Đường Trường Sơn hay đường mòn Hồ Chí Minh (tiếng Anh: Ho Chi Minh trail) là một tuyến Hậu cần chiến lược bao gồm mạng lưới giao thông quân sự, chạy từ lãnh thổ miền Bắc Việt Nam vào tới lãnh thổ miền Nam Việt Nam, phía đông Trường Sơn đi qua miền Trung Việt Nam và phía tây Trường Sơn, có đoạn đi qua hạ Lào, Campuchia. Đây là tuyến hậu cần chiến lược trọng yếu cung cấp binh lực và vật chất hậu cần, vũ khí trang bị để chi viện cho Quân Giải phóng miền Nam trên chiến trường miền Nam Việt Nam, liên tục trong suốt 16 năm (1959–1975) của thời kỳ Chiến tranh Việt Nam.

Binh đoàn Trường Sơn (đoàn 559) Quân đội nhân dân Việt Nam là đơn vị trực tiếp triển khai các đơn vị hậu cần đảm bảo giao liên chuyển quân, đảm bảo y tế, vận tải, xăng dầu, công binh, bộ binh và phòng không, tạo thành một tuyến hậu cần chiến lược để đảm bảo hoạt động cho cả hệ thống giao thông hoả tuyến này luôn được thông suốt. Tuyến đường Trường Sơn còn được những người lính trong cuộc chiến gọi là Tuyến lửa.

Ở Việt Nam, hệ thống đường này đặt tên là Đường Trường Sơn, lấy tên của dãy Trường Sơn – dãy núi chạy dọc miền Trung Việt Nam, nơi hệ thống này đi qua (trên bản đồ là QL15). Sau này, nó còn có thêm tên gọi Đường mòn Hồ Chí Minh (Ho Chi Minh trail), tên gọi này có nguồn gốc từ Mỹ [1].

Bạn đang đọc: Đường Trường Sơn – Wikipedia tiếng Việt

Trong chiến tranh Việt Nam, lực lượng quân sự Mỹ và quân đội Sài Gòn đã tập trung đánh phá hệ thống giao thông này bằng hàng loạt các chiến dịch bộ binh và không quân. Hàng triệu tấn bom đạn đã được Mỹ ném xuống. Một hệ thống máy móc trinh sát điện tử, được gọi là Hàng rào Điện tử McNamara, đã được tăng cường sử dụng để nhằm trinh sát việc vận chuyển và chỉ điểm hướng dẫn máy bay ném bom. Ngoài ra, quân đội Mỹ còn thường xuyên sử dụng chất độc màu da cam cùng một số loại chất độc diệt cỏ khác đã được rải xuống nhiều vùng rừng trên đường Trường Sơn làm trụi lá cây, các dự án tạo mưa và các chất hóa học tạo bùn cũng được Mỹ sử dụng để cản trở giao thông trên tuyến. Bất chấp tất cả những biện pháp tinh vi và đắt đỏ đó, đường Trường Sơn vẫn không bị cắt đứt mà ngày càng trở nên tinh vi và hoàn thiện hơn. Theo Spartans in Darkness: American SIGINT and the Indochina War, 1945-1975, một văn bản lịch sử chính thức của Cơ quan An ninh Quốc gia Hoa Kỳ (National Security Agency), đường Trường Sơn được quân đội Hoa Kỳ coi là “một trong những thành tựu kiến trúc quân sự vĩ đại nhất của thế kỷ 20”[2].

Ngày nay, tuyến tây Trường Sơn ( địa phận Lào ) nhiều nơi đã thành vùng bỏ phí, một vài điểm được kiến thiết xây dựng trở thành di tích lịch sử lịch sử dân tộc .
Trong quy trình tiến độ kháng chiến Chống Pháp, tiền thân của tuyến đường mòn Hồ Chí Minh sau này gồm bốn tuyến đường chính là :

Tuyến 1: Đường thượng (Tây Trường Sơn): Từ Chu Lễ (Hà Tĩnh) đi bộ vào ga Tân Ấp (Quảng Bình) rồi xuyên tây Quảng Bình vào Khe Sanh qua Quốc lộ 9A đến Ba Lòng là chiến khu của Quảng Trị.

Tuyến 2: Đường Đông Trường Sơn: cũng từ Chu Lễ nhưng có một đoạn đi xe goòng (toa xe lửa nhỏ, đặt trên ray vừa kéo vừa đẩy) vào tới Minh Cầm (nay là Minh Hóa, Quảng Bình) rồi đến vùng đông Quảng Trị, ngược lên Ba Lòng.

Tuyến 3: Từ chiến khu Ba Lòng vào khu 5, đi xuyên lên A Lưới, vào bến Hiên (nay là Đông Giang, Quảng Nam) rồi đi tiếp vào Bình Định.

Tuyến 4: Từ khu V vào Nam Bộ: Từ dốc Chanh (Phú Yên) đi đến hòn Dữ (Khánh Hòa) xuyên qua núi Ba Cụm, đến trạm Mã Đà và sau đó đến trạm Đội Lào (Tà Lu, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam)[3]

Đường Trường Sơn, 1959-1964

Một số phần của Đường Trường Sơn vốn đã tồn tại từ hàng thế kỷ dưới hình thức các con đường mòn sơ khai dành cho việc giao thông buôn bán trong vùng. Khu vực mà hệ thống đi qua đã là một trong những vùng đất có địa hình hiểm trở nhất Đông Nam Á: núi cao, ít dân, rừng rậm nhiệt đới. Trong những năm đầu của Chiến tranh Đông Dương, Việt Minh đã sử dụng hệ thống đường mòn này làm đường nối liền Bắc Nam, một trong các tuyến đường đưa cán bộ di chuyển giữa hai miền để tránh sự truy quét của quân Pháp. Tháng 5 năm 1958, các lực lượng thuộc Quân đội nhân dân Việt Nam (QĐNDVN) và Pathet Lào đã chiếm giữ các nút giao thông tại Sê Pôn (Tchepone), trên đường 9 thuộc địa phận Lào.[4]

Sau khi chính sách Nước Ta Cộng hòa sinh ra dưới sự hậu thuẫn của Mỹ, đã phủ nhận tổng tuyển cử toàn nước theo Hiệp định Genève về Nước Ta năm 1954, đưa đến việc chia cắt Nước Ta. Để liên tục chi viện cho quân Giải phóng miền Nam, cơ quan chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã quyết định hành động thiết kế xây dựng những tuyến đường kế hoạch chi viện cho miền Nam. Trên cơ sở đó đã có 2 tuyến đường được xem xét là tuyến đường bộ dọc theo dãy Trường Sơn và tuyến đường thủy trên biển Đông .

Năm 1959, khi xung đột quân sự lên cao giữa Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam và chính phủ Ngô Đình Diệm, chính phủ Hà Nội gửi Đoàn 559 (mới được thành lập vào tháng 5 năm 1959) vào Nam để xây dựng hệ thống đường Trường Sơn với lực lượng gồm một tiểu đoàn giao liên D301 với 440 người. Đoàn trưởng là Thượng tá (sau này là Thiếu tướng) Võ Bẩm (nguyên Cục phó Cục Nông binh thuộc Tổng cục Hậu cần). Đoàn có nhiệm vụ vừa vận chuyển vừa mở đường hành quân. Với phương châm “đi không dấu, nấu không khói, nói không tiếng” để đảm bảo bí mật tối đa, toàn bộ vũ khí và hàng mang theo đều là các loại cũ từ thời Pháp, thậm chí đoàn còn dùng ván gỗ để khi đi không để lại dấu vết trên đất rừng.

Trong những năm đầu của cuộc xung đột ( 1960 – 1964 ), đường Trường Sơn đa phần được dùng để chuyển quân, do mạng lưới hệ thống hạ tầng đường sá trên tuyến còn hạn chế, chưa phát huy được phương tiện đi lại cơ giới, nên khi đó việc luân chuyển tiếp viện phục vụ hầu cần, súng đạn vào Nam hầu hết là trải qua tuyến đường chi viện trên biển bằng những ” con tàu không số ” đã thực sự có hiệu suất cao cao hơn [ 5 ] [ 6 ] .Tuyến đường mòn phía Đông Trường sơn có địa hình hiểm trở dốc cao phức tạp, nên từ năm 1961, đoàn 559 thực thi khảo sát và mở tuyến giao thông vận tải của mình sang sườn Tây của dãy Trường Sơn. [ 7 ] Một năm sau, đoàn 559 được bổ trợ quân số thêm 6.000 người, biên chế thành hai trung đoàn 70 và 71. [ 8 ] Con số này không gồm có những lực lượng chiến đấu với trách nhiệm bảo vệ tuyến đường và lực lượng dân công Việt, Lào. Sau những cố gắng nỗ lực của thủy quân Mỹ nhằm mục đích ngăn ngừa hoạt động giải trí của miền Bắc trên vùng biển ven bờ bởi Chiến dịch Market Time, hoạt động giải trí đường Hồ Chí Minh trên biển bị chững lại một thời hạn, thì lúc này đường Trường Sơn đã được hoàn hảo hơn, đủ năng lượng thực thi cả hai trách nhiệm : vừa chuyển quân vừa chuyển Vật chất phục vụ hầu cần từ miền Bắc vào Nam, đồng thời còn tổ chức triển khai được mạng lưới hệ thống kho tàng dọc theo biên giới mà sau được gọi là những ” Khu địa thế căn cứ ” ( Base Area ), nơi này đến lượt nó lại trở thành những nhà thời thánh cho những lực lượng Quân giải phóng miền Nam dưỡng quân và tái trang bị sau khi thực thi những hoạt động giải trí quân sự chiến lược bên trong chủ quyền lãnh thổ do đối phương trấn áp .

Các khu căn cứ của Đoàn 559 trên lãnh thổ Lào (tài liệu trinh sát của CIA)
Có 5 khu địa thế căn cứ lớn trong vùng cán xoong của Lào ( xem map ). Căn cứ 604 là TT phục vụ hầu cần chính ; từ đó, quân và quân nhu được điều phối vào Vùng 1 giải pháp của Nước Ta Cộng hòa và những địa thế căn cứ khác xa hơn ở phía Nam. Căn cứ 611 tương hỗ vận tải đường bộ từ địa thế căn cứ 604 tới địa thế căn cứ 609 ; cung ứng xăng dầu và đạn dược cho địa thế căn cứ 607 và tới tận thung lũng A Sầu ở Thừa Thiên. Căn cứ 612 được dành để tương hỗ Mặt trận B3 tại Tây Nguyên. Căn cứ 614 nằm giữa Chavane ( Lào ) và Khâm Đức ( Nam Nước Ta ) vận chuyển quân và sản phẩm & hàng hóa vào Vùng 2 giải pháp và Mặt trận B3. Căn cứ 609 giữ vai trò quan trọng, do mạng lưới đường ở đây hoàn toàn có thể dùng để luân chuyển vật chất phục vụ hầu cần trong mùa mưa. [ 9 ] Ban đầu, sản phẩm & hàng hóa được luân chuyển bằng xe đạp điện thồ, xe bò. Đến tháng 12 năm 1961, Đoàn vận tải đường bộ số 3 của Tổng cục Hậu cần đã trở thành đơn vị chức năng vận tải đường bộ sử dụng xe cơ giới tiên phong của QĐNDVN ship hàng trên đường Trường Sơn. Từ đây, vận tải đường bộ cơ giới tăng lên nhanh gọn. [ 10 ]Có hai loại đơn vị chức năng thuộc Đoàn 559 là : những binh trạm và những đơn vị chức năng giao liên. Một binh trạm tương tự với một TT hậu cần cấp trung đoàn, có nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ một đoạn đường. Trong khi những đơn vị chức năng độc lập chịu nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ bảo mật an ninh, công binh và những công dụng đánh tín hiệu thông tin, binh trạm cung ứng những nhu yếu phẩm, dịch vụ phục vụ hầu cần. Giữa những binh trạm là những trạm giao liên thường đóng cách nhau một ngày đường đi bộ, có nghĩa vụ và trách nhiệm phân phối lương thực, chỗ trú, y tế, và dẫn đường tới binh trạm tiếp theo .

Đến tháng 4 năm 1965, chỉ huy Đoàn 559 là Tướng Phan Trọng Tuệ, quân số đã tăng lên tới 24.000 người, được biên chế trong 6 tiểu đoàn vận tải bằng xe ô tô tải, 2 tiểu đoàn vận tải xe đạp thồ, một tiểu đoàn vận tải đường thủy, 8 tiểu đoàn công binh, và 45 trạm giao liên. Khẩu hiệu của Đoàn 559 khi đó là “Đánh địch mà tiến, mở đường mà đi’[11]

Từ năm 1961 – 1964, đoàn 559 đã thiết kế xây dựng 751 km đường vận tải đường bộ xe hơi, 600 km đường gùi thồ, 300 km đường sông ; luân chuyển 10.136 tấn hàng ( trong đó giao cho mặt trận 2.912 tấn, đa phần là vũ khí đạn dược ). Từ tháng 9/1962 – 2/1965, Đoàn 759 chuyển vào mặt trận 4.919 tấn vũ khí đạn dược. Trong đó, giao cho Hậu cần Miền ( ở bến Lộc An, Bà Rịa ) 170 tấn, kịp thời bổ trợ cho trận Bình Giã. Từ 1962 – 1965, Đoàn K10 đảm nhiệm sản phẩm & hàng hóa từ Thạnh Phú, Bến Tre đưa lên, luân chuyển bảo vệ cho chiến dịch Bình Giã 1.000 tấn ; cấp cho T4 chuyển vào nội thành của thành phố Hồ Chí Minh 200 tấn ; dự trữ tại Rừng Sác 100 tấn. Từ 1961 – 1965, B2 được Miền Bắc chi viện 4.092 tấn vật chất, đa phần vũ khí đạn và trang bị kỹ thuật ( chiếm 13,3 % tổng số vật chất có tại B2 ) và 449 triệu đồng ( tiền miền nam ), 33 triệu Riel ( tiền Campuchia ) [ 12 ]Cho đến mùa khô 1964 – 1965, mạng lưới hệ thống đường Tây Trường Sơn được tăng trưởng thành một mạng lưới của những con đường đất ( một số ít đoạn được rải đá hoặc lót ván gỗ ) rộng khoảng chừng 5,5 m, đường cho người đi bộ và xe đạp điện thồ, bãi đỗ xe tải. Còn có kho chứa, bãi chứa hàng, doanh trại, bệnh viện, và những cơ sở vật chất khác. Tất cả được che giấu khỏi quan sát từ trên không bằng một mạng lưới hệ thống ngụy trang tự nhiên và tự tạo được lan rộng ra và củng cố, góp thêm phần tăng năng lượng thông xe đáng kể cho toàn tuyến .Thời tiết ở vùng Đông Nam Lào đóng vai trò quan trọng cả trong nỗ lực phục vụ hầu cần và cả trong nỗ lực của quân đội Mỹ và Nước Ta Cộng hòa nhằm mục đích phá đường. Mùa mưa lê dài từ tháng 5 đến tháng 9, trong thời hạn này, trời luôn nhiều mây, mưa nhiều, nhiệt độ cao. Mùa khô lê dài từ tháng 10 đến tháng 3, khí hậu tương đối khô hơn và nhiệt độ thấp hơn. Do mạng lưới đường đa phần là đường đất, khối lượng luân chuyển hầu hết ( và những hoạt động giải trí quân sự chiến lược mà nó tương hỗ ) được thực thi vào mùa khô. Về sau, mạng lưới hệ thống đường được bổ trợ bởi vận tải đường bộ đường sông, kiểu vận tải đường bộ này được cho phép chuyển những khối lượng lớn quân nhu ngay cả trong mùa mưa .

Ngăn chặn và lan rộng ra ( 1965 – 1968 )[sửa|sửa mã nguồn]

Đường Trường Sơn, 1965-1968
Đầu năm 1965, Thiếu tướng Phan Trọng Tuệ được cử làm Tư lệnh kiêm Chính ủy Đoàn 559. Cuối năm 1965, Đại tá Hoàng Văn Thái ( nguyên Phó chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần ) được cử làm Tư lệnh và Đại tá Trần Ngọc Giao ( Cục trưởng Cục Vận tải, Tổng cục Hậu cần ) được cử kiêm nhiệm Phó Tư lệnh. Đại tá Vũ Xuân Chiêm ( nguyên Phó chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần ) được cử làm Chính ủy Đoàn 559. Đến cuối năm 1966, Đại tá Đồng Sĩ Nguyên ( nguyên Phó Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần ) được cử làm Tư lệnh Đoàn 559 cho đến khi Đoàn 559 kết thúc trách nhiệm lịch sử dân tộc của mình ( 1976 ) .Theo ước đạt của tình báo Mỹ, số quân vào Nam theo đường Trường Sơn là trong năm 1961 là 5.843, năm 1962 là 12.675 ( số lượng thực là 5.300 ) ; năm 1963 là 7.693 ( thực là 4.700 ) ; và năm 1964 là 12.424 ( thực là 9.000 ). [ 13 ] Năm 1964, năng lực đáp ứng của đường Trường Sơn đã đạt đến từ 20 đến 30 tấn mỗi ngày. [ 8 ] Năm 1965, nhờ có những tuyến đường mới mở ( trong đó có những tuyến đi qua Campuchia ), lượng vật chất phục vụ hầu cần được chuyển vào Nam trong năm này gần bằng tổng của 5 năm trước .Đến năm 1965, việc đánh phá ngăn ngừa tuyến đường Trường Sơn đã trở thành một trong những ưu tiên số 1 của Mỹ, nhưng những chiến dịch chống phá gặp khó khăn vất vả do thiếu lực lượng và bởi tính ” trung lập ” của Lào. Các yếu tố phức tạp của chính trị Lào cùng với sự can thiệp của Mỹ và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã dẫn tới một chủ trương chung là hai bên cùng lờ nhau, [ 14 ] và liên tục vi phạm tính trung lập của Lào : Việt Nam Dân chủ Cộng hòa củng cố và lan rộng ra mạng lưới hệ thống phục vụ hầu cần trên đất Lào và hỗ trợ lực lượng liên minh Pathet Lào ; còn Mỹ thì không ngừng ném bom đường Trường Sơn đồng thời bí hiểm thiết kế xây dựng một lực lượng vũ trang chống lại hoạt động giải trí của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. [ 15 ] Tuy nhiên quân đội Mỹ được lệnh không ra khỏi biên giới Nước Ta Cộng hòa vì Tổng thống Mỹ không muốn lan rộng ra cuộc chiến tranh. [ 16 ]Ngày 14 tháng 12 năm 1964, Không lực Mỹ triển khai Chiến dịch Barrel Roll lần đầu ném bom một cách có mạng lưới hệ thống phần đường trên đất Lào. [ 17 ] Ngày 20 tháng 3 năm 1965, sau khi Chiến dịch Sấm Rền đánh phá miền Bắc và Bắc Trung Bộ mở màn, Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson đã chấp thuận đồng ý một cuộc leo thang quân sự chiến lược nhằm mục đích phá đường Trường Sơn. [ 18 ] Chiến dịch Barrel Roll tiếp nối ở vùng Đông Bắc Lào, trong khi vùng cán xoong phía nam bị ném bom bởi Chiến dịch Steel Tiger. Đến giữa năm, số phi vụ đã tăng từ 20 lên 1.000 lượt mỗi tháng. Trong tháng 1 năm 1965, chỉ huy Mỹ tại Hồ Chí Minh nhu yếu trấn áp những chiến dịch ném bom tại những vùng Lào giáp ranh với 5 tỉnh phía Bắc Nước Ta Cộng hòa. Đến đây, vùng này thuộc về địa phận của Chiến dịch Tiger Hound. [ 19 ]Mùa mưa hàng năm làm ảnh hưởng tác động tới những hoạt động giải trí vận tải đường bộ của đường Trường Sơn và cũng gây khó khăn vất vả cho những chiến dịch ném bom. Ngoài ra, sương mù buổi sớm và khói do tập tục đốt rẫy của dân cư thiểu số cũng cản trở việc ném bom. Trong năm 1968, Không quân Mỹ triển khai hai thí nghiệm với kỳ vọng làm trầm trọng hơn nữa kiểu thời tiết xấu của mùa mưa. Dự án Popeye là một nỗ lực nhằm mục đích lê dài vô hạn mùa mưa trên đường Trường Sơn bằng cách tạo mây. Dự án khởi đầu thử nghiệm vào tháng 9 trên vùng lưu vực sông Se Kong – con sông chảy qua địa phận của những chiến dịch Steel Tiger và Tiger Hound. Mây được tạo trong không trung bằng những đám khói Bạc iodide và sau đó được kích hoạt bằng một mồi nổ bắn ra từ súng bắn pháo sáng. Dự án thử nghiệm thành công xuất sắc và chương trình đã được thực thi cho đến tháng 7 năm 1972. [ 20 ]Dự án Commando Lava được mở màn thử nghiệm vào tháng 5. Các nhà khoa học ở công ty Dow Chemical đã sản xuất một dung dịch hóa học mà khi trộn với nước mưa sẽ phá hủy tính không thay đổi của những thành phần của đất và tạo ra bùn. Những thành viên quân sự chiến lược và dân sự của chương trình này đã rất hứng thú, họ cho rằng họ đang ” tạo bùn chứ không gây chiến. ” [ 21 ] Tuy nhiên, thử nghiệm không cho hiệu quả tốt, chất này chỉ có công dụng ở 1 số ít vùng, tùy theo thành phần của đất .

Trên mặt đất, ban đầu, CIA và Quân đội Hoàng gia Lào có trách nhiệm ngăn chặn, làm chậm, hoặc ít nhất là theo dõi hoạt động của Quân đội nhân dân Việt Nam. Về sau, nhiệm vụ này do các đội thám báo Lào do CIA xây dựng thực hiện. Đến tháng 10 năm 1965, Tướng William Westmoreland, chỉ huy quân đội Mỹ ở Nam Việt Nam, nhận được thẩm quyền tung lực lượng biệt kích Mỹ vượt qua biên giới. Ngày 18 tháng 11, lực lượng bí mật SOG (Military Assistance Command, Vietnam Studies and Observations Group) thực hiện đặc vụ “vượt hàng rào” đầu tiên vào đất Lào.[22] Đây là khởi đầu của một nỗ lực thám báo không ngừng mở rộng của SOG cho đến khi tổ chức này được giải thể vào năm 1972. Ngày 10 tháng 12, một vũ khí khác của Mỹ đã được đưa vào sử dụng, đó là trận ném bom đầu tiên của pháo đài bay B-52 xuống đường Trường Sơn.[23]

Tuy nhiên, những cố gắng nỗ lực trên không chặn hoặc giảm được nhịp độ luân chuyển vào Nam. Mặc dù vậy, những nhà sử học Mỹ vẫn nhìn nhận những chiến dịch đánh phá này không vô ích, do 10 ngàn quân của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã bị giữ lại để bảo vệ và duy trì đường Trường Sơn thay vì vào Nam chiến đấu. [ 24 ] [ 25 ]Năm 1966, Mỹ ước tính tổng số quân vào Nam qua đường Trường Sơn là từ 58.000 đến 90.000 người, trong đó có tối thiểu 5 trung đoàn hoàn hảo. [ 26 ] Mùa khô năm 1966 – 1967 lưu lại bước chuyển lớn về giải pháp vận tải đường bộ của đoàn 559 từ ” phòng tránh tích cực ” sang ” tiến công ” hợp đồng binh chủng. Các sở chỉ huy được chuyển ra gần đường, những lực lượng phòng không, công binh đóng sát đường để tương hỗ kịp thời và hiệu suất cao hơn cho lực lượng vận tải đường bộ chủ công. Nhiều tuyến đường phụ, đường vòng được mở thêm để bảo vệ thông đường cho xe chạy. Đến cuối năm 1967, mạng lưới đường đã lên 2.959 km đường xe hơi, trong đó có 275 km đường chính, 576 km đường vòng, và 450 đường vào cùng những kho chứa. [ 27 ]Bộ đội Trường Sơn còn sử dụng sông Se Kong và sông Se Bangfai để chở lương thực, nguyên vật liệu, và đạn dược bằng cách cho hàng vào những thùng thép và thả trôi sông, những thùng này được thu lại ở đầu kia bởi những mạng lưới hệ thống lưới và rào gỗ. Người Mỹ đã không biết rằng trong năm 1967, để sẵn sàng chuẩn bị cho cuộc tổng tiến công Mậu Thân 1968, hơn 81.000 tấn hàng đã được luân chuyển và cất giữ [ 28 ], 200.000 quân, trong đó có 7 trung đoàn bộ binh và 20 tiểu đoàn độc lập đã vào Nam. [ 29 ]Vật chất phục vụ hầu cần được luân chuyển theo đoàn được hộ tống từ miền Bắc theo từng chặng, xe tải chỉ chạy đi về giữa hai trạm, dỡ hàng và lấy hàng mới tại mỗi trạm. Nếu một xe tải bị hỏng hoặc bị bom phá, nó sẽ được thay bằng một xe của trạm gần nhất phía Bắc, và cứ như vậy cho đến khi một xe tải mới được đưa vào tại trạm cuối ở miền Bắc. Cuối cùng, khi hàng tới trạm giao liên sau cuối ở phía Nam, hàng được bốc dỡ, cất vào kho, đưa lên những phương tiện đi lại vận tải đường bộ thủy, hoặc do người vác vào miền Nam Nước Ta .Để tránh bom, những đơn vị chức năng vận tải đường bộ thường chỉ chạy khi trời tối, cao điểm là lúc gần sáng. Khi máy bay Mỹ tới, giao thông vận tải sẽ dừng lại cho đến khi trời gần sáng, khi những máy bay ném bom và bắn phá đêm hôm trở lại địa thế căn cứ. Rồi xe lại chạy, cao điểm tiếp theo là khoảng chừng 6 giờ sáng khi những lái xe cố gắng nỗ lực đưa xe về điểm tập trung trước khi mặt trời mọc và những đợt máy bay buổi sáng khởi đầu. [ 30 ]Từ năm 1965 – 1968, Đoàn 559 đã luân chuyển chi viện cho mặt trận 121.139 tấn vật chất, trong đó chi viện cho miền Nam 27.548 tấn, mặt trận Nam Lào 12.935 tấn và bảo vệ cho những lực lượng hành quân trên những tuyến 15.862 tấn ; đưa 594.858 lượt người hành quân vào mặt trận, trong đó có 45 đơn vị chức năng kỹ thuật với 566 xe cơ giới, 380 khẩu súng, luân chuyển 35.421 lượt thương bệnh binh [ 31 ]
Đường mòn Hồ Chí Minh, 1969-1973
Năm 1970, Bộ tư lệnh 559 được nâng lên cấp quân đoàn. Chỉ huy thời kỳ này là Đại tá Đồng Sĩ Nguyên – Tư lệnh và Đại tá Vũ Xuân Chiêm – Chính ủy. Năm 1971, Đại tá Đặng Tính được cử làm Chính ủy ( Chính ủy Đặng Tính gặp tai nạn thương tâm và mất trên đường đi công tác làm việc năm 1973 ). Binh đoàn được tổ chức triển khai lại thành 5 bộ tư lệnh khu vực ngang cấp sư đoàn là : 470, 471, 472, 473, và 571. Lực lượng quân đoàn gồm có 4 trung đoàn vận tải đường bộ, 2 trung đoàn đường ống dẫn dầu, 3 trung đoàn pháo phòng không, 8 trung đoàn công binh, và Sư đoàn 968 Bộ binh. Đến cuối năm, đoàn 559 đã có 27 binh trạm, luân chuyển 40.000 tấn hàng với tỉ lệ mất mát của năm đó là 3.4 %. [ 32 ] .

Từ năm 1960 đến 1970, gần 80% lượng hàng được chuyển bằng đường biển từ Bắc vào Nam qua Đường mòn Hồ Chí Minh trên biển chuyển hàng trực tiếp tới các cảng biển Trung bộ, Nam bộ Việt Nam (đến năm 1965) và quá cảnh qua cảng Sihanoukville ở Campuchia, rồi từ đó đưa vào miền Nam Việt Nam.

Từ sau vụ thay máu chính quyền năm 1970 của tướng Lon Nol tại Campuchia, và việc đóng cảng Sihanoukville so với tàu chi viện của miền Bắc – Đường Trường Sơn phải làm thêm trách nhiệm của đường Hồ Chí Minh trên biển .Do dự báo trước năng lực mất đường phục vụ hầu cần phía Nam nên từ năm 1969, Quân đội nhân dân Nước Ta đã khởi đầu nỗ lực lan rộng ra hiên chạy tuyến phục vụ hầu cần lớn nhất trong cả đại chiến. [ 33 ] Năm 1970, ta chiếm những thị xã Lào Attopeu và Saravane ở chân cao nguyên Boloven, lê dài mạng lưới hệ thống vận tải đường bộ trên sông Se Kong vào Campuchia. Quân đội nhân dân Nước Ta còn xây dựng Đoàn Vận tải 470 để quản trị dòng người và hàng đi tới những mặt trận mới trong chủ quyền lãnh thổ Campuchia. [ 34 ] ” Con đường Giải Phóng ” mới này rẽ sang Tây từ đường Trường Sơn tại Mường May ở Nam Lào, đi song song với Se Kong để vào Campuchia .Cuối cùng, tuyến đường mới này lê dài qua Siem Prang tới sông Mekong đoạn ở gần Stung Treng, Campuchia. [ 35 ] Trong năm 1971 Quân đội nhân dân Nước Ta chiếm Paksong và tiến tới Pakse tại TT cao nguyên Boloven. Năm sau, Quân đội nhân dân Nước Ta chiếm được Khong Sedone. Họ còn liên tục một chiến dịch được khởi đầu từ năm 1968 để dọn sườn phía đông của đường Trường Sơn. Trong năm đó, những cứ điểm của những Lực lượng Đặc biệt của Mỹ tại Khe Sanh và Khâm Đức ( cả hai đều do SOG sử dụng làm những địa thế căn cứ tiền phương cho những hoạt động giải trí biệt kích chống phá đường Trường Sơn ) đều bị bỏ hoặc vượt mặt. [ 36 ] Năm 1970, số phận tựa như đã xảy đến cho một địa thế căn cứ khác tại Dak Seang. Hành lang tuyến luân chuyển từng rộng chỉ 20 dặm nay đã trải rộng 90 dặm từ Đông sang Tây. Năm 1971, ” đường kín ” dưới tán rừng mở màn được xây đựng. Đến năm 1973, xe tải hoàn toàn có thể chạy suốt dọc đường mà không ra khỏi mái ngụy trang, ngoại trừ khi đi qua suối cạn hay vượt suối qua những ngầm ( loại đường được xây hoặc kè bằng đá ngay dưới mặt nước ). [ 37 ]Từ năm 1969 – 1972, tuyến Đường 559 đã luân chuyển chi viện cho những mặt trận 277.611 tấn hàng ( miền Nam 162.710 tấn, mặt trận Lào 114.901 tấn ), bảo vệ cho 692.690 lượt người hành quân vào miền Nam và 256.871 người hành quân ra miền Bắc ; thời hạn hành quân vào B2 rút ngắn được 10-15 ngày, góp thêm phần quan trọng để bảo vệ cho những chiến dịch lớn [ 38 ]

Chiến dịch Commando Hunt và Igloo White[sửa|sửa mã nguồn]

Đến năm 1968, mạng lưới hệ thống đường giao thông vận tải, tuyến phục vụ hầu cần từ miền Bắc đã lan rộng ra và hiện đại hóa. Ngoài ra, khoảng chừng 43.000 người Việt và Lào đã tham gia điều khiển và tinh chỉnh, tăng cấp, hoặc lan rộng ra mạng lưới hệ thống đường. [ 39 ] Lượng bom ném xuống Trường Sơn đạt đỉnh năm 1969, với khoảng chừng 433.000 tấn ném xuống Lào. [ 40 ] Đây là thời gian kết thúc của chiến dịch Rolling Thunder và khởi đầu của chiến dịch Commando Hunt ( tháng 11 năm 1968 ) .

Việc nỗ lực ném bom liên tục này được chỉ dẫn bởi chiến dịch Igloo White hoạt động tại Nakhon Phanom, Thái Lan. Chiến dịch này gồm ba phần: các thiết bị cảm ứng địa chấn và âm thanh thu thập thông tin tình báo trên đường Trường Sơn (hàng rào điện tử MacNamara), các máy tính tại Trung tâm Giám sát Thâm nhập (Infiltration Surveillance Center – ICS) đặt tại Thái Lan thu thập thông tin và ước tính các đường vận tải và tốc độ xe; các kíp máy bay được ISC chỉ dẫn để đánh phá các mục tiêu.[41] Nỗ lực này còn được hỗ trợ bởi các nhóm biệt kích SOG. Ngoài các nhiệm vụ do thám, đặt máy nghe trộm, và đánh giá thiệt hại do bom, các nhóm này còn tự tay lắp đặt các thiết bị cảm ứng cho chiến dịch Igloo White.

Đến giai đoạn cuối của chiến dịch Commando Hunt (tháng 10 năm 1970 – tháng 4 năm 1972) số phi vụ máy bay bắn phá mỗi ngày là 182 máy bay tiêm kích, 13 máy bay chiến đấu (fixed wing gunship) và 21 B-52.[42]

Không quân Mỹ tuyên bố chỉ riêng trong 7 chiến dịch Commando Hunt từ tháng 11/1968 đến tháng 3/1972, 46.000 xe tải đã bị phá hủy hay đánh hỏng trên đường Trường Sơn, và tỉ lệ đến đích của xe tải chỉ là 16%. Tuy nhiên, đến những năm 1990, các sử gia Mỹ đã bác bỏ số liệu này khi biết rằng trong giai đoạn đó, phía Việt Nam chỉ nhập về trung bình khoảng 6.000 xe tải/ năm. Sử gia Earl Tilford kể lại đã từng có báo cáo về “300 xe tải bị phá hủy hay đánh hỏng chỉ trong 1 đêm”, khiến tướng Mỹ rất hài lòng, nhưng đêm sau thì đường lại tấp nập như cũ. Theo ông: “Không quân Mỹ đã thành công trong việc đánh lừa chính mình rằng chiến dịch Commando Hunt có tác dụng.” Chuyên gia không quân John Corell thì cho rằng các phi công Mỹ đã báo cáo phóng đại thành tích ít nhất là 4 lần.

Sự phát triển của vũ khí phòng không Quân đội nhân dân Việt Nam 1965-1972
Quân đội nhân dân Nước Ta đáp trả máy bay Mỹ bằng lực lượng pháo phòng không ngày càng mạnh. Năm 1968, lực lượng này chỉ gồm những pháo phòng không cỡ 37 – mm và 57 – mm điều khiển và tinh chỉnh bằng tay thủ công. Năm sau đã Open súng pháo 85 – mm và 100 – mm do radar tinh chỉnh và điều khiển. Đến năm 1972, Mỹ ước tính đường Trường Sơn đã được bảo vệ bởi hơn 1.500 khẩu súng phòng không. [ 43 ]Ngày 20/7/1971, Sư đoàn Phòng không 377 được Bộ Quốc phòng điều động thường trực Bộ tư lệnh Trường Sơn. Bộ cũng bổ trợ cho Bộ tư lệnh Trường Sơn thêm 728 khẩu súng phòng không những loại, 20.000 bộ đội và 15.000 người trẻ tuổi xung phong. Chưa khi nào lực lượng phòng không của Trường Sơn lại hùng hậu như thời kỳ này : Sư đoàn 377 ( có 6 trung đoàn ) và 12 Trung đoàn cao xạ và tên lửa độc lập. Đó là chưa kể 28 tiểu đoàn pháo cao xạ của 25 Binh trạm Trường Sơn .Trong những loại vũ khí bắn phá Trường Sơn, máy bay chiến đấu AC-130 Spectre với kính ngắm hồng ngoại và súng 40 mm được phía Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nhìn nhận là hiệu suất cao nhất, trấn áp và hạn chế phần nào hoạt động giải trí vận tải đường bộ về đêm, [ 32 ] hủy hoại 2.432 xe tải trong tổng số 4.000 xe bị bom phá trong mùa khô 1970 – 71. [ 44 ]Để đối phó với máy bay AC-130, tháng 2 năm 1972, một tuyến ” đường kín ” dài 800 km triển khai xong và mở màn đưa vào sử dụng. Trên tuyến này, xe chạy dưới tán rừng già, chạy trọn vẹn vào ban ngày để tránh bị máy bay phát hiện. Xe chạy theo đội hình trung đoàn liền trên toàn tuyến chứ không chạy theo chặng nên thời hạn giảm được từ 10 đến 15 ngày. Ban đêm, những đội xe vẫn liên tục chở hàng trên ” đường hở “, tích hợp với việc nghi binh bởi những xe hỏng chạy thật để bẫy AC-130 cho lực lượng phòng không tiến công .Ngày 29 tháng 3 năm 1972, máy bay AC-130 đã bị bắn rơi trong một phi vụ đêm hôm bởi tên lửa đất đối không SAM-2 ở gần Sê Pôn. [ 45 ], 14 phi công Mỹ thiệt mạng. Hai ngày sau, một chiếc AC-130 lại bị quật ngã bởi pháo phòng không 57 mm và rơi xuống rừng Trường Sơn, 15 thành viên phi hành đoàn nhảy dù trên không và được giải cứu sau đó. Không quân Mỹ bị mất liên tục hai chiếc máy bay đắt đỏ và 14 phi công chỉ trong 2 ngày. Ngày 18/6/1972, bộ đội Nước Ta sử dụng tên lửa vác vai Strela 2 bắn rơi một chiếc AC-130. Sau những vụ này, AC-130 phải lui về hoạt động giải trí ở phía Nam đường 9. Tuyến ” đường kín ” này đã đem lại hai tác dụng quan trọng :

• Nỗ lực của Mỹ dùng máy bay AC-130 để đánh phá và chặn xe đã bị vô hiệu hóa;
• Việc vận tải được thực hiện theo cung dài đội hình lớn, đi thắng từ đầu đến cuối tuyến, kết thúc những năm tháng dai dẳng xe phải chạy ban đêm, vận chuyển theo từng cung trạm, vừa chậm vừa kém hiệu quả.

Sau 2 năm, chiến dịch Igloo White nói riêng và “Chương trình ngăn chặn mới” nói chung đã không thể thu được kết quả như mong muốn. Đến năm 1970, các thông tin của cơ quan tình báo chiến trường Mỹ đã khiến người ta phải sửng sốt. Theo đó, từ năm 1969 cho đến năm 1970, mức thâm nhập qua Trường Sơn lên tới 348 đoàn, trong đó có 46 tiểu đoàn trang bị mạnh, 24.530 tấn vũ khí, có 335 chuyến bay các loại bí mật thả vũ khí xuống các hành lang ở Lào. John McConnell, Tham mưu trưởng Không quân Mỹ thừa nhận:[46]

Xem thêm: 5 bộ phim hoạt hình phát triển kỹ năng sống cho trẻ mầm non

“

Không quân Mỹ đang phải gánh chịu những tổn thất to lớn trong cuộc chiến kỳ lạ để giành lấy những thắng lợi nhỏ nhoi… Tôi chưa bao giờ thất vọng như lúc này

”

Sau khi Hàng rào McNamara bị chọc thủng, đến lượt kế hoạch Igloo White bị phá sản. Từ sau năm 1970, kỹ thuật quân sự Mỹ bế tắc, không tìm ra lời giải mới nào khả quan trong việc cắt đứt đường Hồ Chí Minh.[47] Tuy nhiên, kế hoạch này vẫn tiếp tục được kéo dài cho đến năm 1973, khi Hiệp định Paris được ký kết.

Chiến dịch Lam Sơn 719[sửa|sửa mã nguồn]

Đầu tháng 2 năm 1971, 30.000 quân Việt Nam Cộng hòa, 4.000 quân Hoàng gia Lào, được sự yểm trợ của 10.000 lính Mỹ và không quân Mỹ, đã vượt biên giới Lào, tiến theo Đường 9 về phía trung tâm hậu cần của Quân đội nhân dân Việt Nam tại Sê Pôn (Tchepone). Chiến dịch Lam Sơn 719, cuộc tấn công được dự tính đã lâu vào hệ thống đường Trường Sơn và cuộc thử nghiệm của chính sách Việt Nam hóa chiến tranh của Mỹ, đã bắt đầu. Quân đội Mỹ (ngoại trừ các đơn vị không quân, pháo binh, trực thăng) theo mệnh lệnh sẽ không tham gia trực tiếp cuộc xâm lược.[48] Đầu tiên, chiến dịch tiến triển tốt, chỉ gặp phải ít kháng cự. Tuy nhiên, Quân đội nhân dân Việt Nam đã chuẩn bị cho trận chiến này từ lâu, họ nhanh chóng điều đến một lực lượng cuối cùng lên đến 60.000 quân, đợi khi thời cơ đến thì phản công cô lập và tiêu diệt từng cánh quân của QLVNCH.[49]

Đường Trường Sơn, 1973-1975
Chiến trận nổ ra tại Nam Lào không giống với bất kể trận chiến nào trước đó trong Chiến tranh Nước Ta, lần tiên phong Quân đội nhân dân Nước Ta có sự hiệp đồng binh chủng : bộ binh tiến công với sự tương hỗ của xe tăng và pháo hạng nặng tiêu diệt những vị trí của Quân lực Nước Ta Cộng hòa tại những cánh và đội hình chính. Hỏa lực phòng không phối hợp đã làm cho sự tương hỗ và vận tải đường bộ bằng không quân trở nên khó khăn vất vả và thiệt hại lớn, 168 trực thăng bị bắn rơi và 618 chiếc khác bị bắn hỏng. [ 50 ] Tuy đổ được quân vào một vài điểm cao phía Đông Sê Pôn và đưa được quân trinh thám vào trong thị xã, nhưng đó là một chiến tích không mấy giá trị, vì Quân lực Nước Ta Cộng hòa sau đó đã phải nhanh gọn rút lui. Quân đội nhân dân Nước Ta khép chặt gọng kìm và chặn đánh trên suốt quy trình rút lui. Tuy được tương hỗ bởi hỏa lực mạnh của Mỹ, nhưng Quân lực Nước Ta Cộng hòa vẫn chịu thiệt hại nặng nề. Đến ngày 25 tháng 3, chiến sự kết thúc, những đơn vị chức năng ở đầu cuối của Nước Ta Cộng hòa tháo chạy quay trở lại với đối phương đuổi sát phía sau .Trong suốt thời hạn diễn ra Chiến dịch, Đoàn 559 đã triển khai cơ động lực lượng, gồm bộ binh : 27.935 người ; 2 tiểu đoàn xe tăng, 1 trung đoàn công binh, 2 trung đoàn pháo binh, cùng 8.271 tấn vật chất ( đạn : 3.329 tấn ; lương thực, thực phẩm : 4.196 tấn ; xăng dầu : 600 tấn ; hàng quân y : 56,6 tấn ; hàng khác : 81,4 tấn ). Lực lượng vận tải đường bộ đã cung ứng khối lượng lớn vũ khí, trang bị, gồm : Súng bộ binh 23.312 khẩu ; súng cối, pháo, ĐKZ : 770 khẩu ; pháo cao xạ và súng máy phòng không : 670 khẩu ; xe xe hơi ( không kể của những binh trạm kế hoạch ) : 603 chiếc ; xe xích : 98 chiếc ; xe tăng : 88 chiếc. Lực lượng bảo vệ kỹ thuật gồm, trạm thay thế sửa chữa xe đơn vị chức năng : 11 trạm ; trạm sửa chữa thay thế vũ khí đơn vị chức năng : 26 trạm. Đây là lần tiên phong phục vụ hầu cần kế hoạch sử dụng phương tiện đi lại cơ giới để cơ động lực lượng dự bị kế hoạch quy mô lớn vào vị trí tập trung chiến dịch. Tính đến ngày 31/3, số thương bệnh binh được chuyển bằng phương tiện đi lại cơ giới về hậu phương chiếm 37 % tổng số thương bệnh binh [ 51 ]Phối hợp ngặt nghèo với Đoàn 559, Hậu cần Binh đoàn 70 đảm nhiệm luân chuyển trên hướng đa phần của Chiến dịch ( hướng Bắc ). Binh đoàn 70 gồm 1 đại đội xe xe hơi ( 32 xe ) đảm nhiệm luân chuyển đột xuất, luân chuyển nhỏ trên những cung đường không thuộc tuyến kế hoạch, cũng đã luân chuyển được 425 tấn hàng những loại. Ngoài ra, còn có 2 sư đoàn vận tải đường bộ bộ làm trách nhiệm vận tải đường bộ từ kho chiến dịch và sư đoàn đến những đại đội, 1.500 dân công làm trách nhiệm chuyển thương và Giao hàng trên những tuyến điều trị. Mặt trận B5 ở hướng Đông, gồm 1 trung đội xe xe hơi ( 18 xe ), 5 đại đội vận tải đường bộ bộ và 2000 dân công, trong chiến dịch cũng chuyển được hơn 1.000 tấn. Trong tháng 2 và 3/1971, phục vụ hầu cần chiến dịch đã cung ứng khối lượng lớn vật chất bằng cả 6 tháng cho Chiến dịch Đường 9 – Khe Sanh ( năm 1968 ) [ 52 ]Chiến dịch này được coi là một thất bại đẫm máu của liên quân Mỹ-Việt Nam Cộng hòa, cả với vai trò thử nghiệm của Việt Nam hóa cuộc chiến tranh ( bên tiến công chịu thương vong hơn 50% quân số ) và với vai trò phá mạng lưới hệ thống phục vụ hầu cần của Quân đội nhân dân Nước Ta ( trong gần hai tháng diễn ra chiến dịch và tham gia chiến dịch, chẳng những xe vận tải đường bộ không bị tắc, mà khối lượng hàng chuyển giao những mặt trận tăng gấp hai lần, thời hạn đưa hàng đến đích cũng nhanh hơn, chỉ bằng nửa thời hạn trước đó [ 53 ] ) .

Tuyến xăng dầu vượt Trường Sơn ( 1968 – 1975 )[sửa|sửa mã nguồn]

Cuối năm 1968, tình báo Mỹ đã có một phát hiện gây sốc, đó là phát hiện về mạng lưới hệ thống đường ống dẫn xăng dầu chạy ở phía tây nam từ Vinh. [ 54 ]

Thực sự đó là một tuyến đường ống dẫn xăng dầu đang được triển khai với điểm đầu là từ biên giới Việt – Trung chạy về hướng nam, sẽ vào đến miền Đông Nam Bộ. Nó được xây dựng bắt nguồn từ ý chí và quyết tâm cao độ của tướng Đinh Đức Thiện,[55] Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần và trí thông minh, lòng dũng cảm và sự hy sinh lớn lao của cán bộ chiến sĩ ngành xăng dầu Quân đội nhân dân Việt Nam và đặc biệt là của bộ đội xăng dầu Trường Sơn.

Tuyến đường ống xăng dầu kế hoạch Bắc – Nam nhằm mục đích chi viện cho mặt trận miền Nam : được xuất phát mở màn từ hai trạm thuộc biên giới Việt – Trung là Lạng Sơn và Quảng Ninh, hai tuyến đường ống cùng dẫn về trạm Nhân Vực, thuộc huyện Thường Tín, TP.HN. Từ đây, được hợp lại thành một đường ống chạy thẳng vào miền Trung qua Hà Nam, Tỉnh Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, thành phố Hà Tĩnh .Đến đây tuyến ống được chia làm hai ngả ( do bộ đội Trường Sơn đảm nhiệm kiến thiết xây dựng, bảo vệ và quản lý và vận hành ) : một ngả theo đường Đông Trường Sơn đi qua Quảng Trị, Thừa Thiên, Quảng Nam, Tỉnh Quảng Ngãi, qua Tây Nguyên, vượt Kon Tum, xuống Đắc Nông. Ngả thứ hai lại vượt đèo Mụ Giạ, sang Lào vươn tới hạ Lào, rồi vượt qua biên giới Lào và Campuchia để vào tới Đắc Nông. Trên hàng loạt mạng lưới hệ thống ( tuyến ống hai nhánh qua Đông và Tây Trường Sơn ) có với chiều dài 1.450 km với tổng số 316 trạm bơm đẩy, 101 kho với sức chứa trên 300 nghìn m3. Bộ đội xăng dầu đã tập trung chuyên sâu một lực lượng gồm : 9 trung đoàn đường ống, 2 trung đoàn khu công trình, 1 trung đoàn thông tin, 2 nhà máy sản xuất cơ khí, 3 tiểu đoàn xe vận tải đường bộ .Đến đầu năm 1969, mạng lưới hệ thống này đã vượt qua biên giới với Lào, và đến năm 1970 đã vươn tới gần thung lũng A Sầu ở tỉnh Thừa Thiên … Được tương hỗ bởi nhiều trạm bơm nhỏ, đường ống bằng thép đã hoàn toàn có thể chuyển dầu diesel, xăng và dầu hỏa qua cùng một ống. Nhờ những nỗ lực của Trung đoàn đường ống 592 Quân đội nhân dân Nước Ta, đến năm 1970, chiều dài đường ống vào Lào đã tăng lên nhanh gọn [ 56 ]. Ngày 20/1/1975, đường ống xăng dầu đã được Bộ đội Trường Sơn kiến thiết xây dựng vào tới Bu Prăng ( nay thuộc huyện Tuy Đức, tỉnh Đắc Nông ) .Đến tháng 3/1975, trước nhu yếu của mặt trận, bộ đội Trường Sơn đã quyết tâm hoàn hảo mạng lưới hệ thống đường ống xăng dầu, liên hoàn Đông và Tây Trường Sơn, khẩn trương lê dài thêm được 596 km đường ống tới tận vùng giải phóng, mà điểm cuối của tuyến ống là Bù Gia Mập, chuyển giao cho Cục phục vụ hầu cần Quân giải phóng tại Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước ( miền Đông Nam bộ ) thuộc địa phận mặt trận B2 .Trong suốt 7 năm ( 1968 – 1975 ), tuyến ống này được kiến thiết xây dựng quản lý và vận hành, đã nhập vào tuyến hơn 317.000 tấn xăng dầu, đã cấp được 5,5 triệu m3 xăng dầu, đáp ứng một nguồn vật chất phục vụ hầu cần rất là thiết yếu cho những mặt trận .

Đường mòn Hồ Chí Minh trên biển[sửa|sửa mã nguồn]

Đường mòn Hồ Chí Minh trên không[sửa|sửa mã nguồn]

Cuối tháng 2-1960, Đại tướng Võ Nguyên Giáp dùng trực thăng bay vào thao tác với những tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, đặc khu Vĩnh Linh, Sư đoàn 325, Lữ đoàn 341. Sau chuyến khảo sát, Đại tướng gợi ý năng lực sử dụng máy bay để tạo những tuyến vận tải đường bộ ship hàng mặt trận. Dựa trên gợi ý này, Không quân Nhân dân Nước Ta đã xây dựng riêng một đoàn vận tải đường bộ đặc biệt quan trọng mang tên Đoàn 919, hoạt động giải trí từ năm 1960 .Điểm xuất phát của những máy bay Đoàn 919 là trường bay Cát Bi ( Hải Phòng Đất Cảng ), trường bay Vinh, trường bay Đồng Hới và từ đó chuyển hàng vào khu Làng Ho, Vitthulu. Một thời hạn sau, khi đã mở con đường Trường Sơn Tây, máy bay của Đoàn 919 bay thẳng sang Hạ Lào. Ban đầu do chưa có trường bay thích hợp nên phải dùng giải pháp thả dù sản phẩm & hàng hóa xuống một số ít khu vực lao lý như Mường Phìn, Mường Phalan … Về sau, do đã có trường bay Tà Khống thuộc tỉnh Xê Pôn, Nam Lào nên những máy bay hoàn toàn có thể hạ cánh để đưa hàng và quân tập trung ở đây. Từ trường bay này, bộ đội hành quân vào Nam, sản phẩm & hàng hóa thì được vận tải đường bộ tiếp vào những tuyến phía trong. Trong ba năm từ 1960 – 1962, những máy bay của Đoàn 919 phối hợp với phi công Liên Xô đã thực thi 3.821 chuyến bay, luân chuyển 9.419 lượt bộ đội và 743 tấn sản phẩm & hàng hóa, thả 3.227 dù hàng và kiện hàng .Tuyến vận tải đường bộ máy bay sang Lào chỉ sống sót đến năm 1963 thì dừng do nhà nước Liên hiệp ba phái ở Lào bị tan vỡ. Từ năm 1965, không quân Mỹ đánh phá miền Bắc nên không hề sử dụng máy bay chở hàng vào Quảng Bình hoặc vượt lên tây Trường Sơn được nữa. Đến đầu năm 1973, sau khi ký Hiệp định Paris, luân chuyển hàng không quân sự chiến lược mới lại được sử dụng lại. Tính từ 1960 cho đến tháng 4-1975, Đoàn 919 đã luân chuyển vào miền Nam và đưa xuống Nam Lào 60.000 lượt bộ đội, 31.000 tấn vũ khí đạn dược, khí tài, lương thực, thuốc men và sản phẩm & hàng hóa quân sự chiến lược .

Đường tới thắng lợi ( 1973 – 1975 )[sửa|sửa mã nguồn]

Sau Hiệp định Paris năm 1973, Mỹ ngừng ném bom miền Bắc Nước Ta và Lào. Tuyến chi viện kế hoạch Trường Sơn được tăng trưởng nhanh gọn, tổng lực, với quy mô lớn trên mọi mặt .Năm 1973, mạng lưới hệ thống đường Trường Sơn gồm có một con đường ( rải sỏi và đá vôi ) rộng hai làn xe, chạy từ những cửa khẩu ở Bắc Trung Bộ tới dãy Chu Pông ở miền Nam. Năm sau, đã được gia cố hoàn hảo từ Tây Nguyên đến tận tỉnh Bình Phước ở phía tây-bắc TP HCM. Đường ống dẫn dầu duy nhất đã từng kết thúc tại thung lũng A Sầu nay gồm có 4 đường ( đường lớn nhất có đường kính 200 mm ) kéo về phía Nam tới Lộc Ninh [ 57 ]Tháng 7 năm 1973 Bộ Tư lệnh Trường Sơn được tăng cường tổ chức triển khai biên chế, những bộ phận cấp trung đoàn được chuyển lên cấp sư đoàn, và những binh trạm được nâng lên cấp trung đoàn. Bộ tư lệnh Trường Sơn có tám đơn vị chức năng cấp sư đoàn gồm hai sư đoàn xe hơi vận tải đường bộ : 571, 471 ; bốn sư đoàn công binh : 470, 472, 473, 565 ; Sư đoàn phòng không 377, Sư đoàn bộ binh 968 và một số ít trung đoàn thường trực như : 2 trung đoàn đường ống xăng dầu, 2 trung đoàn cầu, 2 trung đoàn thông tin, 1 trung đoàn vận tải đường bộ đường sông, 1 trung đoàn giao liên cơ giới, 1 trung đoàn kho, 1 trung đoàn giảng dạy, an dưỡng … Lực lượng người trẻ tuổi xung phong trên tuyến gồm 4 đoàn – tương tự trung đoàn, với gần 10 nghìn nam nữ người trẻ tuổi. Dưới sự chỉ huy thời kỳ này là Tư lệnh Đồng Sĩ Nguyên và Đại tá Hoàng Thế Thiện là Chính ủy, đầu năm 1975, Đại tá Lê Xy được cử thay Chính ủy .Quân bổ trợ cho những mặt trận đều được hành quân bằng cơ giới, chấm hết hành quân bộ. Trong mùa khô 1973 – 1974, mỗi tháng chuyển được trên 30.000 đến 50.000 quân qua tuyến. Trước đây, bộ đội hành quân bộ từ miền Bắc vào mặt trận B2 mất hơn ba tháng, nay chỉ mất hơn chục ngày. Đây là một bước tiến nhảy vọt về chất trong tổ chức triển khai hành quân. Đối với hàng, đội hình luân chuyển đa phần là trung đoàn, chạy trọn vẹn ban ngày, đi thẳng từ nơi nhận hàng tới nơi giao hàng .

Đến mùa hè năm 1974, Đường tuyến phía Tây Trường Sơn được nâng cấp, mở thêm tuyến đường phía Đông Trường Sơn, hình thành một hệ thống liên hoàn, vững chắc, là cơ sở hạ tầng bảo đảm chi viện liên tục vật chất hậu cần kỹ thuật, cơ động lực lượng, bảo đảm cho đòn tiến công chiến lược khi thời cơ đến. Tuyến hành lang đông – tây Trường Sơn đã hình thành một tuyến hậu cần chiến lược, trải dài trên diện tích 130 nghìn cây số vuông, nối liền hậu phương lớn miền Bắc với các chiến trường Tây nguyên, Trung và Nam bộ, mà điểm cuối cùng tập kết mọi vật chất hậu cần kỹ thuật là tại Bù Gia Mập, Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước, bàn giao cho Hậu cần Quân giải phóng.

Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, tuyến đường đã bảo vệ cơ động nhanh gọn 3 quân đoàn, 5 sư đoàn và 2 trung đoàn binh chủng vào chiến dịch, ship hàng hành quân đi những mặt trận 411 nghìn người ( cả dân sự ) .Hệ thống đường Trường Sơn ( gồm có cả tuyến xăng dầu vươt Trường Sơn ) là tuyến phục vụ hầu cần kế hoạch vững chãi, một trong những tác nhân quyết định hành động thắng lợi trách nhiệm chi viện của hậu phương kế hoạch miền Bắc cho những mặt trận miền Nam, góp thêm phần quan trọng cho trận chiến quyết định hành động, giải phóng Hồ Chí Minh, thống nhất quốc gia .

Sau cuộc chiến tranh ( 1975 – nay )[sửa|sửa mã nguồn]

Đường Trường Sơn của những năm cuộc chiến tranh mang một trách nhiệm mới : ship hàng nhu yếu tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội, bảo mật an ninh quốc phòng … của thời bình .Dọc bên đường, những thị xã sầm uất, những khu dân cư đông đúc đã hiện hữu như để dẫn chứng cho sức sống mãnh liệt trên con đường lịch sử vẻ vang này. Điều đặc biệt quan trọng là ở những làng nhỏ ven đường sẽ phát hiện đời sống của những cựu Thanh niên xung phong. Họ ở khắp nơi về đây tham gia kiến thiết xây dựng con đường của thời bình để tăng trưởng kinh tế tài chính, và khi con đường đã thông, họ lại chọn đây làm nơi lập nghiệp thay vì quay về bản xứ .Theo Ban quản trị dự án Bất Động Sản đường Hồ Chí Minh, năm 1996 nhà nước Nước Ta đã giao Bộ Giao thông Vận tải ( Nước Ta ) điều tra và nghiên cứu quy hoạch đường để hình thành trục dọc đường đi bộ xuyên Việt thứ hai nằm ở phía Tây của quốc gia với tên gọi bắt đầu là khu công trình Xa lộ Bắc Nam. Tháng 8 năm 1998, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam chính thức đổi tên khu công trình Xa lộ Bắc Nam thành Đường Hồ Chí Minh .Ngày 3 tháng 2 năm 2000, nhà nước Nước Ta được cho phép thiết kế xây dựng đường Hồ Chí Minh ( quá trình 1 ) từ Hòa Lạc ( TP.HN ) đến Ngọc Hồi ( Kon Tum ) và nhánh Tây từ Khe Gát ( Quảng Bình ) đến Thạnh Mỹ ( Quảng Nam ). Ngày 5 tháng 4 năm 2000, dự án Bất Động Sản thi công. [ 58 ]

Tổng kết 20 năm chiến đấu[sửa|sửa mã nguồn]

Tính đến ngày giải phóng miền Nam thống nhất quốc gia, đường Trường Sơn đã sống sót gần 6000 ngày đêm. Các lực lượng công binh, người trẻ tuổi xung phong, dân công hỏa tuyến Trường Sơn gồm khoảng chừng 120.000 người đã làm nên mạng đường liên hoàn, vững chãi với 5 mạng lưới hệ thống đường trục dọc, 21 đường trục ngang, nối Đông với Tây Trường Sơn, vươn tới những mặt trận, với tổng chiều dài gần 2 vạn km đường xe hơi, 1.400 km đường ống dẫn xǎng dầu, 3.140 km ” đường kín ” cho xe chạy ban ngày và hàng ngàn cầu, cống, ngầm .Trong những chiến dịch đánh phá từ năm 1965 đến năm 1972, Mỹ đã kêu gọi khoảng chừng 733.000 chuyến máy bay ( có 26.539 lần dùng B-52 rải thảm ), đánh phá khoảng chừng 152.000 trận ; ném xuống những tuyến đường Trường Sơn gần 4 triệu tấn bom đạn và gần 1 triệu galông chất độc hóa học ( 1 galông = 4,4 lít hàng khô và 3,78 lít hàng lỏng ). Hơn 20.000 bộ đội, người trẻ tuổi xung phong, công nhân giao thông vận tải đã quyết tử ; hơn 30.000 người bị thương, khoảng chừng 14.500 xe – máy những loại, hơn 700 khẩu súng những loại bị tàn phá hoặc hư hại nặng ; hơn 90.000 tấn sản phẩm & hàng hóa bị đánh cháy … Về phía Mỹ, hàng trăm máy bay những loại bị bắn rơi, hàng ngàn lính biệt kích, thám báo được tung vào đây bị thương vong hoặc bị bắt. Quân đội Mỹ đã tiêu tốn nhiều tỷ USD vào những kế hoạch nhằm mục đích cắt đứt tuyến đường tuy nhiên đều bị thất bại .Tướng Merrill McPeak, Tham mưu trưởng Không quân Mỹ, từng là phi công chiến đấu ở Nước Ta. Ông kể lại : bằng phương tiện đi lại quan sát tân tiến gắn trên máy bay, ông ta hoàn toàn có thể săn những chiếc xe vận tải Nước Ta như săn thỏ. Tuy đã bắn nhiều rocket, thả nhiều bom đến như vậy, nhưng không lực Mỹ vẫn không tài nào ngăn nổi sự luân chuyển trên đường Trường Sơn. Cho đến nay, Merrill McPeek nói rằng ông vẫn ức tới nghẹn cổ, và Tóm lại : Ông đã ủng hộ nhầm phe, nếu hoàn toàn có thể được thì ngày ấy ông nên chiến đấu cùng đội ngũ với những chiến sỹ can trường, quả cảm ở bên phía Nước Ta [ 59 ]Trong 16 năm, tuyến phục vụ hầu cần kế hoạch đường Trường Sơn đã luân chuyển hơn 1 triệu tấn vật chất, vũ khí vào những mặt trận ; đưa hơn 2 triệu lượt người hành quân ; cơ động 10 lượt sư đoàn, hộ tống hơn 90 đơn vị chức năng kỹ thuật vào những mặt trận ; cứu chữa gần 1 triệu lượt thương bệnh binh ; đưa hơn 500.000 người từ tiền tuyến quay trở lại hậu phương, trong đó có hơn 300.000 thương bệnh binh [ 60 ]

Hành quân trên đường Trường Sơn[sửa|sửa mã nguồn]

Một binh trạm trên đường Trường Sơn
Bộ đội hành quân trên đường Trường Sơn phải vượt qua chặng đường dài trên 1.500 km .Khởi đầu của con đường, những người lính tiên phong đã hành quân vào miền Nam theo phương pháp thô sơ nhất : gùi cõng trên vai và đi bộ. Mỗi chuyến đi gồm 25-30 người với 25-30 cái gùi. Những quân tư trang, đồ vật hoạt động và sinh hoạt vô cùng đặc biệt quan trọng : mặc bà ba đen, che mưa bằng tấm nilông, những chiếc đèn pin được đem gò lại, làm cho mất hai chữ Rạng Đông và tín hiệu mặt trời mọc. Thuốc lá Điện Biên, Tam Đảo phải cắt bỏ đầu có in chữ trên điếu thuốc rồi bọc vào túi nilông. Những người lính ấy phải bỏ lại toàn bộ sách vở, thư từ, không được ghi chép bất kỳ thứ gì để bảo vệ giữ bí hiểm hành quân. [ 61 ]Trong quy trình tiến độ tiên phong mở đường và vận tải đường bộ với phương pháp gùi cõng truyền thống lịch sử, từ tháng 8 đến hết tháng 12 năm 1959 tiểu đoàn 301 – tiền thân đoàn 559 đã đi được 8 chuyến hàng trót lọt với tổng số hàng gồm 1.667 súng trường, 712 tiểu liên, 72 trung liên, 21 súng giảm thanh, 850 súng ngắn với 250.000 viên đạn những loại, 180 kg thuốc nổ TNT kèm ngòi nổ, 750 dao găm, 340 kìm cắt dây thép gai, 40 ống nhòm, 65 la bàn, 26 map khu V, Tây Nguyên, Lào và hướng đông bắc Campuchia. Số hàng này được Khu ủy khu 5 tiếp đón và luân chuyển vào Tây Nguyên, Tây nam bộ. Cũng trong năm 1959, có 542 cán bộ và chiến sỹ được đưa từ Bắc vào Nam nhận trách nhiệm. [ 61 ]Thời gian đầu trọn vẹn hành quân bộ, mỗi ngày đi một đoạn đường từ trạm giao liên này tới trạm giao liên tiếp theo. Từ Khe Hó ( Quảng Trị ), hàng được trung chuyển qua 9 binh trạm : 2 trạm ở bắc sông Bến Hải và 7 trạm ở phía nam sông. Những trạm ở bắc sông là đất của Miền Bắc, hoàn toàn có thể gùi hàng vào ban ngày, còn những trạm phía nam sông chỉ hoàn toàn có thể gùi vào đêm hôm, lấy khúc gỗ mục có lân quang phát sáng gắn lên gùi người đi trước. Người đi sau nhìn vệt sáng ấy mà bám theo. Khó khăn nhất là vượt qua tuyến quốc lộ 9. Xe địch đi lại liên tục trên đường. Đêm đêm khi vượt qua đường phải có tín hiệu cảnh giới. An toàn mới vượt. Người gùi hàng phải mang hai miếng gỗ mỏng mảnh lót dưới bàn chân để khi ” lết ” qua đường không để lại dấu chân. Trường hợp đoàn đi đông, giao liên sẽ trải tấm nilông ngang đường để khi người ở đầu cuối đi qua sẽ gấp tấm nilông lại, xóa dấu vết. [ 61 ] Bộ đội hành quân bộ vào mặt trận B2 mất hơn ba tháng, nếu vào mặt trận Nam Bộ, đến Bù Gia Mập – điểm sau cuối của con đường mòn thì hết khoảng chừng 5 tháng .Để sẵn sàng chuẩn bị cho chặng đường dài khó khăn, bộ đội rèn luyện hành quân kèm mang đá, vác cây trên vùng đồi núi Kim Bôi – Hạ Bì, tỉnh Hòa Bình, rồi hành quân bộ trên quãng đường trên nửa ngàn cây số từ Hòa Bình vào Quảng Bình – cửa ngõ phía Bắc của đường Trường Sơn .Năm 1965, mỗi người phải mang 30 kg quân trang, lương khô, súng đạn, thuốc quân y, đường, gạo, muối … Do hàng được chuyển bằng cơ giới ngày càng nhiều, lượng lương thực trữ tại những trạm giao liên ngày càng nhiều, nên khối lượng phải mang vác cũng giảm dần. Năm 1966 giảm xuống còn 25 kg, sau năm 1967 còn 20 kg .Về chính sách ăn, ngoài gạo lĩnh tại những trạm giao liên, mỗi người lính được cấp một ống cóng ruốc thịt, trong đó pha trộn thuốc chống sốt rét, tê phù … Một kilôgam muối để dùng cho hàng loạt chặng đường. Đồ ăn cho mỗi ngày gồm có một nắm cơm khi hành quân ban ngày và một bữa cơm khi dừng chân đêm hôm. Với chính sách ăn này và cuộc hành quân khó khăn vất vả mỗi ngày, nhiều bộ đội thiếu dinh dưỡng trầm trọng. Do thế, khi gặp người dân sống bên đường, bộ đội thường đem quân trang, tư trang để đổi lấy rau, quả, lợn, gà …Vào những năm mà tỷ lệ bom đạn trút xuống đường Trường Sơn chưa phải là ác liệt, những đoàn quân qua đây phần nhiều thương vong không phải vì bom đạn địch mà vì sốt rét, phù tim, phù phổi, tả lỵ, trụy tim mạch, suy kiệt thể lực do thiếu đói, đường sá khó khăn. [ 62 ] Trong đó, sốt rét rừng là tác nhân tiêu tốn sinh lực mạnh nhất. Mặc dù bộ đội được trang bị thuốc cá thể, mỗi đơn vị chức năng có y tá mang thùng thuốc dự trữ đi theo, đồng thời thực thi chính sách uống thuốc phòng bệnh, nhưng sốt rét vẫn là căn bệnh thông dụng tại Trường Sơn, bất kỳ ai cũng hoàn toàn có thể bị nhiễm. Nhiều người tử trận vì sốt rét lâu ngày chuyển sang ác tính. Những người vượt qua được thì da dẻ xanh tái do thiếu máu, sức khỏe thể chất suy giảm .
Quân đội nhân dân Việt Nam đang hành quân trên đường Trường Sơn qua Lào.
Trên đường trèo đèo lội suối, chiếc gậy Trường Sơn là công cụ tương hỗ đắc lực : giúp bước chân thêm vững, đường trơn đỡ ngã, và làm giá chống túi balo khi đứng nghỉ. Những chiếc gậy tre nguồn gốc từ làng Hòa Xá ( Hà Tây ) này đã đi vào bài hát Chiếc gậy Trường Sơn của nhạc sĩ Phạm Tuyên. Đôi dép cao su đặc ( còn gọi là ” đôi dép Bác Hồ ” ) cũng là một hành trang rất tương thích với đường rừng bùn lầy khí ẩm do mưa nhiều, vì chân đi trong giày ủng lâu ngày sẽ bị úng nước và lở loét – một yếu tố mà lính Mỹ liên tục gặp phải khi đánh trận hay đóng quân ở vùng rừng .Việc hành quân bằng cơ giới được mở màn từ năm 1968, tuy chỉ mới ở số lượng không nhiều. Trong tháng 1, có gần 6.000 quân được tổ chức triển khai hành quân bằng cơ giới. Trong tháng 4, hai tiểu đoàn pháo lớn, xe tăng, gần 124.000 quân được bảo vệ hành quân vào mặt trận. Tuy nhiên, do rủi ro tiềm ẩn thương vong lớn ( mỗi xe tải bị máy bay đánh cháy hoàn toàn có thể làm thiệt mạng hàng loạt đơn vị chức năng trên xe ), nên hình thức chuyển quân này chỉ được sử dụng hạn chế .Năm 1973, kể từ sau khi có Hiệp định Paris, quân bổ trợ cho những mặt trận đều được hành quân bằng cơ giới, chấm hết hành quân bộ. Thời gian hành quân bằng xe chỉ mất hơn 10 ngày. Đây là một bước tiến nhảy vọt về chất trong tổ chức triển khai hành quân. Năm 1974, hàng loạt việc giao liên, hành quân, chuyển thương đều chuyển sang phương tiện đi lại cơ giới, mỗi tháng chuyển được trên 30.000 đến 50.000 quân qua tuyến. Những tổn thất do kiệt sức, suy dinh dưỡng, bệnh tật … cũng được giảm thiểu tối đa .

Tri ân và vinh danh[sửa|sửa mã nguồn]

Ngay từ trong những năm tháng chiến sự, tướng Đồng Sĩ Nguyên đã đề xuất nên quy tập các liệt sĩ nằm rải rác trên dọc tuyến đường Trường Sơn và đất bạn Lào, Campuchia lại một nơi để những đồng đội và nhất là thân nhân liệt sĩ tiện lui tới thăm viếng.
Ngay sau Hiệp định Paris 1973, tướng Đồng Sĩ Nguyên đã chỉ đạo việc quy tập mộ liệt sĩ Trường Sơn. Kết quả là trong số hơn 20.000 người đã ngã xuống trên chiến trường Trường Sơn, đến nay đã quy tập được hơn một vạn hài cốt về Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn.[63]
Nghĩa trang được xây dựng từ ngày 24 tháng 10 năm 1975 và hoàn thành ngày 10 tháng 4 năm 1977, đây là nghĩa trang có quy mô lớn nhất Việt Nam, có kiến trúc, bố cục độc đáo, không giống đa phần nghĩa trang liệt sĩ khác ở Việt Nam.[cần dẫn nguồn].

Trong văn hóa truyền thống đại chúng[sửa|sửa mã nguồn]

Trong những năm cuộc chiến tranh và cả trong thời kỳ hậu chiến, đường Trường Sơn đã là chủ đề cho rất nhiều tác phẩm âm nhạc và văn học. Nhiều nhà thơ, nhà văn cũng đã là những người lính Trường Sơn .
Một số bài thơ :

• “Theo chân Bác” của Tố Hữu:

Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước

Mà lòng phơi phới dậy tương lai

• “Lá đỏ” của Nguyễn Đình Thi:

Gặp em trên cao lộng gió

Rừng Trường Sơn ào ào lá đỏ

Đông sang Tây không phải đường thư

Đường chuyển đạn và đường chuyển gạo

Đông Trường Sơn, cô gái “ba sẵn sàng” xanh áo

Tây Trường Sơn bộ đội áo màu xanh

• ” Bài Thơ về Tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật:

Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng

Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim

Một số bài hát về Trường Sơn:

Xem thêm: TS Lê Thẩm Dương chia sẻ Kỹ thuật khởi nghiệp không thất bại

Ta vượt trên triền núi cao Trường Sơn. Đá mòn mà đôi gót không mòn… Máu thấm đường ta đi lẫn mồ hôi rơi tình quê tha thiết. Ta đi theo ánh lửa từ trái tim mình…

…đêm nay ta đi Trường Sơn lộng gió. Trời vắng trăng sao nhưng tim ta rực lửa. Đi ta đi tung cánh đại bàng…

Trường sơn ơi, nơi núi mờ xa mà ta chưa qua, có suối reo, có gió ngàn cây, có dốc cao vực sâu mất lối, mây trắng quyện dưới chân bước bồi hồi, có nắng lửa đốt thiêu vách núi…

Đường em ghi chiến công lẫy lừng, tràn niềm tin trong muôn gian lao Đường Trường Sơn xe anh thẳng tới..

…từ nơi em đưa sang bên nơi anh những binh đoàn nối nhau ra tiền tuyến, như tình yêu nối lời vô tận. Đông Trường Sơn nối Tây Trường Sơn…

Gặp em trên cao lộng gió. Rừng Trường Sơn ào ào lá đỏ. Em đứng đứng ở bên đường, như quê hương vai áo bạc quàng súng trường. Đoàn quân vẫn đi vội vã. Bụi Trường Sơn nhòa trong trời lửa…

Ơi, đêm Trường Sơn, nghe tiếng suối trong như tiếng hát xa, mà ngỡ như từ Pác Bó suối về đây ngân nga…

• Phim Sinh mệnh, đạo diễn Đào Duy Phúc, 2005…

Nguồn tư liệu[sửa|sửa mã nguồn]

Tài liệu cơ quan chính phủ Hoa Kỳ[sửa|sửa mã nguồn]

Tài liệu của Nước Ta[sửa|sửa mã nguồn]

• Đồng Sĩ Nguyên, Đường xuyên Trường Sơn, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, 1999.
• Lam Giang, Trên con đường không cột số, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, 2004.

Các nguồn phụ[sửa|sửa mã nguồn]

• Andrade, Dale. Trial by Fire: The 1972 Easter Offensive, America’s Last Vietnam Battle, New York: Hippocrene Books, 1995.
• Brown, McAlister, Gordon Hardy, and Arnold Isaacs. Pawns of War. Boston: Boston Publishing Company, 1987.
• Conboy, Kenneth with James Morrison. Shadow War. Boulder CO: Paladin Press, 1995.
• Dougan, Carl, David Fulghum, et al. The Fall of the South. Boston: Boston Publishing Company, 1985.
• Doyle, Edward, Samuel Lipsman, and Terrence Maitland et al. The North. Boston: Boston Publishing Company, 1986.
• Fulghum, David, Terrence Maitland, et al. South Vietnam on Trial. Boston: Boston Publishing Company, 1984.
• Lipsman, Samuel, Steven Weiss, et al. The False Peace. Boston: Boston Publishing Company, 1985.
• Littauer, Raphael and Norman Uphoff, eds, The Air War in Indochina. Boston: Beacon Press, 1972.
• Morocco John. Rain of Fire, Air War, 1969-1973, Boston: Boston Publishing Company, 1985.
• Nolan, Keith W. Into Laos: The Story of Dewey Canyon II/Lam Son 719, Vietnam 1971. Novato CA: Presidio Press, 1986.
• Prados, John. The Blood Road: The Ho Chi Minh Trail and the Vietnam War, New York: John Wiley and Sons, 1998.
• Shawcross, William. Sideshow: Kissinger, Nixon, and the Destruction of Cambodia. New York: Washington Square Books, 1979.
• Snepp, Frank. Decent Interval. New York: Random House, 1977.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://dichvusuachua24h.com
Category : Đào Tạo