức. Những người văn minh của Liên Xô nhận thấy những thành phố bị hủy hoại, làng mạc bị mất dân cư và hầu hết dân số bị giết hoặc trục xuất bởi những người chiếm đóng. Để cho quốc tế bên ngoài thấy tầm quan trọng của thắng lợi, khoảng chừng 57.000 tù binh Đức, được đưa từ vòng vây phía đông Minsk, đã được diễu hành qua Moscow : dù hành quân nhanh và bám sát hai mươi, họ cũng mất 90 phút để vượt qua .

Quân đội Đức không bao giờ phục hồi được tổn thất về vật chất và nhân lực trong thời gian này, mất khoảng 1/4 nhân lực của mặt trận phía Đông, thậm chí còn vượt quá tỷ lệ tổn thất tại Stalingrad (khoảng 17 sư đoàn đầy đủ). Những tổn thất này bao gồm nhiều binh sĩ, NCO và hạ sĩ quan có kinh nghiệm, mà ở giai đoạn này của cuộc chiến mà Wehrmacht không thể thay thế được. Một dấu hiệu cho thấy chiến thắng trọn vẹn của Liên Xô là 31 trong số 47 chỉ huy sư đoàn hoặc quân đoàn của Đức có liên quan đã bị giết hoặc bị bắt.  Trong số các tướng Đức bị mất, chín người thiệt mạng, trong đó có hai tư lệnh quân đoàn; 22 bị bắt, trong đó có bốn tư lệnh quân đoàn; Thiếu tướng Hans Hahne, chỉ huy Sư đoàn bộ binh 197 mất tích vào ngày 24 tháng 6, trong khi các trung tướng Zutavern và Philipp của Sư đoàn bộ binh số 18 và Panzergrenadier chết do tự sát.
Tù binh Đức ở Moscow, ngày 15 tháng 7 năm 1944.
Việc phá hủy gần như toàn bộ Trung tâm Tập đoàn quân đã gây rất nhiều tốn kém cho quân Đức. Thiệt hại chính xác của quân Đức chưa được biết nhưng nghiên cứu mới hơn cho thấy khoảng 400.000 thương vong.  Liên Xô cũng thiệt hại đáng kể, với 180.040 người chết và mất tích, 590.848 người bị thương và ốm đau, cùng với 2.957 xe tăng, 2.447 khẩu pháo và 822 máy bay cũng bị mất.  Cuộc tấn công đã chia cắt Cụm tập đoàn quân Bắc và Cụm tập đoàn quân Bắc Ukraine và làm suy yếu chúng khi các nguồn lực được chuyển đến khu vực trung tâm. Điều này buộc cả hai Tập đoàn quân phải rút khỏi lãnh thổ Liên Xô nhanh chóng hơn nhiều khi đối mặt với các cuộc tấn công sau đó của Liên Xô trong các lĩnh vực của họ.

Sự kết thúc của Chiến dịch Bagration trùng hợp với sự tàn phá của nhiều đơn vị mạnh nhất của Wehrmacht tham gia chống lại quân Đồng minh trên Mặt trận phía Tây trong Falaise Pocket ở Normandy, trong Chiến dịch Overlord. Sau những chiến thắng đáng kinh ngạc này, các vấn đề về nguồn cung ứng hơn là sự kháng cự của quân Đức đã làm chậm lại quá trình khai thác của quân Đồng minh và cuối cùng nó đã dừng lại. Quân Đức đã có thể chuyển các đơn vị thiết giáp từ mặt trận Ý, nơi họ có đủ khả năng chi viện để chống lại cuộc tiến công của Liên Xô gần Warsaw.

Đây là một trong những chiến dịch lớn nhất của Liên Xô trong Thế chiến thứ hai với 2,3 triệu quân tham chiến, ba quân đội của phe Trục bị vô hiệu và một phần nhiều chủ quyền lãnh thổ của Liên Xô được tái chiếm .

Ghi chú

1. ^ [4]Tính cả Tập đoàn quân 2 của Đức tại khu vực Kovel, không tính lực lượng tăng viện sau ngày 22 tháng Sáu .
2. ^ Không tính Tập đoàn quân 2 của Đức tại khu vực Kovel, không tính lực lượng tăng viện sau ngày 22 tháng 6 .
3. ^ [14].Chỉ tính pháo cỡ nòng 75 mm trở lên, cối chỉ tính 85 mm và 120 mm
4. ^ [15].Chưa tính 1.007 máy bay ném bom của Không quân kế hoạch được phân công hỗ trợ chiến dịch
5. ^ Tính cả cánh trái của Phương diện quân Byelorussia 1 .
6. ^ [23]Tính hàng loạt Phương diện quân Byelorusia 1, kể cả cánh trái chỉ tham gia quá trình 3 của chiến dịch .
7. ^ Bagration bị thương nặng ở trận Borodino – một trận đánh quan trọng trước cửa ngõ Moskva – và chết vài ngày sau đó .
8. ^ Giai đoạn này được những nhà nghiên cứu lịch sử dân tộc Liên Xô – Nga gọi là Giai đoạn 3 của cuộc Chiến tranh Vệ quốc .
9. ^ Trong thời hạn từ tháng 3 đến tháng 5, Đồng Minh thực thi chiến dịch nghi binh Fortitude để chuẩn bị sẵn sàng cho chiến dịch Overlord đổ xô lên bờ biển Normandy vào đầu tháng 6/1944
10. ^ Tập đoàn quân Xe tăng này không tham gia hai tiến trình tiên phong, mà dự bị chiến dịch để tham gia khai thác chiến quả ở quy trình tiến độ 3 .
11. ^ [42]Nguyên tắc nghi binh cho thấy việc củng cố phán đoán của đối phương có nhiều thời cơ thành công xuất sắc hơn là biến hóa phán đoán ấy
12. ^ [16]Sự suy yếu của không quân Đức vào cuối cuộc chiến tranh cũng như sự kỷ luật của Hồng quân đã khiến những cuộc thám thính bằng không quân Đức trở nên không hiệu suất cao. Các lực lượng thám thính trên mặt đất thì càng lúc càng khó mon men được đến khu vực hậu phương của Hồng quân
13. ^ Tính luôn Tập đoàn quân Xe tăng 2 ở khu vực Kovel, giáp với lực lượng của Phương diện quân Ukraina 1 là 5/6 Tập đoàn quân .
14. ^ [42]Riêng Phương diện quân Ukraina 1 đã làm giả 154 xe tăng vải, 299 xe tăng gỗ, 668 pháo gỗ, 68 xe giả, cùng với 30 nhà bếp dã chiến và 6 trạm nguyên vật liệu. Phương diện quân Ukraina cũng thực thi nghi binh chiến dịch trên mặt trận của mình khi bí hiểm hòn đảo 1 Tập đoàn quân Xe tăng từ cánh trái sang phải .
15. ^ Tính số lượng thực tiễn tham chiến, gồm có cả xe tăng – pháo tự hành của Sư đoàn Thiết giáp 5 được điều từ Cụm TĐQ Bắc Ukraine và Sư đoàn Thiết giáp 12 từ Cụm TĐQ Bắc về sau khi tình thế trở nên xấu .
16. ^ Tập đoàn quân số 2 phòng thủ phía Nam Byelorussia nên không tham gia những trận đánh lớn trong tiến trình 1 và 2 của chiến dịch .
17. ^ Mỗi sư đoàn của Quân đội Đức Quốc xã có biên chế tiêu chuẩn khoảng chừng 15.000 quân, với quân số bằng giao động hai sư đoàn Hồng quân
18. ^ [55]Đêm 19 rạng 20 tháng 6 năm 1942, một đợt tiến công quy mô lớn của những đội du kích Liên Xô đã làm tê liệt 1 nghìn nút giao thông vận tải Đức và đem lại nhiều khó khăn vất vả và tai ương cho công tác làm việc tiếp vận và chuyển quân của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm
19. ^ [7]Bộ Tư lệnh Phương diện quân Byelorussia 2 không tham gia vì trong dự trù bắt đầu Phương diện quân này không phải tổ chức triển khai đợt tiến công nào có quy mô lớn và quan trọng .
20. ^ [7]Về tiềm năng Bobruisk, Nguyên soái K. K. Rokosovsky đã ý kiến đề nghị tổ chức triển khai một đòn tiến công gọng kìm kép bằng hai quân đoàn xe tăng để hợp vây quân Đức tại Bobruisk. Ban đầu, sáng tạo độc đáo của Rokosovsky bị Stalin phản đối vì ông cho là mạo hiểm và phức tạp, tuy nhiên Rokosovsky đã cương quyết bảo vệ giải pháp này .
21. ^ [16]Tỉ như tiềm năng bắt đầu ở phía Tây của Minsk của những phương diện quân chỉ cách 150 cây số so với xuất phát điểm .
22. ^ Xem phần ” Nội dung chiến dịch của học thuyết ” ở Tác chiến chiều sâu
23. ^ Đây là nguyên do khiến nhiều nhà nghiên cứu coi thời gian thực tiễn khởi đầu chiến dịch là ngày 22 tháng 6 .
24. ^ [60].Đến lúc này, khi Cụm Tập đoàn quân Trung tâm báo cáo giải trình xin chi viện, OKH vẫn vấn đáp là không hề, vì Cụm Tập đoàn quân Bắc Ukraina đang chờ đón mũi tiến công chính của Hồng quân
25. ^ [64].Lệnh tử thủ của Hitler khiến cho Cụm Tập đoàn quân Trung tâm đánh mất năng lực linh động giải pháp, và bị Tư lệnh Tập đoàn quân 4 lẫn những Tư lệnh quân đoàn phản ứng rất xấu đi .
26. ^ [70][71].Theo Connor và Baxter là 70 ‘ 000 quân
27. ^ [69].Theo Zaloga là 15 ‘ 000 quân chạy thoát
28. ^ Gọng kìm Đông Nam theo kế hoạch là do Cụm kỵ binh – cơ giới hóa Pliev đảm trách, tuy nhiên do tình thế thuận tiện hơn dự kiến nên Quân đoàn Xe tăng 9 và Cận vệ 1 thực tiễn nhận trách nhiệm này .
29. ^ [74]Lực lượng này gồm Quân đoàn 9 và tàn quân của Quân đoàn 6, trong đó Quân đoàn 9 đã bị đánh thiệt hại nặng, còn phần đông Quân đoàn 6 đã bị hủy hoại ở Nam và Đông Vitebsk
30. ^ [78].Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 2 được chuyển thường trực Tập đoàn quân 31 vào ngày 30 tháng 6
31. ^ [79].Trung đoàn xe tăng nặng 505 thuộc Sư đoàn TG 5 có 29 xe tăng Tiger, đã đánh thiệt hại nặng Quân đoàn Xe tăng CV 3 thuộc Tập đoàn quân Xe tăng Cận vệ 5 – vốn chỉ được trang bị xe tăng Sherman M4
32. ^ [81].Việc Tập đoàn quân Xe tăng Cận vệ 5 giao chiến với Sư đoàn Thiết giáp 5 bị nhìn nhận là sai lầm đáng tiếc, vì việc làm này nên để lại cho bộ binh. Đây cũng là nguyên do mà tướng tư lệnh Romitrov bị huyền chức sau chiến dịch
33. ^ Mũi chủ công Đông Bắc dự kiến do Tập đoàn quân Xe tăng Cận vệ 5 đảm nhiệm, nhưng Tập đoàn quân này tiến chậm nên trong thực tiễn là Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 2 từ vai trò tương hỗ đã đóng vai trò chính .
34. ^ [84].Theo Connor thì số bị vây là 15 vạn
35. ^ [68].Trong lúc đang tập hợp quân để tạo thành một phòng tuyến liên tục, Model sắp xếp những đơn vị chức năng đang có vào việc phòng thủ cứ điểm, sử dụng những sư đoàn thiết giáp tích cực triển khai những cuộc tiến công ngắn, quy mô nhỏ để trì hoãn những mũi phát huy chiến quả của Hồng quân. Trong hồi ký của mình, Zhukov nhìn nhận cao cách đối phó trường hợp này
36. ^ Để tiết kiệm ngân sách và chi phí binh sĩ, Hồng quân đã không tiến công hủy hoại mà chỉ dồn ép Cụm Tập đoàn quân này vào bán đảo Courland cho đến hết cuộc chiến tranh .
37. ^ [95].

    OKH phải lấy gấp 6 sư đoàn, trong đó có 3 sư đoàn thiết giáp từ Cụm Tập đoàn quân Bắc Ukraina, và sau đó phải gom thêm 22 sư đoàn từ cả ba Cụm Tập đoàn quân Bắc, Bắc Ukraina và Nam Ukraina về

    Xem thêm: LOL DODGE – Game luyện Kỹ năng LMHT

38. ^ [97].Các sư đoàn bộ binh tiến công ở hướng quan trọng đều được phối thuộc một lữ đoàn xe tăng để nhanh gọn tiến công những vòng phòng thủ bên trong

Nguồn dẫn

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Phim tài liệu[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://dichvusuachua24h.com
Category : Đào Tạo