Điểm Đến Của Cuộc Đời
TÁC GIẢ Tiến sĩ Đặng Hoàng Giang là chuyên gia phát triển, nhà hoạt động xã hội và tác giả chính luận. Các hoạt động nghiên cứu và vận động chính sách của anh nhằm nâng cao chất lượng quản trị quốc gia, minh bạch và tiếng nói của người dân. Anh nỗ lực mở rộng không gian xã hội dân sự, truyền bá tri thức, phá bỏ định kiến và kỳ thị, và xây dựng một xã hội khoan dung và trắc ẩn. Đặng Hoàng Giang tốt nghiệp kỹ sư tin học tại Đại học Công nghệ Ilmenau, Đức, và có bằng tiến sĩ kinh tế phát triền của Đại học Công nghệ Vienna, Áo. Anh hiện sống và làm việc tại Việt Nam.
Bạn đang đọc: Điểm Đến Của Cuộc Đời
Anh cũng là tác giả của những cuốn sách Bức xúc không làm ta vô can và Thiện, Ác và điện thoại cảm ứng cùng nhiều bài viết có tác động ảnh hưởng thoáng rộng trong xã hội. https://www.facebook.com/giangdang.9469“ Nhưng tuyệt vời thay, bệnh Vân càng nặng thì tình cảm của hai người lại càng gắn bó. Những ngày cuối, cô liên tục dặn mẹ, ‘ Bố mẹ thương lấy chồng con nha. Anh ấy có thế nào cha mẹ cũng đừng giận nha. Đừng ghét anh ấy nha ? Tình yêu của hai người đã được nuôi dưỡng bởi sự kiên cường của Vân và lòng kiên trì khổng lồ của Hoàng. Trong chín tháng, Hoàng đã vệ sinh cho Vân hàng trăm lần, tiêm thuốc cho cô hàng ngàn lần, xoa bóp cho cô hàng ngàn giờ. Cậu đã trải qua phép thử khổng lồ của cuộc đời với tất cà lòng tự trọng và phẩm giá. ” Tặng Chi Mai AnLỜI TÁC GIẢ Người ta không có tự do để khước từ xấu số hay chạy trốn khỏi thảm kịch, nhưng có tự do lựa chọn thái độ của mình trước những gì xảy ra. Viktor Frankl, nhà tâm lý học người Áo, đúc rút từ thưởng thức sống của ông qua những năm tháng kinh khủng trong trại tập trung chuyên sâu của phát xít Đức. Tôi hoàn toàn có thể chuẩn bị sẵn sàng cho mình dể đối lập với thảm kịch khi nó xảy ra như thế nào, tôi làm gì để hoàn toàn có thể vượt qua nỗi sợ bệnh tật và chia tay, khi nó xảy ra với người thân trong gia đình, và khi nó xảy ra với chính mình, đó là những câu hỏi tôi dặt cho bản thân. Nhiều người không muốn nói tới cái chết, có vẻ như kỳ vọng rằng không nhắc tới nó thì nó sẽ quên ta đi. Tôi muốn chọn một cách tiếp cận ngược lại. Tôi muốn lấy khỏi cái chết sự lạ lẩm của nó, muốn nhìn thẳng vào nó, để làm quen, và sau cuối, gật đầu nó, sống với nó một cách bình thản. Đó là nguyên do tôi tìm tới những người cận tử, và xin phép họ cho tôi đi cùng trong những ngày tháng ở đầu cuối của đời họ. Ý thức về cái chết trước mặt khiến tôi ý thức rõ ràng hơn về thời hạn tôi còn có trong tay, về những như mong muốn mà tôi đang được hưởng, về vẻ đẹp của thiên hà. Tưởng chừng như xích míc, nhưng đương đầu và suy ngẫm vổ cái chết khiến tôi trân trọng đời sống hơn, sống có chánh niệm hơn, vô hiệu thuận tiện hơn những điều phù phiếm, tầm phào, và tập trung chuyên sâu vào những điều quan trọng với tôi .“ Khi sau cuối tất cả chúng ta biết là tất cả chúng ta sẽ chết, và mọi sinh linh khác cũng sẽ chết cùng ta, ta mở màn có một cảm xúc cháy bỏng, gần như khiến trái tim thổn thức, rằng mọi khoảnh khắc mới mong manh và quý báu làm thế nào, ” thiền sư Sogyal Rinpoche viết trong cuốn Tạng thư sóng chết. “ Và từ cảm xúc đó, trỗi dậy một lòng trắc ấn thâm thúy, sáng tỏ và vô hạn, hướng tới vạn vật. ” Sau khi tôi thân thiện với những người gần đất xa trời và người thân trong gia đình của họ, những dòng trên không hiện ra như những câu kim chỉ nan trừu tượng hay khô khan nữa. Những người cận tử mà tôi đã gặp, nhiều người ở thời gian này đã qua đời, đã xác nhận bằng cách đơn giản và giản dị mà sâu sác nhất điều mà Rinpoche viết. Tôi kỳ vọng những trải nghiêm của họ sẽ phần nào giúp cho fan hâm mộ sống một đời sống có ý nghĩa và an nhàn, như thể họ đã giúp tôi .MỞ ĐẦU 1 KHI BĂNG QUA khoảng chừng sân rộng, tâm lý tôi quay lại những hình ảnh của Vinh lúc chúng tôi mười tám tuổi. Một tay Vinh cầm chai bia, tay kia bá vai bạn, sơ mi phanh hai cúc, miệng trề xuống giễu cợt, điếu thuốc ở khóe môi. Vinh trên xe máy, tóc lờm xờm quá tai, mắt mở to, vừa háo hức vừa bất cần, vừa khao khát sống, vừa liều lĩnh với cuộc đời. Hồi đó, chúng tôi tin rằng mình bất tử. Càng đi sâu vào trong khuôn viên bệnh viện, tôi càng cảm thấy một áp lực đè nén vô hình dung đè lên người. Hơi thở của bệnh tật treo lơ lửng trên không. Trời tháng Giêng u ám và sầm uất, giờ thăm viếng mới bắt đấu, nhưng trong sân đã nhiều người qua lại. Khác với những đám đông nơi hội chợ hay khu vui chơi giải trí công viên, ở đây hầu hết người ta đi một mình và trong yên lặng, với hình dáng tập trung chuyên sâu và hơi tư lự, như thể họ đang tận dụng những bước chân này để trở về với bản thân và nghỉ ngơi trước gánh nặng của cuộc đời. Tôi bấm thang máy lên tầng mười, rẽ phải, và nhớ lại những câu văn của William Hazlitt. “ Không chàng trai trẻ nào lại nghĩ rằng mình sẽ chết. ” Hazlitt, triết gia, nhà thơ và nhà phê bình kịch, viết như vậy vào năm 1827 tại London. “ Là người trẻ ,tất cả chúng ta luôn sống trong cảm xúc vĩnh cửu, điều hoàn toàn có thể giúp đền bù lại mọi thứ. Cái chết, tuổi già, chúng là những từ không có ý nghĩa, một giấc mơ, một điều hư cấu, không tương quan gì tới ta. ” Tôi đi dọc hiên chạy vẫn còn vương vất mùi nước lau sàn, đếm số phòng, “ Ở khởi đầu của cuộc đời, những khao khát của tất cả chúng ta là vô tận, và những thời cơ để thỏa mãn nhu cầu chúng cũng vậy. Chúng ta vẫn chưa gặp trở ngại nào, chưa thấy sự an bài nào, và có vẻ như tất cả chúng ta hoàn toàn có thể liên tục mãi mãi. Chúng ta nhìn quanh trong một quốc tế mới mẻ và lạ mắt, ngập tràn đời sống và hoạt động, tiến tới không ngừng, và cảm nhận trong ta toàn bộ sự cường tráng và ý thức để giữ nhịp với nó, và không thấy trước bất kỳ tín hiệu nào rằng tất cả chúng ta sẽ bị tụt hậu trong cuộc đua, tàn tạ trong tuổi già, và ngã gục xuống mổ. ” Dừng lại bên giường Vinh, tôi kinh ngạc. Cậu hốc hác và tiều tụy. Vẫn cái miệng trề ấy, nhưng giờ nó há ra một cách mất trấn áp. Mắt phải Vinh tím bầm và sưng húp, mắt kia hé mở 50%. Cánh tay không còn tí cơ bắp nào, nước da trắng và trong suốt như da của loài nhái nơi ít ánh sáng. Mu bàn tay có một mảng tím bầm, tín hiệu bị vỡ ven khi tiêm. Mắt trái của Vinh hòn đảo qua hòn đảo lại rất nhanh như được tinh chỉnh và điều khiển bằng máy, nhưng không nhìn đơn cử vào đâu. Người phụ nữ được thuê để chăm nom Vinh ghé vào tai cậu nói, “ Anh Vinh ơi, có bạn tới thăm này, anh có nhận ra ai không ? Anh Vinh ơi ? ” Vinh không có phản ứng gì. Tôi đưa hai ngón tay vào bàn tay đang nắm hờ của Vinh và cảm nhận một cái bóp yếu, không rõ đó là Vinh ra hiệu cho tôi, hay do những cơ tự co giật. “ Anh ấy yếu lắm rổi, ” người phụ nữ thì thào. Người ta nói là ở người sắp chết, nghe là giác quan ở đầu cuối suy thoái và khủng hoảng. Chị thọcmột ngón tay vào miệng Vinh, bằng những động tác thuần thục vén môi trên môi dưới để xem xét răng và lợi. Vinh nhắm mắt, chìm vào trong giấc ngủ, hoặc hôn mê, tôi cũng không biết nữa. Tiếng thở khó nhọc của Vinh vang cả căn phòng. nhiều tháng sau này tôi mới khám phá ra rằng tiếng thở khò khè là một trong những tín hiệu chắc chắc của cái chết đang tới gần. Khả năng nuốt của người cận tử suy yếu, khiến nước bọt và những chất bài tiết của phế quản đọng lại ở cổ họng và ngực trên, tạo ra tiếng kéo bễ. Trong ba mươi phút tôi ở dó, Vinh chìm vào hôn mê rồi lại mở mắt ra vài lần. Có lần Vinh giật mình mở miệng ra ngáp rất dài. Có lúc tay trái của Vinh bất ngờ đột ngột dưa lên muốn chạm vào cánh mũi, có vẻ như định gãi, nhưng tới tích tắc ở đầu cuối thì ngón tay dừng lại, ngọ nguậy, rồi ngừng hoạt động. Vinh lại thiếp đi. Trong những ngày sau, hình ảnh Vinh trên giường bệnh không buông tha tôi. Rồi tôi cũng sẽ như vậy, sẽ giống Vinh, không hề tránh được. Tôi nghĩ tới những khoảng thời gian ngắn mình ở trên sân khấu trong những cuộc tọa đàm. Mọi người lắng nghe, họ cười, họ tranh luận. Tôi nghĩ tới cuộc leo núi gần đây nhất, tôi đứng trên triển núi nhìn xuống biển mây, tay đặt lên vách đá nóng rực dưới ánh mặt trời, người ướt đẫm mổ hôi. Sao mà nó khác xa hình ảnh Vinh, tức là tôi một lúc nào đó, nằm teo tóp trên giường trong bộ quần áo bệnh viện đã cũ, một cái khăn mặt quấn cổ, đầu đội mũ len mặc dầu trong phòng nóng, và bất ngờ mở miệng ngáp như một con chó đang ngủ mê, bên trong miệng đầy những thứ gì trăng trắng nhưng không phải là thức ăn thừa .Vài ngày sau, trước bữa tối, tôi nhận được tin nhắn Vinh đã qua đời. Người bần thần, tôi bước ra hành lang cửa số, điện thoại thông minh trong tay. Bên ngoài, những bụi tre xào xạc trong chút ánh sáng sau cuối của ngày. Trong phòng tắm, Mai An, đứa con gái nhỏ của tôi, đang hát nghêu ngao. Một đời sống vừa tàn lụi. Một con người vừa biến mất. Dấu vết của anh ta là gì ? Theo thói quen, tôi vào Facebook. Những cơn bão cãi cự vẫn nổi, những con sóng ảnh, live stream, những phàn nàn, càu nhàu, đắc chí, giễu cợt, vẫn trào lên, hết đợt này tới đợt khác. Tôi xóa mục “ Thăm lại Vinh trong bệnh viện ” mà tôi đã đặt trong điện thoại cảm ứng máy ngày trước. Vinh đã chết, và điếu đó giải phóng một tiếng trong lịch thứ Sáu của tôi. Đơn giản vậy đó. Những tuần tiếp theo, tôi vừa muốn lẩn tránh những hình ảnh sau cuối của Vinh, vừa muốn nhìn sâu vào nó, như một đứa trẻ sợ một cái gì hung ác và bí hiểm nhưng vãn hé mắt nhìn qua kẽ ngón tay. Tôi không an tâm và gặp khó khăn vất vả để tập trung chuyên sâu. Tôi sợ hãi và bực dọc khi mọi người xung quanh, nhất là người già, cười đùa vô tư. Tôi thấy mình giống Vitashoka, em trai của Ashoka, vị hoàng đế Ấn Độ hùng mạnh ở thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên. Do mắc tội phạm thượng, Vitashoka bị anh trai phán quyết tử hình. Trước khi chết, cậu được trao cho bảy ngày để sống trong xa hoa, nhung lụa. Hết ngày thứ bảy, Ashoka gọi người em tới. “ Em đã chiêm ngưỡng và thưởng thức những món ăn ngon nhất chứ ? Những cô gái đẹp nhất ? Và những bản nhạc du dương nhất ? ” Người em buồn bã, “ Sao em hoàn toàn có thể chiêm ngưỡng và thưởng thức được chúng cơchứ ? Em còn không hề ngủ yên được lấy một đêm. Sao em hoàn toàn có thể chiêm ngưỡng và thưởng thức cái gì đó khi em biết rằng cuộc đời mình sắp kết thúc ? ” Theo sử thi Ấn Độ Ashokavadana thì bản án dành cho Vitashoka thực ra chỉ là một phép thử của vị hoàng đế để thức tỉnh cậu, nhưng tới giờ, con người không ngừng bị hành hạ giống như cậu. Có gì khác nhau giữa bảy ngày và bảy năm ? Mạng xã hội Quora, nơi người ta tìm tới sự uyên bác của hội đồng mạng cho mọi vấn để của đời sống, tràn đấy những vướng mắc, “ Làm sao để tôi hoàn toàn có thể gật đầu thực tại là tôi sẽ chết ? ” “ Sống để làm gì nếu tổng thể tất cả chúng ta rồi sẽ chết ? ” Thủy Tiên, một người bạn của tôi, đã có quy trình tiến độ suy sụp khi biết mình mang trong người một đoạn đột biến gen khiến Xác Suất tám mươi Xác Suất là cô sẽ bị ung thư vú trong tương lai. Y học xếp những người như cô vào tiến trình không. Một lúc nào đó, ung thư sẽ được kích hoạt, cố sẽ bước vào quy trình tiến độ một. Chị gái của cô cũng có đột biến gen đó, và đã qua đời khi ngoài 30 tuổi. Nhưng chẳng phải là mỗi tất cả chúng ta đều đang mang trong người một căn bênh quá trình cuối hay sao ? Chẳng phải tới khi nào đó thì không có thuốc gì, không bác sĩ nào hoàn toàn có thể chữa chạy được ta hay sao ? Chẳng phải toàn bộ tất cả chúng ta đểu là những tử tù không được thông tin ngày hành quyết hay sao ? Có gì bảo vệ tôi sẽ sống lâu hơn Thủy Tiên ? Tôi tìm đọc lại William Hazlitt. Trong tiểu luận “ Về cảm nhận bất tử của tuổi trẻ ”, ông lý giải vì sao cái chết lại khiến tất cả chúng ta choáng váng. Vừa mới đó thôi, ống viết, tất cả chúng ta còn nhìn thấy ánh nắng vàng, khung trời xanh, đại dương trải rộng ,tất cả chúng ta còn bước trên đồng cỏ, còn thống trị trăm ngàn loài vật, còn nhìn xuống vực thẳm hay những thung lũng xa xa đầy ánh nắng, còn kéo những vì sao lại gần, ngắm những con bọ li ti qua kính hiển vi, còn đọc lịch sử dân tộc, cồn chiêm nghiệm về những cuộc cách mạng và sự nối nhau của những thế hệ ; còn là nhân chứng của bốn mùa, còn cảm thấy nóng và lạnh, khoái cảm và đau đớn, cái đẹp và sự méo mó, sai và đúng, còn mẫn cảm trước những tai nạn đáng tiếc của vạn vật thiên nhiên, còn chiêm ngưỡng và thưởng thức quốc tế vĩ đại qua con mắt và đôi tai, còn lắng nghe tiếng chim trong rừng thẳm, còn bước đi trên đất hoang và những triển núi, còn nghe đội hợp ca trong đêm, còn thăm những khán phòng đầy ánh sáng, hay những thánh đường âm u, còn ngồi trong nhà hát chật người và xem bản thân sự đời bị lấy ra chế giễu, còn nghiền ngẫm những khu công trình nghệ thuật và thẩm mỹ và mài giũa cảm quan về cái đẹp và sự đau khổ, còn thờ phụng khét tiếng và tham vọng bất tử, còn thu lượm sự uyên bác cổ xưa và soi nhìn vào tương lai, còn lắng nghe tiếng kèn xung trận, tiếng hô của thắng lợi, còn tra vấn lịch sử vẻ vang như thể những chuyên dịch của tâm hồn, còn đi tìm thực sự, còn biện hộ cho tiềm năng của con người, còn bao quát quốc tế cứ như là được thời hạn và vạn vật thiên nhiên đặt những kho tàng của chúng dưới chân tất cả chúng ta – vừa mới đó thôi, ta còn có tổng thể. Vậy mà chỉ tích tắc sau, chúng đã biến mất, như một hoang tưởng, như một chiêu trò của ảo thuật gia. Sự vận động và di chuyển trong chớp mắt, từ toàn bộ tới hư không, khiến ta không tài nào chịu đựng được. [ 1 ] Ba năm sau khi viết những dòng trên, William Hazlitt chết trong nghèo nàn, đau đớn triền miên và mê sảng. Lúc đó ôngnăm mươi hai tuổi, đúng bằng tuổi tôi giờ đây. Cái ngày tôi tròn năm mươi đã đến và đi mà không để lại sự tàn phá tâm ý đáng kể, nhưng ở bên dưới mặt phẳng, tôi nhận thấy trong mình một sự không an tâm ngấm ngầm. Mùa hè năm trước, khi nhìn thấy thông tin giảm giá vé vào cửa cho người trên năm nhăm tuổi, ghi ở cổng một vườn vương quốc ở Borneo, tôi không biết mình nên phản ứng thế nào. Tôi sắp thuộc vào độ tuổi mà những cuộc khảo sát và nghiên cứu và điều tra thị trường không buồn chia nhỏ phân khúc ra nữa. Từ nhỏ, mỗi lần cắt móng tay, tôi lại dừng lại một giây, giơ mẩu móng tay bị cắt ra ánh sáng, xoay đi xoay lại ngắm nghĩa. Một phần khung hình của mình đây, tôi tự nhủ, nó đã từng thuộc về mình, và giờ đây nó rời xa mình. Trong rất nhiêu năm, cái vật thể cong cong nằm giữa hai ngón tay của tôi kia mềm mịn và mượt mà, dai và trong suốt. Thế rồi, vụt một cái, vào khi nào đó mà tôi sao nhãng, tự nhiên nó trở nên cứng và đục và giòn. Tôi hiểu rằng sự bồn chồn khiến tôi cáu kỉnh và không an tâm. Tôi đang bấu víu, tôi sợ mất đầu óc minh mẫn lúc bấy giờ của mình, mất khung hình vẫn còn leo núi được của mình, tôi tham những cái tôi đang có, tôi sợ biến mất mà không để lại dấu vết gì. Tôi khước từ cái chết, mặc dầu về mặt lý trí tôi hiểu rằng điều đó thật là trẻ con. Càng không gật đầu, tôi lại càng tắc, giống một kẻ ngập trong cát lún mà cố giãy. Tôi cần phải ngưng giãy giụa và vượt qua sợ hãi. Có những cách nào có thê ’ giúp tôi đương đầu được với ý thức rằng tôi sẽ chết, sẽ biến mất ? Linh tính mách bảo rằng chạy trốn vào những lạc thú, tìm tới những sao nhãng tâm lý không phải là giải pháp. Không, tôi cầnphải làm bạn với cái chết, ở bên cạnh nó, phải ngắm nghĩa, sờ nắn nó, thân thiện với nó. Tôi phải học về nó. Theo quán tính, tôi lên mạng, khám phá về sự chết và cái chết. Tôi đọc về những nghi thức mai táng trong cấu trúc xã hội cổ đại, về quan điểm về cái chết ở thời La Mã, những lý luận của Aristoteles, những luận cứ của Heidegger, về việc sự hiện hữu vật lý của cái chết đã biến mất khỏi xã hội đương đại như thế nào, trong khi nó lại xuất hiện hàng ngày hàng giờ trên truyền thông online và phim ảnh ra làm sao. Tôi tìm tới những cuốn sách với những cái tên như Một lịch sử vẻ vang ngắn ngủi của cái chết, Sự chết và tổn thất ở thế kỷ 21, hay Cái chết bắt chước đời sống như thế nào : Những tác động ảnh hưởng văn hóa truyền thống lên nhận thức về cái chết và sự chết. Trong một khoảnh khắc dài, tôi mê man với chúng. Những cái tít uyên bác, những nghiên cứu và phân tích xã hội học, nhân học, lịch sử dân tộc, triết học khiến tôi có cảm xúc rằng cái chết chỉ là một đối tượng người tiêu dùng để nghiên cứu và điều tra, như một chủng loại thực vật ; một nghành nghề dịch vụ mê hoặc để khám phá, như lịch sử vẻ vang hôn nhản hay những nguyên tắc kiến thiết xây dựng nhà nước văn minh. Tôi có cảm xúc mình tương khắc và chế ngự được cái chết, tôi đứng bên trên nó, làm chủ nó. Chừng nào tôi vẫn xem xét và nhìn nhận nó như một điều tra viên hay một nhà nghiên cứu thì nó không làm gì được tôi. Nó không hề quay lại tiến công bộ não của tôi. Có lúc tôi quên rằng Sự chết và tổn thất ở thế kỷ 21 sẽ bao gôm cả cha mẹ tôi, vợ tôi, những con tôi, và tất yếu, cả tôi nữa. Rồi tôi nhớ ra rằng tới một lúc nào đó, tôi sẽ đánh mất năng lực update vê “ những tác động ảnh hưởng văn hóa truyền thống lên nhận thức về cái chết ”. Và tôi sẽ mãi mãi không khi nào tìm lại được năng lực này .Mãi mãi là bao lâu ? “ Mãi mãi là một quãng thời hạn rất dài, ” danh hài và đạo diễn Woody Allen đã nói, “ đặc biệt quan trọng là vào tiến trình cuối. ” Vào lúc này, tôi không cười được .2 “ DÙ TA KHÔNG BIẾT cái chết đợi ta nơi nào, hãy tìm nó ở tổng thể mọi nơi. ” Michel de Montaigne, một triết gia Phục hưng của Pháp, đề xuất kiến nghị kế hoạch này cách đây gần bốn trăm bốn mươi năm. Ông viết những dòng này trong một cái tháp tròn trông như một pháo đài trang nghiêm nhỏ, ở miền Nam nước Pháp, khi ông gần bốn mươi tuổi. Cái chết của một người bạn thân trước đó bảy năm khiến ông sầu muộn, và niềm khao khát được chuyện trò với bạn mình đã thôi thúc ông trở thành cha đẻ của thể loại tiểu luận, trong đó ông đặt bạn đọc vào chỗ của người bạn hiền để trò chuyện. Với ông, suy ngẫm về cái chết là suy ngẫm về tự do. Người đã từng học để chết là người đã giải phóng mình ra khỏi những ràng buộc và trấn áp. “ Hãy tước khỏi cái chết cái mới mẻ và lạ mắt và sự lạ lẫm, hãy chuyện trò và làm quen với nó, và để không gì Open tiếp tục trong những tâm lý của ta như cái chết. \ ” Montaigne lôi kéo trong bài luận Học triết học nghĩa là học chết [ 2 ]. Điều này lấy đi lợi thế giật mình của cái chết, nó không thế đánh úp ta. Ông kể lại một tập quán được cho là của người Ai Cập. Khi cuộc vui hội hè lên tới đỉnh điểm, họ cho đem vào phòng tiệc một bộ xương khô. Đó là một lời cảnh báo nhắc nhở cho khách khứa về sự rình rập của cái chết, về thân phận mong manh của mỗi người. Không chỉ ở người Ai Cập, liên tục nhắc nhở bản thân vê cái chết, về sự hữu hạn của mình, là cách những nền văn minhvẫn làm, cho tới gần đây. Chỉ có xã hội tân tiến mới đẩy cái chết ra ngoài rìa, giấu nó ở nhà xác của bệnh viện hay trong những căn phòng sáng đèn neon của nhà tang lễ. Ngày nay, tất cả chúng ta chỉ nhìn thấy người đã qua đời khi họ đã được đánh phấn, chải gôm, ăn mặc chỉnh tể và nằm trong quan tài. Được cải trang thành giấc ngủ, cái chết đã trở nên lạ lẫm, như một vị khách đường đột, một sự kiện không dễ chịu của đời sống. Từ khi no đủ, người già không còn để sẵn một cái quan tài trong nhà nữa. Hãy nhớ, mi sẽ chết [ 3 ] nhắc nhở này xuyên suốt trong đạo Cơ Đốc. Nó được khắc trên những nha mồ, nó hiện hữu trong những bức tĩnh vật Phục hưng qua chiếc đầu lâu và đồng hồ đeo tay cát, biếu tượng của thời hạn trôi. Gần như cùng lúc Montaigne viết tuyển tập tiểu luận của mình, vào nửa sau của thế kỷ 16, danh họa Phục hưng người Hà Lan Pieter Brueghel miêu tả quyền uy tuyệt đối của cái chết trong bức Chiến thắng của Thần Chết của ông. Trong một cảnh sắc khô cằn và đầy khói lửa, trùng trùng điệp điệp những bộ xương, đội quân của Thần Chết, tràn tới. Vua, giáo chủ, quý tộc, nông dân, toàn bộ chạy trốn trong bồn chồn, bị kéo lê, đâm thủng, nghiến nát dưới bánh xe ngựa, bị lùa vào chiếc hòm gỗ khổng lổ mang hình quan tài. Họ kêu khóc như ri. Một vài người rút kiếm, vô vọng chống cự. Bên rìa trận thảm sát, nơi cái nhìn của người xem lưu lại sau cuối, là một bàn tiệc bị bỏ lỡ. Vương vãi khắp nơi là những quân cờ, bàn cờ, dấu vết của những trò tiêu khiển giết thời hạn. Một đôi người trẻ tuổi vẫn mải mê đàn sáo, không hay biết là ngay trên đầu mình, một bộ xương đang đắc thắng xáp lại gần .Tháng Hai gần qua. Tôi di dạo ở cánh đồng ngô gần nhà, nơi tôi hoàn toàn có thể nhìn thấy những chiếc xà lan lặng lẽ trôi trên sông Đuống. Các luống ngô đã khởi đầu xoắn nõn. Lác đác vài người nông dân đang làm cỏ và đánh luống. Ven ruộng có một nấm mổ nhỏ, vô danh. Tôi dừng lại và ngắm nó hồi lâu. Ai nằm ở dưới nó, một cậu bé, một người mẹ trẻ ? Lúc lâm chung con người này đã nghĩ gì ? Họ đã đau đớn và sợ hãi đến nhường nào ? Gần đây tôi quay lại đọc Satipatthana Sutta, kinh Tứ Niệm Xứ. Là một trong những bài kinh trụ cột của triết lý Phật giáo, nó dạy tất cả chúng ta đối lập với cái chết bằng cách nhìn kỹ vào thân thế của ta, giống một bác đổ tể ngồi giữa ngã tư xẻ con bò ra thành nhiều phần. Cơ thể ta ư, nó là cái gì ? Nó chỉ là một cái bao tải bằng da đựng một đống bùng nhùng mà thôi. Này đây là tóc, này đây là lông, móng, răng, da., thịt, gân, xương, tủy, thận, tim, gan, hoành cách mạc, lá lách, phổi, ruột, màng ruột, phân, mật, đàm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mật, mỡ da, nước bọt, nước mủ, nước ở những khớp xương, nước tiểu. Còn khẩn thiết hơn Montaigne, còn trực diện hơn hình ảnh điệu nhảy của Thần Chết trong những cuốn sách Trung có phương Tây, kinh Tứ Niệm Xứ bắt ta quan sát tính vật lý của cái chết. “ Lại ví như khi thấy một xác chết bị liệng vào bãi tha ma đã được một ngày, hai ngày hoặc ba ngày, sình lên, xanh lại, thối nát ra, vị khất sĩ quản chiếu thực sự ấy vào chính thân thểmình : ‘ Chính thân thể ta đây cũng vậy, cũng sẽ trở thành như vậy, không có lối nào tránh thoát ’. ” [ 4 ] Phải rồi, tôi rồi cũng sẽ như vậy thôi. Bốn phút sau khi con tim tôi ngừng đập, quy trình phân hủy của tôi sẽ mở màn. Giống như nước ở một đài phun nước bị mất điện, máu của tôi sẽ theo lực mê hoặc mà trôi xuổng những điếm thấp nhất của khung hình, đọng lại thành vũng khiến làn da tôi ở chỗ đó trở nên xanh lơ. Nồng độ thán khí trong máu sẽ tăng, những tế bào của tôi sẽ bị đói ô xy, chúng sẽ khởi đầu bị đầu độc vì chính sách lọc chất thải đã ngừng hoạt động giải trí. Người tôi sẽ lạnh dần, tôi sẽ mất hai độ trong giờ đồng hồ đeo tay tiên phong, và một độ trong mỗi giờ tiếp theo, cho tới khi nhiệt độ của người tôi bằng nhiệt độ của thiên nhiên và môi trường. Mức glycogen của tôi sẽ suy giảm, khiến những cơ không giữ được trạng thái thả lỏng, thướt tha nữa. Người tôi sẽ dần cứng lại, bắt dầu từ mi mắt, cổ và hàm. Các tế bào của tôi sẽ mở màn bị hủy hoại, từ trong ra ngoài. Khi sụp đổ, chúng sẽ giải phóng ra những chất lỏng sền sệt giàu dinh dưỡng. Không còn bị ngăn ngừa, triệu triệu siêu vi trùng sẽ mở màn tiến công những mô mềm của tôi. Chúng sẽ sinh sôi nảy nở, tràn tới những miền xa xôi nhất, chúng ngấu nghiến tinh bột, mỡ, chất đạm và thải ra khí. Khí hydrogen sulfide có mùi trứng thổi, thán khí, khí mêtan, khí ammonia có mùi hăng, khí lưu huỳnh ôxit, khí hydrogen. Những khí này sẽ khiến người tôi trương phình lên, chúng sẽ tập trung chuyên sâu đặc biệt quan trọng ở bụng, nhưng cũng ở háng, mặt và môi tôi. Ruồi và nhặng sẽ bay tới đẻ trứng vào những kẽ hở mà chúng tìm thấy : miệng tôi, lỗ mũi tôi, khóe mắt tôi, hậu môn và bộ phận sinh dục của tôi .Nhìn đi, nhìn cho rõ đi ! Không có những nghiên cứu và phân tích ở mức tế bào như ngành pháp y thế kỷ 21, nhưng kinh Tứ Niệm Xứ nắm gáy tất cả chúng ta, không được cho phép ta ngoảnh đầu đi chỗ khác, bắt ta giương mắt ra nhìn cho tới khi cái xác chết chỉ còn là một mớ xương mục. Montaigne, tranh Trung cổ, và kinh Tứ Niệm Xứ có tác động ảnh hưởng. Tôi nhìn thấy cái chết ở mọi nơi. Nhưng điều đó không làm cho tôi ổn hơn, thậm chí còn ngược lại. Buổi trưa, tôi ngồi trong quán, quan sát chung quanh. Một cô gái ngồi một mình, vừa ăn vừa trò chuyện với cái điện thoại thông minh để trên bàn, lúc thì cô nghiêng đầu, lúc thì cô vén tóc, lúc thì cô dừng nhai, rồi cô ngả người ra sau cười, bàn tay duyên dáng che miệng. Tôi liên tưởng tới con gà long dong mổ cơm trong sân, con chó gãi bụng khi ngủ trưa, con tắc kè xoay người săn muỗi, những sinh vật vô thức tận thưởng sự sống sót của mình trước khi đấm đá bạo lực chết chóc giáng xuống. Lúc gặp bạn hữu, tôi quá bất ngờ về sự vô tư vui tươi của họ. “ Các cậu không biết gì ư ? ” tôi muốn lay cho họ tỉnh. Tôi nhìn họ từ đầu tới chân và tự hỏi sắp tới bộ phận nào trong khung hình họ sẽ gục ngã tiên phong. Tôi thấy mình giống một đứa trẻ được báo trước rằng sau bữa tiệc rất vui tươi này nó sẽ cùng bạn hữu bị đập một búa vào đầu, bị kéo lê trên mặt đất và vứt xuống rãnh. Còn giờ đây, cuộc vui vẫn liên tục, bè bạn nó vẫn đang hân hoan. Buổi tối, tôi nhìn những tay người trẻ tuổi say sưa chơi nhạc trong quán bar, chân đánh nhịp, điếu thuốc cắm khóe miệng. Tôi đang tận mắt chứng kiến tuổi trẻ ăn mừng chính mình. Tôi cá là lúc này họ đang có cảm xúc quỹ thời hạn của họ là vô hạn. Tôimường tượng khuôn mặt cậu chơi trống bị giòi ăn mất nửa dưới, lộ hết hàm răng ra, và chúng đang tiến công hai con mắt của cậu. Tôi tưởng tượng là mỗi người được cấp một cái phiếu để Open trên toàn cầu này. Cái phiếu hạn chế, nhưng không ai biết thời gian nó hết hạn. Người ta chạy loăng quăng trên quốc tế, ngó nghiêng, làm cái này, làm cái kia. Rồi “ Bùm ! ” phiếu hết hạn. Chỉ còn lại một đống xương rời rạc đó đây, chỗ này là xương tay, chỗ nọ là xương ổng chân, chỗ kia là xương bắp về, chỗ kìa nữa là xương mông, xương sống và đầu lâu. [ 5 ] Về nhà, tôi nhìn Mai An đang ngủ và tưởng tượng ra cái chết của nó. Tôi tưởng tượng ra nó trên giường bệnh, da bọc xương, cái đầu to quá khổ. Nó không cử động, chỉ còn đôi mắt dõi theo người trong nhà. Tôi biết rằng dù có đọc kinh Tứ Niệm Xứ đến bao nhiêu lần thì tôi cũng không chuẩn bị sẵn sàng được cho mình để dối diện với giờ phút đó. Cuối tuần, chúng tôi ngồi trong phòng khách của cha mẹ tôi. Mặt mẹ tôi vẫn đầy vẻ kinh hãi. Ông bà vừa thăm một bà cô trong nhà dưỡng lão. Từ lâu, bà đã không nhận ra con gái mình, không biết mình là ai, mình đang ở đâu, và hay gào thét tới khản cả giọng mà không ai biết vì sao. Cả ngày, bà ngồi đờ đẫn trong phòng hoạt động và sinh hoạt chung, xung quanh là những khung hình xám xịt, gầy gò, bơi trong những bộ quần áo bạc mầu. Một cơn bão âm thanh tuôn ra từ màn hình hiển thị TV lớn treo trên tường, bao trùm lầy những thân thể bất động. Dường như người ta kỳ vọng rằng sự ầm ĩ sẽ đem lại sinh khí cho nơi đây. “ Sợ quá ! ” Mẹ tôi kêu lên. “ Sống như thế thì sợ quá ! \ ” Không ai nói gì. Rồi bố tôi gợi chuyên khác, chuyện thực phẩm bẩn, chuyện biển hòn đảo, chuyện tham nhũng. Những bức xúc xã hộigiúp người ta tạm quên sự hữu hạn của bản thân. Từ vài năm nay, mỗi khi trở về từ một đám tang đồng nghiệp cũ hay bạn hữu, nếu người đó dưới bảy mươi lăm tuổi, bố tôi sẽ tặc lưỡi, “ Còn trẻ quá, tay đó còn rất trẻ, thế mà … \ ” cứ như ông trách móc người chết đã không biết giữ gìn sức khỏe thể chất. Cứ như cái chết ở tuổi đó là điều gì không bình thường. Khi đi cùng cha mẹ, tôi hay quan sát hai người bước xuống bậc thang. Chân phải, chân trái. Nghỉ. Ước lượng khoảng cách. Chân phải, chân trái. Ống quán bố tôi rộng thùng thình. Quá trình teo cơ ở ông đã tiến khá xa. Năm nay bố tôi tròn tám mươi tuổi. Mẹ tôi kém ông hai tuổi. Tuổi thọ trung bình của người Việt là bảy mươi lăm năm và sáu tháng. Hai người đang sống bằng borrowed time, thời hạn đi mượn. Cụm từ tiếng Anh này được từ điển Merriam Webster định nghĩa là sự trì hoãn của điếu gì đó không thế tránh được. Một sự trì hoãn ngoài tầm trấn áp và hoàn toàn có thể kết thúc bất kể khi nào, cuốn từ điển bổ trợ. Thời gian đi mượn. Thời gian được mượn của ai ? Của Thần Chết. Đêm hôm đó, trong giấc mơ tôi thấy mình bị lịm dần vào cái chết. Tôi vùng vẫy, cố gắng nỗ lực thoát ra. Tỉnh dậy, tôi thấy mình đang cỗ gắng chui ra khỏi màn, đầu đã ở bên ngoài, người vẫn ở bên trong, thở gấp. Lần tiên phong trong đời, tôi cảm thấy sách vở và kỹ năng và kiến thức không giúp tôi đi tiếp để thoát khỏi sự hoảng sợ và không an tâm này. Tôicần một cách khác, một con đường khác. Nhưng cách nào, con đường nào ? Tôi tìm lại một bài báo tiếng Đức tôi đã đọc cách đây mấy năm. Hồi đó, có cảm xúc lờ mờ là nó quan trọng với tôi, tôi đã lưu nó lại. Trong bài, tác giả, nữ nhà báo Ilka Piepgras nói về bản thân mà cứ như nói hộ tôi. “ Tôi muốn tới gần cái chết tới mức nó không còn làm tôi sợ hãi. Tôi muốn đương đầu với nó bằng kinh nghiệm tay nghề và kỹ năng và kiến thức. ” Bà có thôi thúc này sau khi tận mắt chứng kiến cái chết bất thần của một người hàng xóm gần gủi. Cũng như tôi, bà đã tìm tới sách vở, và chúng cũng không giúp gì bà. “ Những cuốn sách làm tôi buồn chán. Chúng chẳng tương quan gì tới tôi. Cái chết vẫn chỉ là một đống vần âm lùng bùng, đầy rình rập đe dọa, nhưng trừu tượng. ” Bà muốn tìm tới người già để chuyện trò, nhưng thấy khó khăn vất vả để hỏi họ rằng, “ Cuộc đời bác sắp kết thúc rồi, bác thầy thế nào ? ” Cũng như tôi, bà không chuyện trò được về cái chết ngay cả với cha mẹ mình – đặc biệt quan trọng là với họ – mặc dầu họ đang già yếu dần. Cũng như tôi, bà muốn chuẩn bị sẵn sàng cho bản thân, và sẵn sàng chuẩn bị niềm tin cho bó mẹ khi thời gian đó tới. Cuối cùng, Ilka Piepgras quyết định hành động ĐK để thành một tình nguyện viên sát cánh với những người gần đất xa trời. Bà trở thành một sterbebegleiter – trong tiếng Đức, sterben là chết, begleiter là người sát cánh – một người đi cùng người cận tử trong những ngày tháng ở đầu cuối của họ, cùng họ đón cái chết. Người sát cánh đến với người bệnh nặng, trò chuyện với họ, giúp sức chuyện này chuyện kia, ghi nhận tâm trạng, lắng nghe những tâm sự của một cuộc đời sắp kết thúc .Ilka Piepgras làm việc làm này trong một năm, và năm này trở thành “ một trong những năm xinh xắn nhất ” của đời bà. Hình như bà đã học được những điều mà sách vở không dạy bà. Bà đã gặp được cái bà tìm. Trong lòng tôi nhen nhóm một dự tính. Tôi sẽ làm theo cách của bà. Tôi đợi thêm nhiều tuần nữa, chao đảo giữa quyết tâm và chần chừ, giữa sự bồn chồn trước cái mới và cảm xúc mình chưa đủ can đảm và mạnh mẽ đế tìm tới người sắp chết. Từ từ, tôi cảm thấy mong ước của mình lớn dần lên. Cuối cùng, để chặn đường lùi của mình, tôi kể về dự tính của mình trong một bữa tối với mái ấm gia đình. Mai Chi, con gái lớn của tôi, lắng nghe chú ý, và nhắc tới cuốn Chối từ cải chết của Ernest Becker. Becker, một nhà nhân học người Mỹ-Do Thái, cho rằng con người ta trở thành anh hùng, xung trận hay dựng nên những đế chế vì họ khước từ gật đầu cái chết. Họ làm tổng thể những điều đó để chống lại điều mà họ biết sẽ xảy ra : họ sẽ biến mất và sẽ bị quên béng. Cuốn sách được giải Pulitzer năm 1973, hai tháng sau khi Becker qua đời, vì ung thư, ở tuổi 49. Mai An nói là nếu chết thì rất tiếc, vì nó không có thời cơ để chơi với những bạn và với Cream, con chuột bạch màu kem của nó nữa. Nó đề xuất kiến nghị tên cuốn sách của tôi là “ CÁI CHẾT ”. Một tuần sau, Mai, vợ tôi, trình làng tôi với một người bạn. Người bạn này trình làng tôi với một bác sĩ chuyên về ung thư tại Khoa Nhi, Bệnh viện K3 HĐ Hà Đông, bác sĩ Việt Hương. Và thế là, qua Việt Hương, tôi bước vào một quốc tế mới. Một quốc tế của những thảm kịch và tổn thất khổng lồ, của phẩmgiá và lòng tự trọng trong thực trạng khắc nghiệt, của sự phản bội và sợ hãi, của tình yêu mãnh liệt và kỳ vọng khôn nguôi. Tóm lại, của toàn bộ những gì thuộc về con người, ở mức độ kinh hoàng nhất .HÀ VÀ NAM 3 HÀ [ 6 ] CÓ TRÍ NHỚ như một cái máy tính. Chị nhớ đã cho Nam, con trai đầu của chị, ăn gì vào hôm nào, hôm đó Nam mặc gì, cậu nói gì và chị vấn đáp thế nào. Có lẽ điều này tương quan tới việc làm của chị ở một phòng thí nghiệm hóa sinh. Có lẽ vì quãng thời hạn mà chúng tôi nói tới là quãng thời hạn đáng ghi nhớ nhất trong cuộc đời chị. Tôi gặp Hà lần đầu trong một café cách Bệnh viện K của bác sĩ Việt Hương chỉ vài cây số. Hà mặc đồ đặc trưng văn phòng, váy cổ tròn, vai bổng. Hai tay chị đặt lên trên cái túi nhỏ để trong lòng. Tuần trước, trên điện thoại thông minh, khi biết tôi được bác sĩ Hương giới thiệu, Hà chấp thuận đồng ý gặp ngay. Cái tên Việt Hương, tôi nhận ra, gần như là hoàn toàn có thể mở mọi cánh cửa cho tôi. “ Thế em có nhớ cái ngày em nhận được tin xấu không ? ” Tôi hỏi Hà. “ Có chứ anh, ” không để tôi nói xong, chị vấn đáp ngay. “ Mùng bảy tháng Mười Hai năm năm trước. Hồi đó thằng Nam nhà em học lớp Ba, tám tuổi. Cháu ẩm thực ăn uống dễ lắm, rất là mập mạp. Bốn mươi ki lô gam, cao một mét tư. ” Ba tháng trước đó, đúng vào khoảng chừng sinh nhật thứ ba mươi tám của Hà, Nam mở màn kêu đau chân. Liệu Nam đã va đậpkhi đá bóng ? Hay đây là chứng nhức xương của tụi trẻ đang lớn ? Hà mua calcium và magnesium B6 cho con uống. Cơn đau chập chờn, đến rồi đi. Bẵng đi một thời hạn, tới một buổi chiều thứ Sáu đầu tháng Mười Hai, Hà còn nhớ, lúc đó Nam sắp thi học kỳ I, trong lúc cậu giội nước tự tắm rửa thì bà ngoại cậu nhìn thấy đầu gối Nam hơi bị sưng. Tối hôm đó, sau khi cho Thắng, cậu em trai hai tuổi của Nam, đi ngủ xong, Hà sờ nắn nhẹ chỗ sưng ở chân Nam. “ Thôi chết rồi, mẹ sợ là viêm khớp, ” chị nói với con, “ để mẹ đưa con đi khám. ” Hôm sau, hai mẹ con xuất hiện ở bệnh viện gần nhà từ sớm. Trong đầu Hà luẩn quẩn mấy câu hỏi. Liệu Nam có cần giảm cân không ? ( Chị nghe nói béo là một trong những nguyên do chính gây viêm khớp ). Nên uống vitamin với thuốc gì để giúp sụn khớp nhanh hồi sinh ? Tới gần trưa thì có tác dụng X quang và siêu âm, một thứ chị trọn vẹn không tính đến : u xương chày, chưa rõ lành hay ác tính. Hoang mang, Hà rút điện thoại thông minh ra gọi cho một người bạn bác sĩ. Anh này khuyên chị đưa Nam vào Bệnh viện K hoặc Việt Đức. Nghe tới chữ K, Hà ớn lạnh. Chị chọn Việt Đức. Cả cuối tuần, Hà lùng sục thông tin trên mạng. Ngày thứ Hai ở Việt Đức có vẻ như dài vô tận. Tới chiều, Hà cầm hiệu quả trong tay. “ Tình hình rất xấu ”, người ta nói với chị như vậy. Muốn tránh mà không được, thứ Ba, chị đưa Nam tới Khoa Nhi của Bệnh viện K. Lúc này chị không hề biết là nơi đây về sau sẽ trở nên quen thuộc như ngôi nhà thứ hai của chị .Hai vợ chồng Hà vốn đã trục trặc từ mấy năm nay. Hầu như chị không nhận được sự trợ giúp gì từ chồng trong đời sống hàng ngày. Vấn để lớn nhất của chồng Hà, theo lời chị, là “ anh ấy như trẻ con ”, và đời sống mái ấm gia đình, với anh ấy, “ như một trò đùa ”. Hai người là bạn học của nhau, nhưng tới giờ Hà phải đúc rút về chồng mình bằng một nhận xét khá trừu tượng : “ Nhận thức sai, tư duy tâm lý sai, nên dẫn tới hành vi sai. ” Gặng hỏi, tôi biết được là rượu đóng một vai trò. Hôm đó thì chồng Hà đi cùng. Bác sĩ nhận phim, vào phòng riêng, một lúc sau quay ra và gọi hai vợ chồng vào. Nam đợi ở bên ngoài. Tim Hà đập thình thịch. Sự bồn chồn khiến mọi thứ hơi bị nhòe nơi khóe mắt chị. Không ai nói gì trong vài giây. Thế rồi, ông bác sĩ mào đầu : “ Anh chị cần xác lập tư tưởng. ” “ Xương đùi, xương mắt cá …, ” ông trình diễn tiếp, “ tổng thể đã bị tổn thương. ” “ Chín mươi chín Phần Trăm là ung thư rồi, ” ông Tóm lại, theo cái cách người ta vẫn làm để gạt bỏ mọi thiếu tín nhiệm và những thể loại “ Nhưng mà … ? ” và “ Liệu còn … ? ” “ Sẽ phải làm sinh thiết, ” ông chốt lại cuộc chuyện trò. “ Những ca khác thì còn 50-50, nhưng ca này thì đã quá rõ ràng rồi, làm sinh thiết chỉ để có ý nghĩa pháp lý và hoàn thành xong hồ sơ thôi. ” Tất cả chỉ lê dài có vài phút. Hai vợ chồng Hà líu ríu ra khỏi phòng. Chị tránh nhìn Nam khi nó chạy tới ôm chị. Hà không nhớ được là chị đã về nhà như thế nào .Hà yên lặng, rồi quay ra nhìn tôi. “ Thực ra lúc đó thì em cũng đã hiểu rồi, ” chị nói. “ Nhưng nó tới quá nhanh, mình không nghĩ là nó lại quyết liệt thế. ” Đằng sau Hà, bên ngoài hành lang cửa số, trời tháng Ba mù mịt và ướt át. Sáng nay, trên đường tới đây, tôi bỗng có cảm xúc là khi kết thúc cuốn sách này tôi sẽ xong việc với cái chết, tôi có thế gạt nó sang một bên, không phải nghĩ tới nó nữa. Cái chết chỉ là một dự án Bất Động Sản, còn tôi thì vĩnh cửu, tôi sẽ cứ như thế này suốt, mãi mãi. Noel năm trước, Nam mở màn truyền hóa chất. Trong bức ảnh Hà chụp cho cậu cùng “ ông già Noel ” ( do một cậu sinh viên tình nguyện viên mặt còn non choẹt đóng ), Nam vẫn còn tóc. Với sự chuyên nghiệp của một thí nghiệm viên, Hà xắn tay áo lên tối ưu hóa mọi thứ, và chị kể lại với niềm tự hào rõ ràng. Hơn hai năm sau, chị vẫn thuộc lòng tiến trình do chị phong cách thiết kế, thử nghiệm và hoàn thành xong trong chín tháng. “ Buổi chiều truyền hóa chất xong, qua đêm giải độc, sáng hôm sau em cho nó cấp tốc ăn. Tới ngoài chín giờ sáng, y tá cắm kim truyền hóa chất lần tiếp theo thì cháu đã có ít thức ăn trong dạ dày. ” Với hầu hết những bệnh nhân khác, truyền hóa chất là một cực hình. nhiều đứa trẻ không ăn được gì, sức khỏe thể chất đi xuống, ý thức đi xuống, chỉ số bạch cầu và hồng cầu đi xuống, chưa phục sinh thì đã đương đầu với đợt truyền tiếp theo. Nhưng trong những ngày truyền, Nam chỉ hơi cảm thấy nôn nao. Cậu vẫn vui tươi và sau hai ngày giải độc đã hoàn toàn có thể ăn thông thường. Trên giường bệnh, Nam lướt web nhoay nhoáy bằng cái iPad, xemDoremon và phim siêu nhân. Từ khi bị bệnh, cậu được mẹ thả lỏng việc dùng iPad, khiến Thắng nhiều lúc ghen tị. “ Mẹ ơi, con may mẹ nhỉ, ” đôi lúc cậu lại nói với mẹ, “ con may vì con không làm thế nào cả, con không cảm thấy mệt. ” Nam khởi đầu chăm sóc tới bệnh tật của mình. Một buổi chiều, Hà kể lại, khi hai mẹ con nằm trên giường bệnh, Nam hỏi : “ Bệnh gì là nặng nhất hả mẹ ? ” “ Bệnh con đang mắc là bệnh nặng nhất. ” “ Thế bà không phải là bị nặng nhất hả mẹ ? ” Mẹ Hà bị suy tim, tiểu đường, huyết áp thấp và mỡ máu. Nam thấy mỗi ngày bà ngoại uống một vốc thuốc. “ Bà có nhiều bệnh nhưng vẫn có thuốc để chữa trị, còn bệnh của con hiện tại vẫn đang là nặng nhất. ” Một hôm khác, đang chơi thì Nam bỏ cái iPad xuống. “ Mẹ ơi, ” Nam nói, “ mẹ ơi, con xin lỗi mẹ. ” “ Sao vậy con ? ” “ Con bị bệnh nặng như thế này, mẹ và những người trong mái ấm gia đình phải chăm nom con, nên là con xin lỗi mẹ. ” “ Con không cần nói như vậy, vì con bị bệnh là nặng nhất rồi. Và đây là bệnh con không mong ước. Do vậy, con là người đang chịu khổ, xấu số nhất chứ không phải là mẹ. ” Hà khóc thành tiếng. Chị vớ tờ giấy ăn đưa lên má mà không kịp chặn dòng nước mắt. Trước mặt chị là một đống giấy đã bị vo nhàu và đẫm nước. Lúng túng, tôi vô ý ngồi yên, khiến Hà vừa gạt nước mắt vừa phải nói cậu chạy bàn đemthêm giấy ăn tới. Ở bàn đằng sau, mấy người trung niên huyên náo với nhau. Một bà béo tóc xoăn tít nói nhiều và to. Nam khởi đầu chăm sóc tới cái chết. Một hôm, tự nhiên cậu nói với mẹ, “ Mẹ ơi, có phải sau này ngày nào mẹ cũng cho con ăn hoa quả không ? ” “ Cái thằng cu nhà em học văn rất là kém, chỉ có kiến thức và kỹ năng xã hội là cao thôi, còn văn vẻ dùng trong những ngữ cảnh rất là tệ. ” Hà vừa lau nước mắt vừa hơi mỉm cười nhớ lại. “ Ví dụ như cốc nước này, em lấy ít thì nó sẽ hỏi là ‘ Mẹ ơi, sao mẹ lấy thấp thế ’. Có sửa cho bao nhiêu lần thì vẫn nói thế. Hoặc nó sẽ bảo ‘ Mẹ ơi mẹ mở cho con quả bưởi ’. Mở chứ không phải là bóc. ” “ Con nói thế nghĩa là thế nào ? ” Hà hỏi lại. “ Tức là sau này ngày nào mẹ cũng thắp hương cho con ấy, cúng hoa quả trên bàn thờ cúng ấy. ” Dưới sáu tuổi, trẻ nhỏ cho rằng cái chết chỉ mang tính trong thời điểm tạm thời, và trạng thái chết hoàn toàn có thể được đổi khác. Chúng không hiểu được tính vĩnh cửu và tính không hề đảo ngược của cái chết. Giống vật phẩm hỏng hoàn toàn có thể gắn lại được, chúng cho rằng con người hay con vật chết là đi vào giấc ngủ, họ sẽ thức dậy ; hay họ đi xa và sẽ quay về. Từ sáu tới chín tuổi, lứa tuổi của Nam, trẻ nhỏ đã hiểu rằng cái chết là vĩnh cửu, chứ không phải là một trạng thái trong thời điểm tạm thời. Nhưng phần đông vẫn không nắm được tính phổ quát của nó. Chúng cho rằng cái chết không xảy ra với toàn bộ mọi người, nhất là không xảy ra với thầy cô giáo chúng, với cha mẹ chúng, hay với bản thân chúng .Nam đang ở ranh giới mơ hồ của ý thức về cái chết. Cậu liên kết được hoa quả, hương và bàn thờ cúng với khái niệm chết, nhưng nó vẫn là một cái gì trừu tượng không tương quan gì tới cậu lúc bấy giờ. “ Sao con lại nói thế ? ” Hà hỏi lại. “ Ờ, thì con vào Google tra thì họ bảo ‘ Mấy ca này đi hết ấy mà ’ mẹ. ” “ Ừ thôi, cái gì đến thì nó sẽ đến con ạ. ” “ Ơ, thế thì con sẽ chết hả mẹ ? ” Nam hỏi lại. “ Mẹ không biết, mọi việc giờ đây mẹ cũng chịu rồi. Mẹ đã lý giải cho con là bệnh của con là bệnh nặng … ” Sự mơ hồ khiến cậu không quá buồn. Ngẫm nghĩ một chút ít, Nam thốt lên : “ À mẹ ơi, con biết rồi, chết vẫn gặp được nhau. ” “ Con nói cái gì vậy ? ” “ Ra mộ ấy, gặp nhau ở ngoài mộ ấy, ” Nam cười, hài lòng về sự uyên bác của mình. Tháng Năm tới, cùng những cơn nóng tiên phong của năm. Hồi đó Khoa chưa có điều hòa. Phòng của Nam liên tục đông đúc, có khi có tới ba bệnh nhân trên một giường. Trẻ nhỏ không hiểu sao chúng phải ở đó ; chúng kêu khóc và đòi về nhà. Ngày nào, trong phòng thủ thuật, nơi lấy máu xét nghiệm, tiêm tủy và lấy ven truyền, cũng vọng ra những tiếng thét của trẻ nhỏ. Lũ trẻ được bế ra với nét mặt kinh hoàng, những cánh tay gầy guộc bám chặt lấy cổ cha mẹ, ven ở tay đã bị xơ cứng. Những đứa phải chọc tủy thì cần tới ba người lớn để giữ. Cáikim chọc tủy dài gần bằng gang tay. Khi chọc xong, chúng rũ ra, nằm im mười lăm phút. Mỗi lần tận mắt chứng kiến, Hà thấy bủn rủn và không hề chịu đựng nổi. Tình hình của Nam tiến triển không tốt. Vài ngày sau sinh nhật tròn chín tuổi của cậu, những bác sĩ yêu cầu với Hà là Nam cần phải được cắt bỏ chân. Ngày đầu vào Khoa Nhi, Nam nép sát vào mẹ, kinh hãi nhìn mấy bạn chống nạng qua lại. Có bạn không có cẳng chân, có bạn mất cả đùi. “ Mẹ ơi, sợ nhờ ! ” cậu lấy tay bịt mắt, nhưng vẫn nhìn qua kẽ ngón tay. Đó đều là những ca ung thư xương, Hà lý giải cho tôi. Ưng thư loang tới đâu, phải tháo bỏ phần đó. Chân, đùi, tay. Thậm chí hàm dưới, hay con mắt. “ Mẹ ơi, thế sau này con cũng phải cắt chân như thế kia à ? ” “ Mẹ cũng không biết, giờ đây mình xác lập bệnh con là nặng rồi, bác sĩ bảo sao thì mình nghe vậy. ” Quan điểm của Hà là không khi nào nói dối. Chị cố lấy giọng cứng cỏi và bình thản. “ Bác sĩ bảo cắt thì mình cắt thôi con. Cái chân của con như cái cành cây mục ấy. Cái gì đã bị tổn thương rồi thì con nên bỏ nó đi rồi mình đi nạng. ” Thỉnh thoảng, chị lại lý giải lại cho con, mà cũng như để trấn an bản thân. “ Con bỏ cái chân đi là để con không đau đớn, con ạ. Con để lại chân, nó ăn lên ứng dụng thì con đau lắm. ” Hy sinh cái chân để con không bị đau, chị nhiều lần tự nhủ. Chị có không nghĩ tới những trường hợp chị tận mắt chứng kiến, đứa trẻ bị tháo đầu gối, rồi tháo khớp háng, rồi bị di căn vào ứng dụng. “ Ông Trời cho thế nào thì được như vậy, ” chị thầm nghĩ. Lần tiên phong trong đời chị cảm thấy thâm thúy tới như vậyrằng số phận của mình được đặt vào tay của một thế lực siêu nhiên bên ngoài. “ Thực ra thì mình khuyến khích động viên con vậy, nhưng trong lòng em thì đã đến mức tận cùng của nỗi đau, ” chị nói với tôi. Tuy đã tự trấn an như vậy, nhưng khi bác sĩ lần đầu đề xuất bỏ chân Nam, chị vẫn không hề gật đầu. Khác với tiêm thuốc hay lấy máu, mất chân, mất tay tiến công vào bản thể của người bệnh, khiến người bệnh cảm thấy mình không còn là mình nữa. Hơn cả những cơn đau thế xác, sự mất mát này nằm ngoài năng lực chịu đựng của nhiều đứa trẻ, tới mức chúng cương quyết cự tuyệt. Mọi lời khuyên bảo từ bác sĩ đều vô ích, có những đứa đến chết cũng không để bị cắt tay, cắt chân. Có đứa lớn hơn dọa sẽ nhảy lầu tự tử. Trong nửa năm ở bệnh viện, chị đã nhìn thấy những cái chân to như cột đình, những cái tay phình ra như gốc cây, gắn vào những thân thể trẻ nhỏ. Trong một khoảnh khắc, chị đánh mất tư duy khoa học của một thí nghiệm viên, và tìm tới một ông bác sĩ tư nhân mà chị nghe người ta đồn là “ rất giỏi ” và “ tu học ở Mỹ về ”. Khi Hà tới, phòng khám của ông này đông nghẹt người. “ Việc gì mà phải cắt chân ! ” Ông bác sĩ mắng chị, rồi kể một loạt thực phẩm tính năng, và nói rằng chỉ sau vài tháng là Nam sẽ “ chạy nhảy, đá bóng thông thường ”. Nghe những chữ này, Hà bán tín bán nghi, nhưng chị thấy như có những giọt nước mát chạm vào cổ họng khát khô của mình. Sau một tháng, Nam uống hết bảy triệu tiền thuốc thì chị bừng tỉnh. “ Vớ vẩn, anh ạ, ” chị nhớ lại .Tới tháng Bảy, cái chân của Nam đã sưng to lên gấp đôi. Giữa tháng, chị đưa Nam sang Việt Đức làm phẫu thuật bỏ chân. Hôm đó, cũng như mọi hôm khác chỉ có hai mẹ con đi với nhau. Từ đầu năm, Hà trọn vẹn một mình trong việc chăm nom Nam và chăm sóc cho Thắng ở nhà. Ở Khoa, ai cũng thầm vướng mắc về hai mẹ con người Thành Phố Hà Nội mà chả có ai giúp cùng. Đó là quá trình mà Hà diễn đạt là “ bố nó thì say rượu, con thì đầu trọc lốc, ông bà thì bỏ đó. ” Cũng giống như nhiều phụ nữ bị ung thư hoặc có con bị ung thư khác, đặc biệt quan trọng là ở nông thôn, Hà bị mái ấm gia đình nhà chồng cho là có “ nghiệp chướng ”, đem tai ương về nhà họ. Tối hôm trước, Hà viết trên Facebook của mình, “ Vẫn biết phải cố gắng nỗ lực, nghị lực để cùng con đi tiếp, nhưng thực sự là rất rất đau : đau trong tâm, đau trong tim và nỗi đau này ngày càng nhân lên. ” Mấy tiếng sau, chị viết thêm, “ Chính thức đầu hàng số phận. ” Nam bị cắt chân sau đợt truyền hóa chất thứ sáu. Thông thường, cứ sau ba đợt, bác sĩ sẽ kiểm tra xét nghiệm tổng thể và toàn diện, nếu tác dụng tốt thì sẽ cho dừng điều trị ba, sáu hay mười hai tháng, cho tới lần xét nghiệm sau. Nhưng ở Nam, những chỉ số ung thư không khi nào lùi. Sau khi bỏ chân, Nam được truyền thêm ba đợt hóa chất nữa, tổng số là chín đợt, mỗi đợt cách nhau hai mươi mốt ngày. Phác đồ điều trị nặng, nhưng vận tốc di căn vẫn rất nhanh. Tới tháng Mười thì bác sĩ trả Nam về nhà. Hóa chất sẽ chỉ ảnh hưởng tác động tới những cơ quan nội tạng của Nam, họ nói, chứkhông đổi khác được gì. Lúc này, ung thư đã tiến công vào phổi. Phổi cậu sẽ dần trở thành một căn phòng bị đóng kín, không có ô xy nữa. Đó là hình ảnh ông bác sĩ dùng để lý giải cho Hà. Vậy là cánh cửa kỳ vọng ở đầu cuối đã khép lại. Y học chính thức đầu hàng. Với nhiều mái ấm gia đình, những lời này từ miệng bác sĩ như một tiếng sét, khiến họ sụp đổ. Họ mếu máo, van xin được điều trị tiếp. Họ bán nhà bán cửa để chi trả một trăm năm mươi triệu đồng cho một mũi tiêm. Họ xin thử phác đồ này, phác đồ kia, đày ải người bệnh bởi những hiệu ứng phụ như ở âm ti trần gian, cho tới phút chót. Họ tìm tới những loại thuốc Bắc, thuốc Nam, lá này, cao kia, quay cuồng với lời hứa hẹn của những ông thầy lang, trong khi thời hạn vùn vụt trôi. Hà muốn tôi hiểu rằng chị là người cứng cỏi và hiểu biết. “ Với em, em là người hiểu biết nên em không khi nào xin bác sĩ điều trị thêm, ” chị nói. “ Với em, khi bác sĩ bảo dừng thì em ok. Cái bệnh của cháu đến cả quốc tế còn chưa có giải pháp. Lúc bác sĩ nói thì em hiểu là số trời đã định rồi. ” Hình như việc coi bản thân là “ con người hiểu biết ” giúp chị gật đầu thực sự trần trụi dễ hơn. Cuối tháng Mười năm ấy, trời vẫn nóng. Hà cho Nam, Thắng, cùng hai đứa con của người anh trai Hà, cũng trạc tuổi Thắng, đi chơi khu vui chơi giải trí công viên. Tuy vết thương đã lành, nhưng Nam vẫn khước từ dùng nạng. Hà đẩy Nam trên xe lăn, chiếc dép đơn nhựa tổ ong của cậu cắm ở một bên. Ba đứa “ tiểu yêu ”, theo cách gọi của Hà, lít nhít đi bên cạnh. Tới chỗ chơi, Nam, mập mạp, áo phông thun đỏ, quần soóc tím than, hò hét chỉ huy. Tuy chỉ còn một chân nhưng cậu vẫn leo trèo, lăn lộn trên cái nhàphao dập dềnh, mồ hôi chảy từ má xuống ngực. Cái ống quần rộng bên phải của cậu cuộn lại nhăn nhúm. Hà cho tụi nhỏ lên đu quay rồi ngồi trên ghế đá dõi theo. Hình ảnh Nam thoăn thoắt trên đôi chân của mình ở khu vui chơi giải trí công viên Linh Đàm năm trước thoáng qua đầu chị. Nam và Thắng trôi ngang qua, quay lại vẫy gọi, khiến chị gắng gượng mỉm cười. Khi nào thì chị hoàn toàn có thể quen được với sự mất mát này ? Chị cảm thấy sức mình đã hết sạch. Sự rạng rỡ vô tư của Nam khiến chị vừa được an ủi vừa đau đớn. Chị chọn những từ ngữ tráng lệ để gửi lên trời. “ Xin tạ ơn Trời Phật đã phù hộ độ trì cho cháu Nam lúc bấy giờ vẫn giữ được thể trạng tốt và niềm tin sáng sủa, mặc dầu bệnh của cháu vẫn rất nặng. ” Chiều xuống, Hà lái xe chầm chậm về nhà, trôi theo dòng người trên phố. Ở ghế bên, Nam lặng lẽ nhìn ra ngoài hành lang cửa số. Đằng sau, ba đứa trẻ ngủ lăn lóc. Ngoài kia, những cửa hiệu và quán ăn khởi đầu sáng đèn. Một ngày nữa lại qua đi. Hà hiểu rằng những khoảng thời gian ngắn niềm hạnh phúc như thời điểm ngày hôm nay sẽ không còn nhiều. Nhưng chị không biết rằng Nam sẽ chỉ còn sống mười tuần nữa. Sang tháng Mười Một, Nam yếu đi. Cậu không ăn được, cứ sau một vài thìa cháo cậu lại nôn. Hai mẹ con lại quay vào viện. Bác sĩ phỏng đoán ung thư di căn vào não gây cảm xúc buồn nôn, nhưng không phải. Vào lại viện, được truyền dịch một chai, cậu lại ăn được thông thường. Hà cho rằng đó là do Nam khao khát được chữa bệnh. Không gian bệnh viện khiến cậu yên tâm hơn. Mặc dù những bác sĩ đã ngừng mọi can thiệp, nhưng chỉ một chai truyền dịch cũng khiến cậu nghĩ rằng mình đang được chữa chạy .Lại một Noel nữa qua đi. Hai mẹ con quanh quẩn trong bệnh viện, không có xét nghiệm, không trị liệu gì nữa. Hồ sơ của Nam đã được khép lại. Cậu vẫn thích xem phim trên iPad, và pha trò với mọi người. Nam mở màn ho nhiều, thể lực cậu đi xuống, tuy cậu không bị đau. Về sau này, Hà vẫn luôn miệng cảm ơn Trời Phật đã cho Nam một cái chết nhẹ nhàng mà không quằn quại đau đớn như nhiều bệnh nhân khác. Lúc Nam mệt, không xem được phim nữa, cậu bám chặt lấy mẹ. “ Con chỉ cần mẹ thôi, con chẳng sợ chết. Đi đâu có mẹ là được. ” Cậu tưởng tượng là mẹ sẽ đi theo cậu cả cuộc đời, cả cuộc đời cậu nằm trong vòng tay mẹ, do vậy cậu không hề sợ. “ May mắn quá, suôn sẻ quá, ” Hà nhắc đi nhắc lại. “ Con không hiểu đến tận cùng của bệnh là sự chia tay, nó nghĩ là khi chết cũng có mẹ đi theo. ” Tới đầu tháng Một, mười ba tháng sau khi Nam nhập viện lần đầu, tự nhiên Nam muốn về nhà, mặc dầu trước đó cậu vẫn nằng nặc đòi ở tiếp trong viện. Nam nói, “ Con về chơi với em, con nhớ em lắm ”. Điều này xảy ra với nhiều bệnh nhân ở quy trình tiến độ cuối, Hà kể. nhiều khi, tự nhiên người bệnh đòi về. Mọi người cho rằng đó là một “ cái điềm ”. Do vậy, kể cả khi đang truyền hóa chất mà bệnh nhân đòi về thì bác sĩ cũng phải xử lý cho về. Vài ngày sau khi trở lại nhà, Nam khởi đầu thở nặng nhọc. Ung thư lấn chiếm phổi cậu, khiến nó xẹp xuống. Không chịu được tư thế nằm nữa, cậu ngồi trên xe lăn, cả ngày lẫn đêm, đầu gục xuống ngực. Nửa đêm, Hà ngồi nhìn con thở, chậpchờn, mê sảng ú ớ. Bình ô xy Hà đặt lúc tối khiến cậu dễ thở hơn một chút ít. Bên ngoài, trăng sáng, trời khá lạnh. Hà biết là cái kết đang đến gần. Còn ba tuần nữa là Tết Nguyên Đán. Chiều hôm sau, bình ô xy hết bất thần. Do không có kinh nghiệm tay nghề, Hà đã mở van to hơn thiết yếu, ô xy thoát hết ra ngoài mà cũng chẳng vào phổi Nam được nhiều hơn. Nam ngoi ngóp, giãy giụa như một con cá trên thớt, thải hết phân và nước tiểu ra nhà. Hà điên cuồng gọi bình ô xy mới, nhưng nó tắc ở trên đường. Hà gọi xe cấp cứu, đưa Nam ngược vào khoa hồi sức cấp cứu của bệnh viện. Nam khao khát được sống. Cậu nghe như nuốt lời của bác sĩ. Thấy bác sĩ đi ngang qua, cậu nói với theo “ Bác sĩ ơi, bác sĩ cứu cháu. ” Từ khi bác sĩ dặn Hà rằng chỉ số trên cái màn hình hiển thị cạnh giường mà dưới 90 là nguy khốn, cậu cứ nhìn chằm chằm vào nó, không rời mắt. Khi số lượng tụt xuống 85, cậu nôn nả, “ Mẹ ơi, mẹ ơi, mẹ gọi cô y tá đi ”. Giữa Hà và chồng nổ ra một cuộc tranh cãi. Hà muốn đưa con vé nhà để còn “ trợ niệm ”, tức là gọi người tới tụng kinh niệm Phật, giúp Nam được siêu thoát. Từ khi Nam bị bệnh, chị tìm đến đạo Phật và càng ngày nó càng quan trọng với chị hơn. Chồng Hà không chấp thuận đồng ý. Đến lúc này, anh vẫn không tin rằng con mình sẽ chết, bởi trông cậu vẫn phốp pháp. “ Nói chung là chồng em yếu ớt, ” Hà nhận xét. Tới sáng ngày 15 tháng Một, Nam lên cơn. Cậu giằng dây truyền dịch ra, máu bắn ra lỗ chỗ những đốm đỏ sẫm trên vải. Hà nói là đó hiện tượng kỳ lạ “ buồn chết ”. Những người sắp chết mà lên cơn buồn chết thì cáu gắt, chửi tục, kể cả những đứa trẻ hai, ba tuổi. “ Họ bồn chồn, họ sắp được đón đi. ”Giờ nghỉ trưa đã qua, quán café trở lại vắng vẻ, chỉ còn lại tôi và Hà và vài nữ sinh viên ngồi xa xa. Mái tóc dày và mượt của họ chảy dài xuống trước mặt. Họ gõ khe khẽ trên những chiếc máy tính, tạo ra những tiếng động lách tách yên bình. Hà đã dùng hết cả tệp giấy ăn người chạy bàn đem tới lúc nãy. Chị dùng mu bàn tay lau má ướt. “ Lúc nó lên cơn như thế, em đã tưởng nó đi rồi. Lúc ấy là lúc nó nằm giữa cái sống và cái chết rồi. Nhưng nó bình tâm trở lại. Em bảo nó ‘ Nam ngoan của mẹ ’. Nó đòi đi vệ sinh, nhưng mà không đi được. Nó mệt, không nói hay vấn đáp gì nữa. ” Bỗng nhiên Hà nhoài người ra phía trước. “ Anh ơi, có một chuyện này nữa. ” Chị nhớ lại, buổi chiều hôm đó, tự nhiên Nam nói : “ Mẹ ơi, con nhìn thấy thiên đường. ” “ Lại mê sảng à con ? ” Hà hỏi lại, mặc dầu lúc đó chị thấy Nam tỉnh, nó chỉ mệt và thở khó nhọc. “ Mẹ đừng nói nhiều, con mệt lắm, con nói thật. ” Chị giật mình, “ Thôi chết rồi, chắc có điều gì đấy. ” Tôi không ngắt lời chị để hỏi vì sao chị lại giật mình và vì sao lại “ Thôi chết rồi. ” “ Con nhìn thấy gì ? ” “ Con nhìn thấy mây. ” “ Con còn nhìn thấy gì nữa ? ” “ Con nhìn thấy đàn, thấy chim, thấy cá. Thôi mẹ đừng hỏi nữa để con nghỉ. ” “ Con có nhìn thấy cô tiên không ? ” Hà gặng hỏi“ Không. Mẹ đừng nói gì nữa. Con mệt lắm rồi. ” Rồi Nam lại chìm vào giấc ngủ. Tôi và Hà trầm ngâm, để cho câu truyện lắng vào bên trong. Sau này, khi tôi đọc nhiều tài liệu về giờ phút lâm chung, tôi biết là người sắp chết hay “ nhìn ” thấy trong phòng những người thân trong gia đình đã qua đời và có gắng chuyện trò với họ. Họ cũng hay nói về việc đi xa, họ hỏi vé tàu của họ đâu, vali đâu được chuẩn bị sẵn sàng chưa. Nhưng chưa có sách nào nói tới cảnh trí mây, chim và cá. Liệu có sự khác nhau giữa phương Tây và phương Đông ? Hay mọi thứ chỉ diễn ra trong đầu Hà ? “ Tức là nó thấy mây, thấy thiên đường, chim, cá, ” Hà nhắc lại. “ Mình buồn lắm chứ, nhưng lại nghĩ là có một cái điều gì đó mà em chưa hiểu. ” Tối hôm đó, bác sĩ khuyên Hà và chồng cho Nam về nhà, nếu không sẽ có năng lực cậu chết ở viện. Chồng Hà vẫn không chịu. Cả đêm hôm đó Nam không nói thêm gì. Sáng sớm hôm sau Hà vẫn đi phát từ thiện ở tầng trên. Đến tám giờ sáng thì chồng Hà chấp thuận đồng ý. “ Tùy mẹ mày, muốn về thì cho về. ” Tới lúc đó, Nam vẫn không muốn về nhà. Cậu vẫn muốn ở lại để được những bác sĩ cứu sống. Hà nhờ bác sĩ tiêm một mũi an thần cho cậu, để cậu “ vẫn hiểu hết mọi cái nhưng không vùng ra được ”. Hà đẩy xe lăn dọc hiên chạy dọc. “ Như trong phim Nước Hàn ”, mọi người đứng hai bên tiễn cậu, một trong những bệnh nhân dễ tính, “ hợp tác ”, hòa đồng, bắng nhắng, vui tươi, thân thiện nhất của khoa. Hơn mười giờ sáng thì Nam về tới nhà. Lúc dó, Hà đã nhờ bạn hữu bày ảnh Đức Phật A Di Đà trongnhà để “ đón Nam và dẫn dường chỉ lối ”. Điều này vô cùng quan trọng so với chị. Nam mất lúc mười hai giờ hai mươi phút trưa. “ Những phút giây sau cuối của cháu như thế nào ? ” Tôi hỏi. “ Cháu mở mắt nhưng không nói được gì nữa. Lúc đó em biết thuốc an thần đã ảnh hưởng tác động rồi. ” “ Mắt mở nhưng có nhìn được mình không ? ” Tôi nhớ lại hình ảnh của Vinh cách đó mấy tháng. “ Vẫn nhìn được, anh ạ, mãi cháu mới giãn đồng tử. Con nhìn một lượt rồi con đi. Người nó cứ lạnh dần, lạnh dần. Chân lạnh tiên phong … ” Tôi nhìn những hoạt động li ti trên khuôn mặt Hà, chị nhìn vào khoảng chừng không trước mặt. Vài giây sau, khi hình ảnh lâm chung của Nam đã trôi qua trong đầu, chị nói thêm, “ Mà em như mong muốn anh ạ. ” Sáng hôm đó, ở bệnh viện, khi chưa tiêm thuốc an thần, Hà nói với con : “ Nam ngồi đây nhá, để mẹ phát đồ từ thiện cho những em ăn rồi mẹ xuống ngay với con. ” Nam gật đầu. “ Nam của mẹ cố gắng nỗ lực nhé. ” Cậu lại gật đầu. Khi Hà chuẩn bị sẵn sàng xoay người bước tiến, tự nhiên Nam nói với mẹ, “ Mẹ ơi, con tạm biệt mẹ. ” Hà ngừng hoạt động, người chị vừa bị hủy hoại vừa tràn ngập cảm xúc biết ơn .“ Mẹ cũng tạm biệt con, Nam của mẹ. Mẹ mong con thanh thản … ” “ Vâng, vâng … ” Nam vấn đáp, rồi bỗng cậu hoảng loạn, “ Mẹ ơi, thế con sắp chết hả mẹ ? ” Hà không khi nào nói dối, cả lần này cũng vậy. Chị chỉ nói, “ Thôi, con nghỉ đi. ” “ Thế em mới bảo là em như mong muốn hơn những mẹ khác, anh ạ. ’ Hà nhắc lại một lần nữa. Tôi hiểu rằng đây là một nguồn an ủi vô biên với người mẹ này, rằng chị nhìn thấy những điều như mong muốn trong thảm họa. “ Em suôn sẻ vì con nó nói được những cái gì cần nói với mình, anh ạ. ” Buổi chiều, vừa về tới nhà, Thắng nằng nặc đòi lên phòng anh chơi. Hà nhờ người quen mang Thắng sang nhà khác. Từ phòng của Nam, tiếng tụng kinh và tiếng mõ âm vang vọng xuống. Vừa bị kéo đi Thắng vừa khóc rất to, cậu cứ ngoái đầu lại và đòi quay lại chơi với anh. Chiều hôm sau, Hà gọi điện cho Thắng. Cậu hỏi liên tục : “ Mẹ ơi, anh Nam đâu ? ” “ Anh lên trên trời rồi. ” “ Bay cao hả mẹ, là như thế nào cơ ? ” “ Anh bay như chim í. ” “ Anh Nam đâu rồi ? Anh Nam đâu rồi ? ” Thắng lại gào lên trước khi bị lấy điện thoại thông minh ra khỏi tay. Buổi chiều hôm đó, tôi có một cuộc họp, một cuộc hẹn, một cuộc phỏng vấn trong trường quay truyền hình. Tôi rời trường quay lúc bốn rưỡi, thành phố sẵn sàng chuẩn bị bước vào giờ tan tầm ,đời sống vẫn liên tục quay cuồng. Câu chuyện của Hà vọng lại trong tôi, xa xôi như một giấc mơ. Tôi kinh hoàng nhân ra rằng với tôi, những điều tôi nghe được lúc trưa chỉ như thể một bộ phim, tôi hoàn toàn có thể rời khỏi rạp để quay lại với “ đời sống thông thường ”. Nhưng với Hà, nó là thực tại không gì biến hóa được. Nó bám dính như một làn da thứ hai, đi theo Hà cả đời. Bữa tối, Mai An vừa sắp xếp bát đũa vừa khởi đầu hát theo bài Shape of you của Ed Sheeran, phát ra từ cái điện thoại thông minh để trên bàn. Mai An sinh trước Nam đúng mười chín ngày. Nó mặc áo may ô, quần đùi. Người nó uốn éo điêu luyện theo nhạc, hai cánh tay hoạt động liên tục, lúc thì ngón tay trỏ chạm vào má, lúc thì hai bàn tay chụm vào nhau trước ngực, tạo hình trái tim. Lúc thì đầu lắc lư sang hai bên, lúc thì rướn cổ lên phía trước. Mắt nó lộng lẫy, say sưa. Miệng nó hơi hé mở, để lộ hai cái răng cửa rất to. Bên cạnh tôi, Mai Chi lấm nhẩm hát theo. Đây là bài ưa thích của cả hai chị em. Tôi và vợ nhìn nhau, rồi lại nhìn An. Tôi không muốn tích tắc này kết thúc, tôi muốn nó lê dài mãi mãi .4 TRƯỚC KHI QUEN HÀ, tôi nghĩ rằng thưởng thức nào của con người cũng hoàn toàn có thể diễn đạt được bằng sức mạnh của ngôn từ. Khi mới quen Hà, tôi cho rằng sát cánh với chị, tôi sẽ hoàn toàn có thể tưởng tượng ra được mất một đứa con thì như thế nào. Nhưng tôi đã sai. “ Không lời nào hoàn toàn có thể diễn đạt nỗi đau này. ” Mấy tháng sau khi gặp Hà lần đầu, tôi đọc được một bài viết của nhà tâm lý học Ann G. Smolen về nỗi đau mất con. Smolen mất đứa con trai đầu lòng khi nó bốn tuổi. Vốn là một diễn viên ballet chuyên nghiệp, trong những ngày sau cuối của con trai chị, chị chỉ biết mở nhạc Mozart và Bach lên, và múa. Đó là điều duy nhất chị biết làm trong thời gian đó. Ngoài ra, chị không còn hoàn toàn có thể làm gì được nữa. Thằng bé nằm trên giường, mắt dõi theo. Lúc này nó không còn chơi xe hơi được, nụ cười đã tắt trên môi nó. Dõi theo, cho tới khi nó hét lên, “ Dừng lại ”. Rồi chị nằm cạnh con trai, sát đến hơn cả hoàn toàn có thể, nhưng không được chạm vào nó. Động chạm sẽ làm nó đau. “ Làm sao mà một người mẹ hoàn toàn có thể an ủi con mình mà không được dùng cái vuốt ve của người mẹ ? ” Chị đau đớn. [ 7 ] Nghĩa vụ của cha mẹ là bảo vệ đứa con, giữ cho nó bảo đảm an toàn. Đó là nguyên do vì sao cái chết của một đứa con lại có tác động ảnh hưởng kinh khủng như vậy tới cha mẹ. Nó là một cú đánh chí tử vào bản thể của họ, khiến họ cảm thấy bất lực và bơ vơ. Cảm nhậnvề giá trị bản thân và sự tự tin của họ bị hủy hoại, cái tôi của họ bị vỡ vụn. Họ cảm thấy thất bại ở mức độ thâm thúy nhất. “ Phải buông tay con và không giữ được con bên mẹ là điều quá sức chịu đựng với mẹ. ” Hà vẫn thầm nói với Nam. “ Nỗi đau này thực sự không hề và không khi nào nguôi ngoai. ” “ Khi vợ hay chồng bạn chết, bạn là người góa. Khi cha mẹ bạn chết, bạn trở thành mồ côi. Nhưng không có từ nào cho bạn khi con bạn chết. ” Ann G. Smolen quan sát. “ Nó không sống sót trong từ vựng của tất cả chúng ta. Nó quá kinh khủng để hoàn toàn có thể gọi tên. ” Smolen viết bằng tiếng Anh, nhưng tôi nhận ra rằng ở điểm này không có sự độc lạ giữa tiếng Anh và tiếng Việt. Sau khi Nam mất nửa năm, Hà làm đơn ly dị chồng. Có một thời hạn chị ngấm ngầm nuôi dự tính cưới giả để sang Canada sống. Chị có cảm xúc rằng chị phải tới một nơi mới để mở màn lại từ đầu. “ Em đã tính là mình bỏ ra chừng một tỉ đồng, ” chị nhớ lại. “ Em sẽ sang trước, không thay đổi rồi thì sẽ đón Thắng và mẹ em sang. ” Nhưng sau cuối, chị không dám lao vào vào cuộc phiêu lưu. Chị liên tục ở Thành Phố Hà Nội, vật lộn với sự đau buồn của mình và cưỡng lại mong ước đi theo Nam. “ Đau buồn không có khoảng cách. Đau buồn tới như những con sóng, từng cơn, như những nỗi sợ bất thần khiến đầu gối chùng xuống và con mắt mờ đi, và hủy hoại đời sống thường nhật. ” Nữ tác giả Joan Didion nhớ về thưởng thức của mình. Chồng bà đột quỵ và qua đời trong lúc bà đang chuẩn bị sẵn sàng bữa tối. Trong cuốn hồi ký của mình, bà viết tiếp :“ Gắn như ai đã từng trải qua đau buồn đều nhắc tới hiện tượng kỳ lạ ‘ con sóng ’ này. Trong một nghiên cứu và điều tra nổi tiếng năm 1944, Eric Lindemann, trưởng khoa tâm ý của Bệnh viện Massachusetts General vào thập kỷ 1940, và là người đã phỏng vấn nhiều thân nhân của những nạn nhân trong đợt hỏa hoạn Cocoanut Grove năm 1942, định nghĩa hiện tượng kỳ lạ này với một sự đơn cử tuyệt đối : ‘ Cảm giác khốn khó về mặt khung hình ( somatic distress ) xảy ra theo những đợt sóng, lê dài mỗi lần từ hai mươi phút tới chừng một tiếng ; người ta cảm tưởng như bị không thở được, hụt hơi, muốn thở dài, và có một cảm xúc trống rỗng nơi vùng bụng, rã rời, và một sự không dễ chịu kinh hoàng, được miêu tả là căng thẳng mệt mỏi hay là đau đớn niềm tin. ” [ 8 ] Nghẹt thở. Trống rỗng. Rã rời. Hà biết rõ những cảm xúc này. Chị gọi hiện tượng kỳ lạ con sóng mà Eric Lindemann miêu tả bằng một chữ hơi khác, chu kỳ luân hồi. “ Thi thoảng mình cứng rắn được, nhưng có những chu kỳ luân hồi tái diễn, tự dưng niềm tin mình xuống lắm. ” Với kinh nghiệm tay nghề của người đi trước, chị nói với Ánh [ 9 ], một người bạn mới. Ánh trạc tuổi Hà, và cũng mất con trai, như Hà. Với Ánh, những con sóng đau buồn đến theo nhịp độ tuần. “ Không hiểu sao cứ gần tới ngày thứ Tư em lại nhớ nó mất mấy ngày, ” Ánh tâm sự với Hà, hai người thường chuyện trò với nhau vào đêm khuya, khi họ không ngủ được. Hà và Ánh tìm tới nhau bởi những thưởng thức của họ đặc biệt quan trọng tới mức người khác khó mà hiểu được, giống những cựu chiến binh đơn độc ôm trong lòng những kỷ niệm mà chỉ những người kinh qua chiến trận mới đồng cảm .Với Hà, chúng bất định. Có những ngày cảnh vật đánh mất sắc tố. Có những buổi sáng, mọi thứ như được phủ một lớp tro. Có những buổi chiều, khi Hà vặn tay cầm mở cửa nhà, chị lại nghe thấy giọng Nam lanh lảnh từ bên trong, “ Con chào mẹ ạ ! ” Nếu hôm trước, chị còn “ xí xớn ”, theo chữ của chính chị, chụp ảnh cùng đồng nghiệp tại Bangkok Riverside Hotel trong một chuyến công tác làm việc, thì hôm sau, chị lại chìm trong nỗi đau. “ Nam của mẹ đến kiếp này là để đòi nợ mẹ … Nợ đã đòi xong, con bèn ra đi. Mẹ đã phải trả nợ cho con, một món nợ đời mà mẹ chưa từng được biết. ” Chị ao ước, nếu có cách nào đó để trốn được món nợ đau lòng này thì bằng giá nào chị cũng làm. Hình ảnh Nam trong những ngày tháng sau cuối trở đi trở lại. Những nhịp thở nặng nề làm rung cả lồng ngực cậu. Những cơn ho khiến Nam không hề nói được, chỉ ra hiệu. Cái buổi tối cậu vướng mắc, “ Độ này mẹ không đánh con nữa nhỉ ? Chắc là do con bị bệnh ? ” Đôi khi đầu óc chị long dong quay về ngày chị sinh Nam. Một đêm tháng Năm rất nóng, phòng đỡ đẻ chỉ có một cái điều hòa cũ. Ba mươi sáu tiếng đau đẻ kinh hoàng. Nam bị tràng hoa quấn cổ và một tay mắc vào nhau thai. Chị nhớ là cậu có tóc xoăn, mắt sắc và trông rát già. Rồi chị nhớ lại sáu năm sau, trên bàn mổ để đẻ Thắng, chị tự nghĩ và cười một mình, “ Thế là làm xong trách nhiệm, có hai con rồi, từ nay không phải nằm trên cái bàn mổ đẻ nữa. ” Hình như Thắng cũng có chu kỳ luân hồi của cậu. Mùa đông năm ngoái, không hiểu sao Thắng rất hay nhắc tới anh. Lúc này cậuhơn bốn tuổi. Một buổi tối, lúc sẵn sàng chuẩn bị đi ngủ, cậu vừa hí hoáy chơi xe hơi vừa hỏi mẹ câu quen thuộc, “ Anh Nam đâu hả mẹ ? ” Không đợi mẹ đáp lại, cậu vấn đáp luôn, “ Anh Nam bay lên trời rồi, không xuống được đâu, vì anh ấy bị cắt chân rồi. ” Thắng rất yêu anh. Năm trước, khi nhìn thấy ảnh Nam bị cắt cụt tới đùi, cậu òa lên nức nở. Mỗi lần Hà về nhà để lấy đồ vào bệnh viện, Thắng chạy ra ôm chầm lấy mẹ, nhưng sau đó lại khựng lại. “ Mẹ ơi, anh Nam ở trong viện với ai ? ” “ Anh ở trong viện một mình con ạ. ” Thắng buông mẹ ra, mắt ngân ngấn nước, “ Thôi, mẹ vào viện chăm anh Nam đi. ” Một ngày đầu năm nay, khi Hà đang cho Thắng ăn sáng để chuẩn bị sẵn sàng tới lớp thì cậu lại nhắc, khiến trái tim chị tan nát : “ Mai mẹ đi máy bay mẹ cứu anh Nam về nhà nhé. ” Cuối tháng Mười Một năm năm nay, mười tháng sau khi Nam mất, Hà tới trường Tiểu học Nam Thành Công, nơi cậu đã theo học gần ba năm, để hoàn tất 1 số ít thủ tục bảo hiểm học viên của cậu. Chị đã trì hoãn việc này cho tới lúc không thế trì hoãn được nữa. Trong cả năm qua, Hà vẫn tiếp tục ra vào Khoa Nhi, nó đã trở thành ngôi nhà thứ hai của chị, nhưng chị sợ vô cùng ngày phải quay lại ngôi trường này. Hôm đó, cả miền Bắc chìm trong không khí lạnh tăng cường. Lúc Hà chia tay cô giáo chủ nhiệm cũ của Nam thì cũng là giờ ra chơi. Lũ trẻ ào ra sân nô đùa ầm ĩ, nhiều đứa mặc bộ đồng phục thể thao màu da cam để chuẩn bị sẵn sàng cho tiết thể dục, làm sáng rực cả khoảng trống mùa đông màu xám. Hà ráo riết nhìn quanh. Tất cả vẫn nguyên vẹn, khung cảnh nơi đây chẳngcó gì đổi khác. Tim chị co thắt lại. Chị đi ngang qua sân trường, những lớp sóng trẻ nhỏ tách ra nhường lối. Nếu ngẩng đầu lên, chị biết chị sẽ nhìn thấy Nam đang hò hét, sống lưng và đầu ướt đẫm mồ hôi. Đóng cửa xe, Hà để cho nước mắt tuôn trào. Những ký ức tràn về. Chị nhớ vẫn phải tiếp tục dặn Nam không vứt lăn lóc cái cặp sách to dùng, mà phải để ngay ngắn trên bục chào cờ. Chị nhớ là Nam vẫn đứng đợi bên gốc cây ở cổng trường để chị không phải tìm lâu khi đón con. Chị lái xe từ từ, qua hàng xôi của bác Hà mà phần nhiều ngày nào Nam cũng đòi ăn một gói với rất nhiều món ngon : ruốc, thịt kho, trứng kho và patê. Qua shop vật dụng học tập, nơi chị đã phải mua không biết bao nhiêu lần ‘ bút mực cho Nam vì không hiểu sao cậu rất hay làm hỏng bút ’. Qua shop bánh kẹo nơi Nam hay đòi mua gói bim bim màu cam. Qua hàng bánh giò, trứng ngải cứu, trứng vịt lộn nơi hai mẹ con hay ăn khi chị đưa Nam đi học thêm những buổi chiều thứ Bảy trước khi vào lớp Một. Chị đánh tay lái, để lại đằng sau góc đường nơi chị vẫn ngồi đợi hai tiếng khi Nam học thêm. Trong một tích tắc, chị ngửi thấy mùi xôi xéo trong xe. Ở ghế bên, Nam ngọ nguậy ; cậu phàn nàn “ Mẹ ơi, con đói ” trước khi huyên thuyên kể chuyện. Tối hôm đó, chị trò chuyên với Nam và gần như xin lỗi cậu. “ Mẹ đã tự nhủ với con và với bản thân là mẹ sẽ nỗ lực kiềm chế, để con ở nơi xa đó không buồn khi thấy niềm tin mẹ lại down như vậy. Nhưng ngày hôm nay mẹ không hề làm được. Ở sân trường, tìm mãi, tìm mãi, nhìn xung quanh mà mẹ chẳng thể thấy con. ”Chị vẫn mong ước mình phải can đảm và mạnh mẽ. Chị tin rằng nếu chị đau buồn, con chị sẽ lấn cấn ở nơi mà nó đang ở. Giỗ đầu của Nam rơi vào một ngày thứ Tư của mùa đông, hai tháng trước ngày tôi gặp Hà lần đầu. Hôm đó lạnh, trời đổ mưa nhỏ cả đêm. Khi thức giấc, Hà gấp cái chăn dạ màu nâu mỏng mảnh, thận trọng như đang giữ một bảo vật. Nam đã tiếp tục đắp cái chăn này trong những tuần mùa đông lạnh lẽo và ngắn ngủi còn lại ở đầu cuối của cậu. Cậu đã được mẹ đắp cái chăn này trong hai tư giờ trợ niệm, sau khi cậu trút hơi thở ở đầu cuối. Đêm nào Hà cũng đắp cái chăn này. Chị kéo nó sát lên cằm như để cảm nhận hơi ấm của con, được chạm vào con, và hòng đẩy ra xa nổi nhớ dai dẳng, thường trực hàng ngày, hàng giờ, gặm nhấm sâu bên trong tim gan, bên trong tâm can, rất không dễ chịu. Thắp hương trên bàn thờ cúng của Nam xong, chị để lại lon Coca Cola cho ngay ngắn. Nam mê Coca uống với đá. Trước kia cậu bị hạn chế uống, nhưng từ khi cậu đổ bệnh thì Hà cho con niềm vui này. Với Nam cái gì cũng phải để lạnh. Kể cả những ngày lạnh trong bệnh viện, bác sĩ Hương mặc áo cổ lọ thì cậu vẫn quần đùi, áo cộc tay. Mỗi buổi sáng, Hà mua cho Nam một lon Cola, cậu nhấm nháp rả rích cả ngày. Hà cảm thấy hài lòng với bản thân vì trong năm qua chị đã giữ đúng lời hứa với Nam. Tháng nào chị cũng đều đặn về quê thăm con, mặc dầu nhiều người khuyên can không nên về thăm quá nhiều, không nên ở bên mộ quá lâu. Hà lý giải với Nam trong đầu, “ Mẹ chẳng cần kiêng cữ bất kể điều gì cả, mẹ chẳng sợ hãi những gì sẽ đến với mẹ, và mẹ chuẩn bị sẵn sàng đánh đổi bản thân mẹ để dành những tình cảm, tình mẫu tử thâm thúy nhấtcủa một người mẹ cho con trai mình. ” Chị cảm thấy cay ở sống mũi. “ Những ngày này vô vàn ký ức lại ùa về nhưng giờ đây mẹ đã hiểu hơn là mẹ cần làm gì để tương hỗ con từ nơi xa, mẹ đã cố gắng nỗ lực để kiềm chế những xúc cảm của mình, mẹ không bật khóc vì sẽ làm tổn hại đến con, tổn hại đến những gì một năm qua mẹ nỗ lực làm để tương hỗ cho con, với mong ước con được siêu thoát. ” Khí lạnh luồn qua khe cửa, lẩn quất dưới sàn. Hà nói tiếp với Nam, “ Con trai yêu của mẹ, mẹ sẽ cố gắng nỗ lực giữ cân đối trong đời sống, cân đối trong tâm và cân đối trong những việc làm hàng ngày. Mẹ luôn có niềm tin nếu mình làm tốt mọi việc, tích đủ phước, giải được duyên nghiệp khổ thì mẹ con mình sẽ lại được gặp nhau ở nơi con đã được về. Ở nơi đây mẹ sẽ có gắng giữ gìn sức khỏe thể chất, nuôi dạy em Thắng và chị Linh nên người. Mẹ sẽ cố gắng nỗ lực làm thật tốt việc làm thiện nguyện của Nhóm Trăng Rằm vì con chính là cơ duyên để đưa mẹ gắn bó với những bệnh nhi ung thư tại Khoa Nhi, K3 Tân Triều. Ở nơi xa đó, con nhớ làm theo những lời dặn dò của mẹ hàng ngày với con nhé. Buông bỏ, thanh thản, vui cười vô tư như những gì con đã có. ” “ Buông bỏ ”, “ thanh thản ”, đã bao nhiêu lần chị nói những điều này với Nam, và với cả bản thân. “ Và luôn bên mẹ, sát cánh cùng mẹ con trai yêu nhé. Mẹ và em mãi mãi yêu con. Hãy luôn mỉm cười con trai nhé. ” Hà đọc được rằng một kiếp ở cõi trần chỉ bằng một ngày đêm ở cõi Cực Lạc. Như vậy thì với Nam, thời hạn chờ đón để hai mẹ con đoàn viên sẽ chỉ là một thoáng thôi, cậu sẽ khôngquá khổ sở. Còn chị, chị sẵn sàng chuẩn bị một mình chịu nỗi nhớ da diết lê dài vô tận. Trời lạnh khiến khói nhang lơ lửng, không thoát được lên cao. Đằng sau chị, Thắng trở mình ngủ mê. Chị thầm thì với cái ảnh của Nam, “ Missing u ”. Hà gặp Ánh trong Khoa Nhi vào giữa năm năm ngoái, khoảng chừng thời gian Nam bị cắt chân. Ánh thua Hà một tuổi. Vinh [ 10 ], con trai thứ của Ánh, hơn Nam một tuổi. Gia đình Ánh cũng ở TP.HN. Khác với nhà Hà, vợ chồng Ánh hòa thuận. Vinh nhập viện muộn hơn Nam nửa năm, và cũng mất sau Nam nửa năm. Sau khi Vinh chết, mái ấm gia đình Ánh đóng cửa shop ở phố cổ, và đưa Ánh đi chơi cho khuây khỏa. Mũi Né, Nha Trang, Phú Quốc. Trong ảnh, cô luôn là người cầm gậy selfie. Nhìn ảnh sẽ khó để đoán được những điều cô vừa trải qua. Tóc cô vén sau tai ngăn nắp, mắt không bị thâm quầng, da vẫn trắng, môi đánh son sắc nét, áo lụa đen hở vai lượt là, chuỗi ngọc trai đeo trước ngực, kính râm cài trên trán. Nhưng mặt cô lạnh băng. Trông cô như Nữ hoàng Băng giá. Mấy năm trước, cô hay đăng ảnh và video của con, và giờ đây, công dụng Ngày này cách đây x năm của Facebook làm ruột gan cô tan nát. Hàng đêm, cô ôm thằng người nhện nhồi bông của Vinh để ngủ, nó to gần bằng một đứa trẻ, cho tới khi chồng cô phải giật nó ra khỏi tay cô. Nhà Ánh ở ngay cạnh trường học, hàng ngày lũ trẻ ồn ào kéo qua. Cô tưởng tượng Vinh chỉ đang đi chơi ở đâu đó. “ Thôi chơi thế đủ rồi, hãy về với mẹ đi con. ” Ánh kêu lên. “ Mẹ nhớ con lắm, về với mẹ đi con. ”Hà kể với tôi là Vinh hóm hỉnh, tinh xảo, tài hoa, “ chứ không tồ như Nam ”. Khi mặc áo, cậu so cho hai vạt áo đều nhau. Khi xắn tay áo, cậu chỉnh cho hai bên cánh tay bằng nhau. Tôi đã xem mấy clip của cậu, những bộ quần áo bệnh nhân của cậu luôn có họa tiết và phối màu rất đẹp. Cậu có giọng hát êm ả dịu dàng, và vẫn nhún nhảy nhẹ nhàng theo nhạc, kể cả khi đã gầy tong teo vì bệnh. Hà chép miệng khi kể với tôi, “ Những người như thế là ở âm tính người ta cũng thích lắm. ” Trước khi chết mấy tuần, Vinh còn đòi ra biển. Nhà Ánh mang theo một bình ô xy nhỏ trong xe. Ở TP. Hà Nội, Hà bồn chồn theo dõi chuyến đi. Cuối tháng Bảy năm nay, Ánh đăng ảnh mình cùng chồng và cậu con trai lớn đi chơi đêm ở đường Nguyễn Huệ, Hồ Chí Minh. Chị viết, “ Tôi yêu mái ấm gia đình nhỏ này. ” Ánh đã khởi đầu gượng dậy được, Hà thầm kỳ vọng. Hai tuần sau, một con sóng mới tràn tới. Ánh viết trên Facebook, “ Ngày mai là tròn một năm mẹ con mình xa nhau. Mẹ nhớ con trai mẹ nhiều lắm. Nếu phải làm gì để con trai quay về bên mẹ thì mẹ cũng làm. Nhớ con cồn cào. nhiều khi không muốn tin đó là thực sự. ” Câu cuối của chị là, “ Giá như mẹ bị mất trí nhớ, giá như mẹ bị điên … … ” “ Hóa ra đau buồn là một nơi chốn mà không ai trong tất cả chúng ta biết được, cho tới khi tất cả chúng ta tới đó. Trong phiên bản về đau buồn mà tất cả chúng ta tưởng tượng, quy mô có tên là ‘ chữa lành ’. Những ngày tệ nhất sẽ là những ngày tiên phong. Khoảnh khắc thử thách nhất với tất cả chúng ta sẽ là đám tang, sau đó, quátrình hàn gắn sẽ mở màn. ” Tôi trở đi trở lại với cuốn hồi ký của Joan Didion, mong ước đi sâu vào những quản lý và vận hành tâm ý đằng sau nỗi đau buồn. “ Chúng ta không hề biết trước là mọi thứ sẽ không như vậy. Chúng ta không hề nhìn ra ( và đây chính là điểm độc lạ giữa nỗi đau buồn như tất cả chúng ta tưởng tượng và nỗi đau buồn trên trong thực tiễn ) sự thiếu vắng không có hồi kết, sự trống rỗng, sự đối nghịch trọn vẹn của trạng thái có ý nghĩa, sự tiếp nối đuôi nhau không ngừng nghỉ của những khoảnh khắc mà tất cả chúng ta phải đương đầu với thưởng thức của chính sự không có ý nghĩa. ” Hai ngày sau, Ánh tước đi cuộc đời của chính mình. Con sóng sau cuối đã nhấn chìm chị. Chị đã đầu hàng trước sự thiếu vắng không có hồi kết và những khoảnh khắc không ngừng nghỉ của sự không có ý nghĩa. Hà hẹn tôi ở buổi lễ hỏa táng của Ánh. Buổi sáng tháng Tám hôm đó, Đài hóa thân Hoàn Vũ như một công trường thi công thiết kế xây dựng lớn. Người ta bận rộn chọn hòm tiểu sứ, ký tá những loại sách vở, quay quồng tìm đám tang của mình, rồi đứng sát nhau, hút thuốc lá chờ đón, ai cũng sũng mồ hôi trong những chiếc áo sơ mi đen giống hệt nhau, vì đều là áo đi thuê. Không khí đặc quánh và đầy khói, nhưng không phải từ lò hỏa thiêu mà là từ cái am đốt vàng mã lớn đặt ở sân. Xe tang chở mái ấm gia đình Ánh tới. Chị gái Ánh loạng choạng bước xuống, quần bò bó sát người, sơ mi đen thuê, mặt nhợt nhạt. Một cô gái đỡ chị ngồi bệt xuống bậc thềm, tay kia quạt liên tục vào mặt chị. Một phụ nữ khác chải và búi lại mái tóc rất dày và rất đẹp của chị, rồi quấn lại khăn tang cho chị. Chị để mọi người muốn làm gì thì làm, chỉ cố giữ thẳng cái đầungật ngưỡng. Chồng và con trai lớn của Ánh vẫn ngồi cạnh quan tài trên xe, mặt ráo hoảnh, ngó ra ngoài hành lang cửa số, nhìn mà không thấy gì. Hà kể là tối hôm trước hai bố con đem bát cơm tới bên quan tài của Ánh ở nhà để “ ăn bữa sau cuối với cô ”. Buổi lễ chỉ lê dài vài phút. Theo tục lệ, cha mẹ Ánh không được phép xuất hiện. Một người trong họ nói lời cảm ơn. Khi ông kết thúc, giai điệu Hồn tử sĩ vang lên bi tráng chừng mươi giây. Tôi đã nghe nó trong một tang lễ từ thập kỷ 1990. Trong hai chục năm qua, nó đã được cử lên cho bao nhiêu triệu người ? Khách tang đi vòng quanh quan tài một lần cuối. Tiếng khóc của người nhà to dần lên. Họ bám vào nhau ở phía bên phải căn phòng, cách quan tài chừng hai mét. Nhân viên tang lễ công bố quan tài sẽ được đẩy vào bên trong. Tiếng khóc than tăng lên một cung bậc. Bức vách đằng sau quan tài tách ra làm đôi. Hai nhân viên cấp dưới khởi đầu đẩy quan tài vào. Khung cảnh trở nên hỗn loạn. nhiều giọng nữ thất thanh, “ Chị ơi … ! Chị ơi … ! ” Những cánh tay vươn ra, những bước chân ngập ngừng, như thể đằng trước là một dòng sông chảy xiết, người ta muốn bước lên để níu giữ một vật quý giá mà không hề. Khi bức vách vừa khép lại, ngay lập tức ảnh của Ánh trên bàn thờ cúng được lấy xuống. Chân dung người tiếp theo, cùng bát nhang và bát trứng khác, được đưa lên. Màn hình điện tử đổi tên người qua đời. Mọi người xô vào quạt cho mấy chị em của Ánh vừa quỵ xuống sàn. Không khí vẫn nóng nực kinh khủng .Ngoài sân, nhiều xe tang khác đã trực sẵn, cửa sau mở toang, để lộ những quan tài đang đợi tới lượt. Đây là nơi cái chết được giải quyết và xử lý đại trà phổ thông, theo băng chuyền. Chết không phải là sự kiện riêng không liên quan gì đến nhau, người ta được nhắc nhở như vậy. Nó hằng hà sa số. Trước khi về, tôi thấy chồng và con trai Ánh đứng cạnh nhau, trông như hai đồng đội. Thằng bé mười bảy tuổi đi chân đất. Họ không chạm vào nhau, mặt ngơ ngác như đang bị lạc. “ Sự khác nhau giữa Hà và Ánh là gì ? Cùng đương đầu với thảm họa, vì sao Hà đi tiếp được, mà Ánh lại đầu hàng ? ” Tối hổm đó, khi những ấn tượng thị giác của đám tang đã lắng xuống, tôi tự hỏi, “ Với toàn bộ những đau đớn, điều gì khiến Hà có thế mở màn phục hổi ? ”5 VÀI TUẦN sau tang lễ của Ánh, tôi hỏi Hà những điều mà tôi vẫn vướng mắc. Điểm khác nhau giữa Hà và Ánh là gì ? Vì sao Hà gượng dậy được mà Ánh lại đầu hàng ? Chúng tôi ngồi trong quán café nơi lần đầu tôi gặp Hà. Giờ đây, nó đã trở nên quen thuộc. Không vấn đáp trực tiếp, Hà nói, “ Đến giờ em vẫn tin có một phép mầu xảy ra với mẹ con trẻ, anh ạ. ” Tôi nhớ lại, ngay trong buổi gặp tiên phong, chữ “ như mong muốn ” đã được Hà nhắc đi nhắc lại. Như đọc được tâm lý của tôi, chị nói, “ nhiều người vẫn bảo em là mất con rồi mà sao cứ mở mồm ra là kêu là suôn sẻ. ” Quả thật, chị tìm được thời cơ đi bày tỏ lòng biết ơn ở mỗi khúc ngoặt của số phận. Hà thấy suôn sẻ là Nam đã ở độ tuổi đù lớn để hiểu được mình ốm, để biết động viên mẹ, “ hợp tác ” với bác sĩ, nhưng lại chưa hiểu tận cùng về cái chết và sự chia tay. Chị thấy suôn sẻ là sau khi phẫu thuật cắt chân, Nam không bị đau buốt ở cái chân ảo, không nhiều lúc bị co rút thần kinh làm giật nẩy người lên như ở nhiều đứa trẻ khác. Chị thấy suôn sẻ là Nam vẫn vui tươi và có “ niềm tin sáng sủa ”, mặc dầu cậu khước từ đi nạng, chỉ ngói xe lăn .Chị thấy như mong muốn vô cùng là Nam không bị đau đớn. Chị bị ám ảnh bởi điều này tới mức có lúc Nam phải gắt lên, “ Con không đau, sao mẹ hỏi lắm thế, mẹ để con nghỉ. ” Chị thấy suôn sẻ là giờ phút cuối, chị nhận được lời chào từ Nam, “ Mẹ ơi, con tạm biệt mẹ. ” Cậu đã nói được cái gì cần nói với mẹ. Và rồi chị nói một câu khiến tôi dừng lại kinh ngạc. “ Em nghĩ là em được nhiều rồi, anh ạ. Như thế là quá đủ cho mình rồi. Mười năm hai mẹ con rất vui tươi, chưa khi nào nó làm phật lòng mẹ cái gì, thế là mãn nguyện rồi. ” Với chị, được gặp Nam, được yêu thương nhau trong suốt mười năm là một ân huệ. Chị không dám trách ông Trời đã cướp Nam khỏi tay mình, mà chị lại luôn cảm ơn Trời Phật đã để chị có Nam trong cuộc đời. Hà trọn vẹn hoàn toàn có thể chọn cách ứng xử ngược lại. Chị trọn vẹn hoàn toàn có thể chìm đắm trong những trách móc bản thân rằng mình đã không cho Nam đi khám sớm hơn, hoàn toàn có thể ca thán không dứt về cái nóng nực, cái eo hẹp, cái xấu đi mà hai mẹ con phải chịu đựng trong bệnh viện, hoàn toàn có thể liên tục oán trách người chồng rượu chè và nhà nội hờ hững, hoàn toàn có thể luẩn quẩn với ao ước giá chị có đủ tiền để đưa Nam sang Nước Singapore chữa bệnh. Người ta không có tự do để khước từ xấu số hay chạy trốn khỏi thảm kịch, nhưng có tự do lựa chọn thái độ của mình trước những gì xảy ra. Viktor Frankl, nhà tâm lý học người Áo, đúc rút từ thưởng thức sống của ông qua những năm tháng kinh khủng trong trại tập trung chuyên sâu của phát xít Đức .Trước những cú đánh của số phận, Hà đã lựa chọn tâm thế tiếp đón chứ không phải tâm thế yên cầu. Điều này khiến chị gượng dậy được. Và từ từ tôi hiểu ra rằng còn có những câu vấn đáp khác nữa cho câu hỏi của tôi. Hồi còn chăm Nam, mỗi lần vào bệnh viện Hà hay mang theo một cái nhà bếp nhỏ trong túi balo. Chị nấu trộm, “ rang ít tôm, rán ít trứng ”, hoạt động giải trí như một du kích. Hoặc chị trả mười nghìn cho người bán bánh mì đối lập cổng bệnh viện, mượn họ cái nhà bếp dể nấu. Đồ ăn của nhà hàng quán ăn trong bệnh viện hay ở ngoài cổng vừa đắt đỏ, vừa thiếu chất, vừa chán, khiến bữa nào tụi trẻ cũng để thừa mứa, mặc dầu mái ấm gia đình chúng thiếu thốn. Nôn mửa do truyền hóa chất, liên tục bị lấy máu để xét nghiệm, lại không siêu thị nhà hàng được, chúng suy kiệt. Bạch cầu hạ, dẫn tới sốt cao, nhiễm bệnh, khiến nhiều đứa ra vào phòng cấp cứu liên tục. Ở viện triền miên, chúng nhớ nhà và đẩy mái ấm gia đình vào cảnh túng quẫn. Có đứa nhập viện khi mới vài tháng tuổi, người mẹ khủng hoảng cục bộ ý thức, lại không có món ăn tốt để tạo sữa, khiến đứa con còi cọc. Mỗi đợt truyền họ phải chuyển dời từ miền núi xa xôi về TP.HN, làm đứa trẻ càng kiệt sức. Riêng với Nam, cậu vẫn có điều kiện kèm theo nhà hàng tốt nhất. “ Em hấp hai con ghẹ, xong rán ít trứng, làm ít thịt cho cháu nó. ” Hà kể. “ Hoặc nếu nó muốn ăn ngao thì mình đi chợ mua một cân ngao để tối hấp lên. ” Nhìn mắt chị lộng lẫy, tôi hiểu những điều này quan trọng như thế nào với chị. Có tình yêu của người mẹ nào mà không đi qua con đường nhà hàng siêu thị. Đứa trẻ hoàn toàn có thể không còn sống đượcbao lâu, nhưng sự ngon miệng của nó vẫn là một nguồn an ủi vô bờ bến, xoa dịu bản năng làm mẹ đang bị bầm giập. Một số lần, chị san sẻ thức ăn của Nam cho mấy trẻ cùng phòng. Trứng chim cút nhỏ, bánh bao chay, bánh cuốn nóng nhân thịt, bún bò, bún ốc, xôi xéo. Chúng ăn hết bay, mặc dầu trước đó chúng bỏ thừa thức ăn mua ở ngoài. Thấy vậy, một bà mẹ trẻ nói với Hà, “ Trộm vía cháu Nam ăn tốt quá, nhưng thực sự cháu nhà em mà ăn được như vậy thì chúng em cũng chả có điều kiện kèm theo. Hai vợ chồng em làm nông, đưa con đi chữa bệnh phải vay mượn, được ngày nào biết ngày đó. ” Câu nói này ám ảnh Hà trong nhiều tháng. Tới cuối tháng Chín năm năm ngoái, chị đã có tưởng tượng rõ trong đầu về điều chị muốn làm. Hà ngồi xuống và viết một bức thư ngỏ dài hơn năm nghìn chữ. Chị kể về thực trạng của hai mẹ con, thuyết phục người đọc là mình có kinh nghiệm tay nghề trong việc chăm nom bệnh nhi ung thư. Chị liệt kê những quan sát của mình. Rồi chị lôi kéo mọi người góp phần để cải tổ chất lượng bữa ăn. Nếu mỗi suất ăn mười nghìn thì chị cần một triệu mỗi bữa cho gần một trăm bệnh nhân trong Khoa. Qua những gì chị “ thử nghiệm ” ở Nam, Hà tự tin là mình hoàn toàn có thể làm lũ trẻ ăn được. “ Thực sự là đến giờ, sau những gì đã trải nghiêm trong viện K, tuy vẫn rất đau đớn và không ngày nào mình không rơi nước mắt khi nghĩ đến bệnh tình của con trai, nhưng mình thấy mình và cháu Nam vẫn còn như mong muốn hơn, vẫn có điều kiện kèm theo hơn những mái ấm gia đình khác trong viện. Do vậy, đến giờ tâm lýcủa mình cũng có nhiều đổi khác hơn. ” Cuối thư, chị viết. “ Những tháng ngày chăm nom con ở trong bệnh viện khiến mình học được cách san sẻ yêu thương, học được cách sống vì người khác hơn và biết trân quý hơn những gì đang có. ” Chị đăng bức thư trên Facebook vào gần nửa đêm. Hôm đó là Rằm Trung Thu. Nam đang ở đợt truyền hóa chất ở đầu cuối. Nhóm thiện nguyện của Hà khởi đầu bằng mỗi tuần một nồi cháo, một tháng hết bốn triệu đồng. Tới giờ, những hoạt động giải trí chi chít. Chị nắm hàng loạt lịch trong đầu và sẵn sàng chuẩn bị xả lũ thông tin với tôi với sự mê hồn hoàn toàn có thể sờ mó được. Trưa nay em thuê xe ôm mang thùng sữa đậu nành đến cho những cháu. Các cháu đang không ăn được nhưng mà uống được thì cực kỳ bổ. Sáng thứ Tư thì mang gần một trăm suất ăn, cháo bò, xôi ruốc, sữa chua hoặc dưa hấu. Tất nhiên là những cháu thì không hề ăn hết được nhưng đây là em tương hỗ cho cả người nhà luôn. Thứ Bảy này, từ 7 giờ 30 là bọn em tương hỗ một thùng cháo lòng to đùng cho người nhà bệnh nhân. Mai bọn em sẽ làm chả xương sông lá lốt, mai là lần tiên phong có món đấy đấy. Cho những cháu ăn với cơm hoặc kẹp bánh mì ăn cũng được. Làm từ chiều hôm trước, hôm sau chỉ rán lại thôi. Hôm sau thì lại có cháo lòng, cháo thịt cho những cháu nhỏ, em mang thêm cả bánh mì nóng giòn từ chợ nhà em mới ra lò. Làm cho những cháu thì phải bột thơm hơn, vừng viếc thơm hơn, làm hẳn mẻ riêng, những cháu kẹp ăn cũng dược mà để đến chiều ăn cũng được. Bệnh nhân là phải ăn nhiều suất trong ngày. Chủ nhật thì có thêm bữa ăn cải tổ, câu lạc bộ nào có tiền đưa em hai triệu là em sẽ cải tổ cho những cháu bún riêu cua giò bò. Em tăng thịt bò vì nó tăng lượng bạch cầu rất là tốt, nhưng em không làm cái bò như mình ăn ngoài chợ dâu, em lấy cái gân thăn của bò, cháu nào cũngthích ăn, cho cà chua ngọt nước, rồi giò, những cháu ăn được nhiều lắm. Đó là chưa kể hoa quả. Quả khi nào cũng là quýt ngọt, những cháu truyền hóa chất nhiều rộp hết cả cổ và đường ruột. Tương lai thì em phải đưa Thắng đi học, em phát trước 6 giờ 30 thì vẫn kịp về đưa con đi học. Chia sẻ. Học được cách sống vì người khác. Hà đã biến hóa nhiều. Theo lời của chính chị thì, “ So với trước khi con trẻ bị bệnh, thì sự đổi khác của em quá lớn luôn. Căn bệnh và cái chết của con em của mình khiến em thấm thía nhiều hơn, và cho em căn duyên để em làm nhiều việc khác. ” Đây là điểm tựa thứ hai giúp chị đi qua thảm kịch. Thay vì đắm chìm trong đau khổ của bản thân, chị tìm cách xoa dịu nỗi đau của người khác. An ủi người khác cũng là để chữa lành cho chính mình. “ Không có việc làm của nhóm thiện nguyện thì em phát điên rồi anh ạ, ” nhiều lần chị nói với tôi như vậy. Hà không chỉ cải tổ những bữa ăn của bệnh nhân nhi. Chị trở thành người an ủi. Hà không nhớ người ta khởi đầu tìm tới chị từ khi nào. Ban đầu là một số ít người mẹ ở Khoa, phần nhiều còn rất trẻ, những người hoặc đang tuột dần đứa con ra khỏi tay mình hoặc đã mất con. Rồi đến những ông bố. Có người gọi cho chị và khóc trong điện thoại cảm ứng, “ Cô Hà ơi, tôi nhớ cháu nó quá. ” Đứa con trai duy nhất của ông, cháu đích tôn của cả họ, chết khi nó hai mươi tư tuổi. “ Tôi không biết làm gì, nên tôi gọi cho cô. ” Trong guồng máy bệnh viện, tư vấn tâm ý là một điều xa xỉ. Rời bệnh viện, bệnh nhân và người nhà trơ trọi. Xấu hổ và xấu số khiến họ tự xa lánh người khác, những người đằng nào cũng chẳng hiểu nổi cái gì đang xảy ra bên trong họ, và cũng chẳng biết cách nào giúp họ, ngoài buông ranhững câu “ Cố gắng lên ” mà họ đã nghe tới hàng nghìn lần. Nhưng với Hà, họ biết là chị đã đi qua con đường mà họ đang phải đi. Họ nhìn chị như người đứng trước đầm lầy nhìn một người đã lội sang được bờ bên kia. Sau gần hai năm, chị đã dày dạn kinh nghiêm tương hỗ ý thức cho bệnh nhân và người nhà mà không qua một khóa đào tạo và giảng dạy chính quy nào. Trong hành trình dài năm qua của mình, tôi đã gặp nhiều người như Hà. Những người đi qua được thảm kịch, lượm lặt những mảnh vỡ của cuộc đời mình, và hồi sinh, là những người thay vì đặt mình vào vai trò nạn nhân thì đặt nguồn năng lượng và ý nghĩa sống vào việc làm điều có ích. Kỳ lạ thay, ý tưởng sáng tạo làm việc thiện, mong ước trở thành người có ích, hoàn toàn có thể ùa đến vào lúc người ta đau đớn nhất. Một người mẹ trẻ kể với tôi, chị vừa lau thi thể đứa con ba tuổi mới qua đời, vừa nói trong nước mắt, “ Mẹ hứa với con, mẹ sẽ sống cho cả cuộc đời của con. Mẹ sẽ cố gắng nỗ lực gấp hai lần để sống có ích cho xã hội. ” Một bà mẹ khác nói, “ Mình cứ phải sống tốt thôi, anh Giang ơi. ” Chị mất hai trong số ba đứa con nhỏ, và chị nói theo cách để tôi hiểu là mục tiêu sống đó là cứu cánh sau cuối và bền vững và kiên cố nhất của chị, sau khi tổng thể những thứ khác sụp đổ. “ Ngày xưa một việc nhỏ mình cũng kêu khổ, nhưng đọc Phật pháp nhiều thì em biết được rằng đừng có phóng đại nỗi khổ của mình, và cũng đừng phóng đại hạnh phúc của người khác, không so sánh niềm hạnh phúc của mình với niềm hạnh phúc của người khác. ” Một lần khác, Hà bày tỏ. “ Mình phải biết mình được cái gì, mình được như giờ đây là niềm hạnh phúc rồi, mình phải tìm thấy niềm hạnh phúc trong những điều nhỏ bé. Ngày xưahơi một tí là mình nổi đóa lên, mình kêu ca phàn nàn rất nhiều. ” Khi đi đâu xa, Hà hay rủ Nam đi cùng. Hôm cùng tôi về Bắc Giang, chị nói, “ Mẹ về Bắc Giang thăm anh Hùng, con rảnh thì đi cùng mẹ nhé, còn nếu con bận gì thì thôi. ” Nếu con bận gì thì thôi. Tôi thầm nhắc lại câu cuối của chị và không khỏi mỉm cười. Trong tưởng tượng của Hà, Nam đang sống một đời sống độc lập. Cậu có lịch riêng của cậu. Hai người sống trong hai quốc tế, sự xa cách ở cõi trần này là không hề đảo ngược. “ Tôi biết rằng vì sao tất cả chúng ta giữ người chết sống : tất cả chúng ta giữ họ sống để giữ họ bên ta. ” Joan Didion viết, một năm sau khi chồng bà qua đời. “ Nhưng tôi cũng biết rằng để hoàn toàn có thể liên tục sống, một lúc nào đó, tất cả chúng ta cần buông họ ra, cần phải để họ chết. ” Tôi nhận thấy Hà đã đạt tới nhận thức này một cách thâm thúy. “ Buông bỏ, ” tôi hay nghe chị khuyên nhủ những cha mẹ khác, “ buông bỏ nhưng không buông xuôi. ” Hà hiểu là có những thứ thuộc về số phận, mình không chống lại được, có những việc mình không hề trấn áp. Hãy buông đứa con ra, gật đầu rằng nó đã chết. Hãy làm bạn với tình thế này, không coi nó là quân địch, không kháng cự, căm thù nó. Điều những cha mẹ mất con cần làm không phải là quên đứa con đi, làm thế nào mà họ hoàn toàn có thể quên được. Điều họ cần làm là học sống với sự xa cách. Với Hà, không những chị không quên, những kỷ niệm về Nam đã trở thành nguồn vui và niềm an ủi cho chị .Hà kỳ vọng vào sự đoàn viên ở một quốc tế khác, sau khi chị đã chứng tỏ được với ai đó đang quản lý thiên hà này rằng chị đã gắng rất là để làm tròn bổn phận làm người của mình. Chị tin rằng những nỗ lực thao tác thiện sẽ khiến chị được tới miền Tây phương cực lạc để gặp lại Nam. Ở đó chỉ có yên bình và hoa cỏ thơm ngát, không có bệnh tật và xấu số, không có khổ đau và sinh ly tử biệt. Một nơi tuyệt vời và tuyệt vời hơn bất kể nơi nào. Còn trong lúc này, Hà phải bình an để Nam không vướng bận. Trong những tháng cuối của Nam, Hà hay khuyến khích cậu nghe kinh và niệm Phật trong đầu. “ Con ơi, con chỉ cần nghĩ trong đầu tới bốn chữ A Di Đà Phật thôi thì Đức Phật sẽ phù hộ cho con. ” Nhưng lúc đó Nam thường vấn đáp, “ Con biết là tốt cho con nhưng mà con chưa thích, con thích xem Doremon thôi. ” Trước khi mất mấy hôm, tự nhiên Nam bảo, “ Mẹ bật cho con cháu đài con nghe ”. Hà lấy cái đài từ trong tủ cạnh giường bệnh. Tiếng kinh nho nhỏ, văng vẳng bên tai Nam cả ngày. Với Hà, đó lại là một điều như mong muốn nữa. Trong sâu thẳm, chị đã không đánh mất niềm tin là quốc tế này công minh và ngoài hành tinh này có ý nghĩa. Chị tin rằng ở nơi xa xôi, Nam còn hoàn toàn có thể hiểu hơn được chính bản thân chị vì sao cậu phải rời xa mẹ và em. “ Người có nguyên do để sống thì hoàn toàn có thể sống sót trong mọi nghịch cảnh. ” Viktor Frankl nhớ lại những bạn tù của mình trong trại tập trung chuyên sâu. Hơn cả vật chất, con người khao khát ý nghĩa ; ýnghĩa của đời sống chính là ngọn đuốc dẫn người ta vượt qua những quãng đường đen tối nhất. Hà đã thiết kế xây dựng cho mình một thế giới quan : chị phải trải qua những điều chị đã trải qua để trả nợ cho những kiếp trước. Lời lý giải này đem lại ý nghĩa cho sự đau khổ của Hà, trong khi Ánh chỉ tìm thấy trong nó sự không có ý nghĩa. Ánh và mái ấm gia đình cô đã nhầm khi họ đi tìm sự khuây khỏa, điều cô cần tìm là ý nghĩa cho sự sống sót tiếp theo của mình. Năm 2017 đã gần trôi qua. Nỗi nhớ Nam vẫn không nguôi, tiếp nối, xen kẽ, len lỏi vào những ngõ ngách trong tâm lý Hà. Nhưng Hà cảm nhận mình dần vững chãi hơn. Nước mắt vẫn chực rơi mỗi khi chi thấy những đứa trẻ trạc tuổi Nam ở ngoài đường, trước cổng trường hay trong nhà hàng siêu thị, nhưng cảm xúc rã rời, kiệt sức mà những con sóng đau buồn đem tới đã bớt đi sự kinh hoàng, và chị không sợ hãi ngày mai nữa. Trong những cuộc trò chuyện với Nam chị vẫn xin cậu tiếp sức lực lao động cho chị, cho chị thêm nghị lực. Sau toàn bộ những gì đã xảy ra giữa Hà với chồng và mái ấm gia đình chồng, chị không thù ghét. Tôi đã phải đánh vật gần một buổi để luận bàn với Hà tôi hoàn toàn có thể viết gì về chồng chị. Chị sợ cuốn sách sẽ làm chồng chị và nhà nội bị tác động ảnh hưởng, “ mặc dầu thực tiễn xảy ra đúng như vậy ”. Chị bắt tôi gửi những câu tương quan tới họ, dù đó chỉ là mấy chục chữ trong tổng số mười lăm nghìn chữ, rồi đắn đo, vật vã, nhu yếu đổi chữ này, thay chữ kia. Cuối cùng, chúng tôi thống nhất sẽ không dùng tên thật của chị. Còn một nguyên do nữa khiến chị không muốn nhắc tới những rạn nứt quá khứ. “ Em đang muốn giúp bố nó sống tử tế hơn .Em vẫn khuyên anh ấy bỏ rượu đi, lấy vợ lại và làm lại cuộc đời. Nếu không làm phiền em thì em vẫn coi anh ấy như người bạn, dù biết sẽ không khi nào quay lại với nhau. ” Hà không oán hận. Chị muốn tích nhiều duyên lành để “ chuyển được những nghiệp xấu của kiếp trước và kiếp này. ” Và trước hết, để tâm chị thanh thản. Hà biết là chị còn một phép thử trước mắt. Năm tới, Thắng sẽ vào lớp Một. Chị muốn cho Thắng học ở trường Nam Thành Công, trường mà Nam đã theo học. Liệu tới lúc đó chị đã hoàn toàn có thể ngày ngày đưa đón Thắng ? Đầu hè năm nay, để trở về cơ quan, chị có hai lựa chọn, hoặc lấy tuyến đường ngắn hơn, nhưng đi ngang qua trường của Nam, hoặc chị đi đường vòng. Hà đắn đo hồi lâu. Cuối cùng, để thử bản thân, chị chọn cung đường ngắn. Chị đã không thành công xuất sắc, chị kể với tôi. Lúc chị nhìn thấy ngôi trường cũng là lúc nước mắt chị tuôn chảy. Ở cơ quan Hà để một cái ảnh Nam ở trong ngăn kéo. “ Đôi khi, những cô chú cùng phòng mở ra, vứt toẹt cuốn sổ hay một cọc tiền vào mặt cháu, ” chị kể vui với tôi. Mỗi buổi sáng, khi khởi đầu ngày thao tác, và mỗi cuối ngày, trước khi về, Hà mở ngăn kéo, lấy ảnh Nam ra, hôn chụt nó một cái. Ở nhà, Thắng hay trèo lên hành lang cửa số để nhìn lên bàn thờ cúng Nam xem có đổ chơi hay hoa quả gì không. Cậu phàn nàn, “ Anh Nam chơi đó chơi lâu thế, cho con chơi với, ” hoặc vướng mắc “ Anh Nam ăn vải cả vỏ hả mẹ ? ” Buổi tối, trước khi đi ngủ, Hà và Thắng hay nghe mấy bài hát mà Nam thương mến. Thắng đã biết tự bật máy tính lên .Cậu nói, “ Con bật bài hát của anh Nam cho anh nghe mẹ nhé. ” Nằm bên cạnh Thắng, Hà mơ màng tưởng tượng ra khuôn mặt Nam, những biểu cảm của cậu khi cậu nghe nhạc. Chị thấy Nam bên cạnh mình. Có ba bài mà Nam rất ưa thích. Nhật ký của mẹ, do Hiền Thục hát. Tìm lại khung trời, do Tuấn Hưng hát. Hồi còn sống, Nam nghe chúng say sưa, và lần nào cũng lẩm nhẩm hát theo. Bài thứ ba là Gặp mẹ trong mơ. Giọng ca Việt nhí Trần Ngọc Duy hát bài này năm 2013, khi cậu mười hai tuổi. Khi đó Nam mới bảy tuổi. Có lần cậu khóc và nói với mẹ, “ Mẹ ơi, tại sao bạn ở trong bài hát phải xa mẹ, con xúc động quá. ” Lúc đó cậu không biết rằng một năm sau, cậu sẽ nhập viện, và một năm sau nữa, cậu sẽ xa mẹ. Trong thời hạn viết cuốn sách này, tôi đã dành thời hạn nghe bài hát này nhiều lần. Lần nào, tôi cũng dừng tay để nghe nó toàn vẹn. Trước khi gặp Hà, tôi không biết tới nó. Còn giờ đây, lần nào nghe nó tôi cũng nghĩ tới Nam, một cậu bé tôi chưa khi nào gặp. Này khung trời to lớn ơi, có nghe chăng tiếng em gọi. Mẹ giờ này ờ chốn nao, con đang mong nhớ về mẹ. Mẹ ở phương trời xa xôi, hay sao sáng trên khung trời. Mẹ dịu hiền về với con nhé, con nhớ mẹ. … Mẹ nguyện cầu và ước mong, con sống trong yên lành. Mẹ hiền nào biết không, con chỉ mong có mẹ .Và từ khung trời rất cao, mong nhớ con mỗi ngày. Mẹ đừng buồn nhiều nữa nhé, con đang đến, mẹ ơi .LIÊN 6 MỘT BUỔI SÁNG cuối thu 2017, tôi ngồi bên bàn thao tác, trước mặt là câu truyện của chị Hà và Nam. Cách đây mấy tuần, nó đã lên mặt báo Tuổi trẻ Cuối tuần và nhận được sự san sẻ của nhiều bạn đọc. “ Hôm nay là ngày … ” Tôi khởi đầu nói vào chiếc máy ghi âm. “ Anh Giang đọc cho em Liên nghe câu chuyên của hai mẹ con chị Hà. Nam, con trai chị Hà, đã mất vì ung thư xương khi em chín tuổi … ” Tôi phải ghi âm cho Liên nghe bài viết vì từ một tháng nay, mắt của Liên đã mờ. Cô chỉ còn ba mươi hai ki lô gam, “ rớt thê thảm so với giá vàng 36 ”, như cô tự so sánh. Liên không dùng Facebook được nữa, những tin nhắn của cố ngày càng thưa và càng ngắn. Nghe là cách duy nhất để cô còn hoàn toàn có thể đọc. Tôi đã nghĩ rất lâu xem mình nên khởi đầu câu truyện của chính Liên bang mốc thời hạn nào. Có những cuộc đời rẽ ngang trong một tích tắc : một cố gắng nỗ lực bất thành vượt chiếc xe tải đằng trước, một cú trượt chân khi leo núi, một bàn tay trẻ nhỏ với lên cái chảo nóng. Nhưng cũng có những biến hóa từ từ, từng bước một, chậm nhưng không hề đảo ngược, mỗi bước lại kéo tất cả chúng ta ra xa hơn khỏi những gi quen thuộc, đẩytất cả chúng ta tới một thực trạng mới, biến tất cả chúng ta thành con người mới. Với Liên, hoàn toàn có thể bắt đấu từ đâu để hiểu được hành trình dài của cô ? Có lẽ móng Một Tết năm 2013 là một thời gian thích hợp. Đó là ngày mà, một cách mơ hồ, Liên cảm nhận được những đảm mây giông đang kéo tới chân trời. Buổi sáng hôm đó, trời ấm cúng và khô ráo. Với sự tự tín của đứa con cả được học tập hơn ba má, Liên chỉ huy cả nhà ra sân chụp ảnh. Vẩn chưa có tiền sửa nhà, nhưng tối thiểu ba Liên đã sơn xanh cái cổng sắt để đón Tết. Liên mặc một cái váy xanh da trời có đốm trắng nhỏ, cô vẫn xứng danh với thương hiệu “ con mèo béo tròn ”. Từ nhiều năm nay Liên vẫn ao ước một ngày nào đó mình đủ thon thả để mặc được áo dài. Hai tuần trước, Liên tròn hai mươi ba tuổi. Hôm đó, M đích thần mua bánh kem cho cô, khiến cô vô cùng niềm hạnh phúc. Cậu chưa từng tỏ ra chăm sóc tới cô như vậy. Sau khi thổi nến, Liên tuyên bó với tụi bạn là mình sẽ sống đến năm 2074. Đó là năm mà ngày sinh theo dương lịch của cô sẽ lại trùng với mổng Một Tết, như đã xảy ra vào năm 1990, năm cô chào đời. Đây cũng là sinh nhật ở đầu cuối của thời sinh viên của Liên. Tới mùa hè, cô sẽ tót nghiệp kỹ sư công nghệ thông tin ở Đại học Bách Khoa TP. Đà Nẵng. Liên nôn nả để bước vào đời. Cô nói với tôi rằng cô đã nếm trải ngọt ngào và cay đắng, những đổ vỡ của tình bạn, những cảm hứng yêu đương. Có người trẻ tuổi ngoài hai mươi nào mà không cho rằng mình đã già dặn ? Đã cólúc cô oán trách số phận cho mình một đôi chân ngắn và cọc cạch, nhưng tới giờ thì cô hài lòng và thấy biết ơn cuộc đời. Dù còn hơi lo lắng, đôi lúc cô thú nhận mình đã thèm được gọi ai đó là “ tình nhân ”, và phát hiện bản thân mơ màng về mái ấm gia đình và con cháu. Ở tuổi Liên, má cô đã đẻ Thiện, em trai kém cô một tuổi, được hai năm. Nhưng cô còn nhiều dự tính ở phía trước, học tiếng Pháp, đi du học thạc sĩ. Và cô vẫn chưa dám thổ lộ tình cảm của mình với M. Buổi chiểu, Liên ngồi ngoài hiên và nhìn lại nửa năm cuối của đời mình qua những dòng trạng thái Facebook. Phiền muộn lớn nhất là về mấy cái mụn trên má cô. Nỗi bực mình lớn nhất là vê ‘ việc nhà trọ tăng giá ngay trước Tết. Có những câu tiếu lâm cô nhặt dược ở đâu đấy. Giới trẻ giờ đây, củng giông như cha ông họ ngày trước, cũng bỏ nhà ra đi, củng hút thuốc lả và củng lẩy vợ sinh con, chỉ cố điều họ làm tổng thể theo thứ tự ngược lại. Những triết lý mà cô thấy hay hay. Có lẽ khi chạm đến một nỗi đau số lượng giới hạn nào đấy, con người ta sẽ thanh thản đến mức lạ kỳ. Liên thấy thật tiếc là mãi gần đây cô mới biết tới Một lít nước mắt, bộ phim Nhật khiến cô xúc động và khóc nhiều. Một cân bệnh thoái hóa gen khiến Aya, nhân vật chính mười lăm tuổi trong phim, dần mất đi năng lực trấn áp những cử động của tay, của chân, của mắt, mất năng lực nói và năng lực ăn, trong khi đầu óc cô vẫn trọn vẹn minh mẫn. Aya chết sau mười năm vật lộn kiên cường để sống một cuộc đời đáng sống. Liên có cảm xúc kết nối đặc biệt quan trọng với Aya. “ Có quá kiêu ngạokhi nghĩ rằng bộ phim dành cho mình ? ” Cô viết trong nhật ký. “ Có quá tự tin khi cho rằng xúc cảm của mình khi xem phim là thật nhất ? ” Mấy tháng trước, cô cần thận chép lại toàn vẹn bài thơ tám khổ Nhạc sầu của Huy Cận. Đọc lại một đoạn, cô vẫn thấy lòng mình chùng xuống : Ai chết đó ? Trục xoay và bánh đẩy, Xe tang đi về tận thế giới nào ? Chiều đông tàn, lạnh xuống tự trời cao, Không lửa ấm, chắc hồn buồn lắm đó. Vì sao cô lại thấy gắn bó như vậy với Aya ? Vì sao cô lại nắn nót “ Người đã chết – Một vài ba đầu cúi / Dăm bảy lòng thương xót đến bên mồ ” vào một ngày nhàn tản ? Có phải đó là những tín hiệu li ti được gửi tới cô ? Những báo hiệu, những lời chào xa xôi từ xứ sở của cái chết ? Những cái điềm, như người Việt vẫn nói ? Bỗng nhiên, Liên thấy mệt rũ ra. Tựa vào cột nhà, cô cảm thấy nôn nao, có vẻ như thời hạn khởi đầu tăng cường, khiến cô bổn chồn. Linh tính mách bảo Liên điều chẳng lành. Tâm trí cô vụt quay trở lại một ngày cách đây một năm rưỡi. Hôm đó, sau khi tan học, một đứa bạn gái chỉ tay vào ngực Liên, “ Ê, mày sao vậy ? ” Máu từ nhũ hoa của cô đã thấm ra ngoài áo thành một vết nhỏ. Liên và má tá hỏa tới bệnh viện. Chỗ hai mẹ con và ông bác sĩ đa khoa ngồi chỉ cách Khoa Ung bướu vài dãy ghế, nhưng hồ sơ của cô không được đưa sang bên đó .Sau này, Liên nhắc lại vài lần với tôi cái khoảnh khắc này, cái khoảng cách mười mét đầy định mệnh đó. Có lúc giọng cô thoáng sự chua chát, có lúc tôi đọc được trong đó sự nuối tiếc. Giá như … Người ta Kết luận vú Liên tiết dịch do bị viêm và kê thuốc. Ngực cô không ra máu nữa, câu truyện qua đi. Sau Tết, Liên giấu cả nhà tới bệnh viện một mình. Cả buổi sáng cô loanh quanh trong đó. Tới gần trưa, trời nắng gắt, ông bác sĩ đi thẳng vào chuyên : “ Khối u đã to bằng quả cam rồi, cần nhập viện để mổ xét nghiệm. ” “ Cam sành hay cam Nam Quốc hả bác ? ” Liên choáng. “ Mày mổ đi chứ còn cam gì mà cam, ” ông bác sĩ khước từ. Liên không đồng ý. Bác sĩ cho cô thời hạn tâm lý. Buổi trưa, Liên ngồi ở hiên chạy dọc, đầu óc rối tung. Chỉ còn bốn tháng nữa ngăn cách cô và tấm bằng cử nhân, cửa ải sau cuối để cô bước vào đời. Không lẽ cô gục ngã trước cửa ải này ? Vừa khóc, Liên vừa viết như điên vào nhật ký : Hay là học xong minh sẽ tính tiếp ? Ung thư thì có là gì phải không ? Bệnh thì đã có rồi, nhưng nếu giờ minh không làm đồ án, mình sẽ dở dang 17 năm đi học, 5 năm Bách Khoa, giấc mơ du học, mái ấm gia đình, sự nghiệp, con cháu, nuôi thật nhiều chó, có thật nhiều gấu bông. Ôi, tham vọng nhiều lâm mà … Không lẽ để bệnh tật cản dường sao ? Viết xong, Liên nằm trên ghế khóc tiếp rồi ngủ thiếp đi. Đầu giờ chiểu, cô nói với bác sĩ rằng cô còn rất nhiều thứ phải làm và hẹn bốn tháng nữa quay lại. “ Có được không hả bác ? ”Ông bác sĩ ghi vào hồ sơ, “ Bệnh nhân không chịu mổ sinh thiết dù được chỉ định. ” Các nhà tâm lý học hay nói tới sự chối bỏ, thường là quá trình tâm ý tiên phong khi con người ta phải đương đầu với xấu số. Người ta khước từ nhìn vào nó, coi như nó không tổn tại, hay tổn tại nhưng không quan trọng, khước từ để nó chen vào đời sống đang yên ổn của minh. Bị nó đánh cho càng mạnh, người ta càng có xu thế đi tiếp, như theo quán tính, như người mộng du. Hàng tháng ười sau cái chết của chồng minh, Joan Didion – tôi đã thuộc lòng nhiều đoạn trong cuốn hồi ký của bà – vẫn không chịu cất giày của ông đi, bởi “ hoàn toàn có thể ông sẽ dùng tới chúng khi ông quay về ”. Lúc này, Liên là con đà điều rúc đầu xuống cát. Cô khước từ biến hóa những kế hoạch tương lai của mình. Cô không đồng ý rằng cuộc sổng thông thường của mình, như cô vẫn đang sống tới sáng hôm đó, mở màn tan chảy như cây đá dí dưới nắng. Liên về phòng trọ, ăn một gói cháo ăn liền, tắm rửa và nằm tâm lý. Xế chiều, M ghé qua. Trước tình hình mới, hai đứa quên hẳn việc Liên mới tỏ tình với M mấy hôm trước. Hôm đó, không hiểu sao Liên lại đủ liều để làm chuyện đó. Hay là cô có linh tính về thời hạn đang trôi như cát trượt qua kẽ ngón tay ? Trời khởi đầu mưa, hai đứa ngồi trong phòng nhìn ra ngoài, chẳng nói gì cả. Liên thầy mọi thứ đẹp một cách đau đớn và kinh hoàng. M giữ đúng lời hứa, cậu không nói với ai. Buổi tối cuối tuần ở quê, Liên leo lên giường nằm cạnh má và thấy quốc tế xungquanh đang lặng lẽ sụp đổ như trong một bộ phim câm. Trong làng, mái ấm gia đình của cô được coi là mẫu mực, cô và Thiện là những thanh niên học ĐH tiên phong của làng. Cô đang sẵn sàng chuẩn bị đạp đổ tan tành sự bình yên này, và điều đó khiến cô cảm thấy mình như một phế phẩm. “ Con xót lắm. Quặn lòng con lắm ! ” Liên tự giày vò. “ Không biết sự sống sót của con trên đời này, trong mái ấm gia đình mình là để làm gì ? ” Căng thẳng thần kinh khiến Liên khởi đầu kém ăn. Lo lắng là mọi người hoàn toàn có thể đặt dấu hỏi nếu mình giảm cân, Liên tìm cách đánh lạc hướng. Cô viết trên Facebook : “ Bạn bè bảo ngày làm cô dâu là ngày đẹp nhất. Mình sẽ giảm cân đê ngày mình đẹp nhất là ngày bảo vệ tốt nghiệp. ” Mấy đứa bạn nhảy vào phản hồi : “ Tớ cũng thế ! ” Nổi bí hiểm làm Liên khổ sở trong lòng. Cô giật mình khi ai đó chăm sóc, hỏi han. Cô bật mý cho một người bạn rồi lại hói hận. Đống tâm lý rối ren dàng lên trong đầu như một làn sương mù làm Liên mất cảm xúc về thời hạn. Mới có mấy tuần mà cái buổi cô thổi nến sinh nhật nay đã xa như kiếp trước. Buổi tối, Liên phóng long dong trong thành phố trên chiếc Honda ba bánh, tóc rối đầy trong miệng. Khi đi qua shop áo cưới, cô vừa muốn bỏ di thật nhanh vừa muốn dừng lại ngắm. Liên sợ giấc ngủ, sợ cả lúc tỉnh dậy. Cô nói với M rằng cô là Aya, rằng cô muốn trốn đi nơi khác, cho tới khi cậu dọa sẽ mách ba má cô nếu cô còn liên tục “ ăn nói lung tung ”. Hai tuần sau, Liên đầu hàng. Cô giao cho Thiện trách nhiệm thông tin cho ba má. Thứ Bảy, Thiện về nhà, Liên lấy cớ ở lạiThành Phố Đà Nẵng. Sau chương trình thời sự buổi tối, với phong thái của cậu con trai út quen được người khác làm theo ý mình, Thiện khoát tay và cao giọng, “ Thôi, tắt TV đi. Mình nói chuyên. ” Má Thiện nhìn ba Thiện, ông với tay lẫy cái tinh chỉnh và điều khiển. Thiện hắng giọng, “ Chị Hai bị bệnh. ” Cậu nghỉ một tích tắc, nỗ lực giữ giọng rõ ràng và vận tốc nói không quá nhanh. “ Bác sĩ nghi chị Hai bị ung thư ”. Cả nhà im phăng phắc, rồi mặt má Thiện mở màn méo xệch. Liên không lạ lẫm gì với bệnh viện. Khi cô được sáu tháng tuổi thì ba má Liên hiểu rằng chân cô có vấn để. Hai bàn chân cô bị vặn ngửa và cứ hướng sang hai bên chứ không trỏ được ra phía trước. Lúc Liên được mười sáu tháng, ba Liên bồng cô vào TP HCM phẫu thuật lần đầu. Rồi sau đó, lớp Một, lớp Sáu, lớp Bảy, cứ khi nào có đoàn bác sĩ phẫu thuật tới TP. Đà Nẵng, ba má Liên lại đem cô ra thành phố. Tới cấp Ba, Liên đã đi dép được thông thường, tuy một chân cô ngắn hơn chân kia gần hai mươi phân, khiến dáng đi của cô tập tễnh trông thấy. Năm lớp Tám, Liên mổ chân lần cuối. Hổi đó, sự ương bướng của cô đã lộ rõ. Cô thể với ông bác sĩ đây lần cuối cô lên bàn mổ. Nhưng cô đã thua. “ Sao sổ mình nó nhọ thế, ” Liên chua chát. “ Sao mình cứ phải đưa thân cho người ta hoài. ” Hôm có tác dụng sinh thiết, Liên chờ đón cả ngày, stress trộn lẫn với khắc khoải của kỳ vọng. Không khí ngột ngạt, mặc dầu đêm hôm trước trời mưa to. Đến chiểu, Liên được thông tin nộp thêm tiền để mở màn truyền hóa chất. Má Liên lặng lẽ đi nộp. Liên hỏi một chị điều dưỡng :“ Cô ơi, con chưa biết tác dụng ? ” “ Thế bác sĩ bảo sao ? ” “ Bác sĩ không nói gì, chỉ bảo con phải truyền hóa chất. Mà con không biết con có bị ung thư hay không. ” Liên đã khám phá trên mạng nhiều, nhưng tới lúc này, cô khước từ tự rút ra Tóm lại. “ Thế là ung thư rồi. Phải truyền hóa chất là ung thư rồi, con. Chắc họ thấy con nhỏ họ không nói đó. ” Liên nắm chặt tay lại, cứ đấm mãi vào cái lan can sắt của bệnh viện. Khi sự chối bỏ qua đi, khi người ta không hề liên tục nhắm mắt trước thực tại mới, phản ứng tâm ý tiếp theo thường là khó chịu. Elisabeth Kübler-Ross, nhà tâm lý học Thụy Sĩ, người tiên phong trong việc khám phá tâm ý những người trên đường đến với cái chết, quan sát trong tác phẩm tầm cỡ Bàn về sự chết và cái chết năm 1969 của bà. Tại sao lại là tôi ? Người ta sẽ căm tức. Người ta hận đời và phỏng vấn Chúa trời, Tôi đã làm gì nên tội ? Liên cũng vậy. Cả cuộc đời non trẻ của mình, cô đã nỗ lực. Cô đã cố gắng nỗ lực đi học lớp Một trên đôi chân ngắn và lẩy bẩy của mình, một tay bám vào thằng em. Cô đã vặn vẹo người trên cái xe đạp điện khi lên cấp Hai. Năm thứ ba ĐH, cô đã về quê bằng chiếc Honda ba bánh của người khuyết tật được ba đặt mua từ TP HCM, để “ đối lập với hàng xóm một lần cho xong ”. Đeo kính râm và ba lớp khẩu trang, nhưng tới gần làng thì nước mắt cô vẫn chảy .Cô đã làm mọi thứ mà cuộc đời yên cầu từ cô, nhưng có vẻ như thê ‘ vẫn chưa đủ. “ Lẽ nào sự sống sót của mình là một sai lầm đáng tiếc của Tạo hóa ? ” Cô thầm gào lên, mắt ráo hoảnh. “ Trời ơi, khốn nạn lắm cái cuộc đời này ! ” Tại sao lại là tôi ? Luôn luôn là tôi ? Tại sao ở đầu cuối cứ lại là tôi ? Sau đợt truyền hóa chất tiên phong, Liên sắp xếp về quê. Tóc của cô bám đen trên gối khiến nó giống một con chó ghẻ lở. Ngày trước, Liên từng buồn về đôi chân của mình bao nhiêu thì yếu quý và tự hào về mái tóc của mình bấy nhiêu. Thủy Tiên nói với tôi rằng người ngoài thường không hiểu rằng mất tóc tạo ra chấn thương tâm ý lớn như thế nào với bệnh nhân ung thư nữ. Từ nhỏ, những bé gái đã học để coi tóc mình như một yếu tổ cơ bản tạo nên truyền thống của mình, đại diện thay mặt cho tính nữ, cho sự khỏe mạnh, sự điệu đàng. Nếu như người xuất gia cạo đầu để giải phóng bản thân và đoạn tuyệt với con người cũ thi với người mắc ung thư, cái đầu trọc là hình tượng của sự suy tàn và cái chết của cái tôi khỏe mạnh, nó bắt họ trở thành con người mới, thành con bệnh. lừ khi quản lý Mạng lưới Bệnh nhân ung thư vú, Thủy Tiên đã gặp hàng trăm bệnh nhân. nhiều người cứng rắn và không rỏ một giọt nước mắt nào, kể cả lúc bị cắt bỏ ngực – cho tới khi tóc khởi đầu rụng. Ngay từ hôm đầu, hóa chất đã vắt kiệt sức sống của Liên, làm cô lả đi như cọng bún thiu. Cả tuần cô nôn mửa vào cái xô cạnh giường và không đưa được vào người bất kỳ thứ gì, ngoài nước cháo loãng. Liên phản ứng nôn cả với những thứ màu đỏ, màu của hóa chất mà cô được truyền. Má Liên phải lấy khănche mọi thứ đỏ lại, kể cả cái mắt đèn LED của cái ố điện. Hôm trước, Liên nói với má, “ Má ơi, hay cho con chết, còn năm lần nữa, chắc con chịu không nổi. ” Má cô òa lên khóc khiến cô im bặt, nhưng trong cô đã hình thành một quyết định hành động mà chỉ hai năm sau cô mới có dịp triển khai. Càng gần tới nhà, cảm xúc thất bại ê chế càng làm cô không thở được. Qua những gì cô kể, từ từ tôi hiểu rằng đằng sau cái vẻ bên ngoài yên bình, làng cô là nơi tiềm ẩn sự hẹp hòi và thị phi, khiến cô luôn bị thôi thúc bởi ý nghĩ rằng mình chỉ hoàn toàn có thể về làng với tư thế của một người can đảm và mạnh mẽ, đàng hoàng, không cần Honda ba bánh về làng lại là một ác mộng. Có lần cô nói, “ ước gì em có tiển đưa cả nhà ra TP. Đà Nẵng. Chẳng ai biết ai nhiều lúc nó lại tốt. ” Không những phải vĩnh biệt giấc mơ du học, mái ấm gia đình và con cháu, cô đang đánh mất điều mà cô tự hào nhất trước mái ấm gia đình và người làng : sự độc lập. Từ nhỏ, Liên đã khao khát độc lập tới mức cực đoan. Khi má ngỏ ý muốn đèo cô đi học để người làng khỏi xì xào rằng ba má cô “ ác ” nên mới để cô vật vá tập xe đạp điện như vậy, cô gắt lại, “ Má có chở con miết được không ? ” Nay cô đã trở thành một kẻ ăn hại, một kẻ chuyên gây phiền phức cho mái ấm gia đình. Trong cả năm trời, mặc cảm đeo bám cô không ngừng nghỉ, khiến cô đau đớn cho rằng mình là nguyên do mỗi khi ba má cãi nhau. Tôi gặp Liên lần nguồn vào giữa tháng Ba năm 2017, gần như là cùng thời gian tôi biết tới Hà. Từ TP. Hà Nội, tôi bay vào TP. Đà Nẵng và ngồi một buổi sáng trên sàn căn phòng trọ chín mét vuôngcủa cô. Phòng chỉ có một cái giường với hai con gấu bông, vài cuốn sách, một cái quạt nhỏ ồn ào. Chiếc Honda ba bánh đỗ ngoài hiên. Ngõ nhỏ hiếm người qua lại. Cách chỗ tôi ngồi mẩy trăm mét, biển đổ sóng vào bờ. Liên nghỉ việc nửa ngày để tiếp tôi. Vào thời gian này, trông cô chưa quá gầy. Với dáng vóc của cô, bốn mươi hai ki lô gam là một con sỗ hài hòa và hợp lý. Liên nói nhiều và hào hứng. Đây là một cô gái quen quan sát bản thân, ưa sự đúng mực và thích lượng hóa những hiện tượng kỳ lạ, theo kiểu, “ Sau ba tuần thì em đã hổi phục được bảy mươi Phần Trăm. ” Tôi có gắng chuyện trò với Liên một cách thông thường, không lộ vẻ ái ngại, cũng không vui tươi cường điệu, nhưng đôi lúc tôi phát hiện mình nhìn cô và ước đạt. Mấy tuần trước, khi Thủy Tiên gửi tôi sổ điện thoại cảm ứng của Liên, cô viết thêm, “ Nhanh lên anh ! Liên không còn nhiều thời hạn. ” 100 ? 300 ? 500 ? Liên còn bao nhiêu ngày ? Thật khó tưởng tượng cô gái mảnh khảnh này lại sắp biến khỏi trần gian. Lắng nghe Liên, tôi nhận ra rằng tuổi trẻ khao khát hai điều, và đời sống của họ càng bị rình rập đe dọa thì những khao khát này càng can đảm và mạnh mẽ. Khao khát tiên phong là chứng minh và khẳng định bản thân, và với Liên vào đầu hè 2013, nó là việc cô tốt nghiệp ĐH. Giữa những đợt truyền hóa chất, Liên ngồi làm đồ án cả ngày trong căn phòng trọ của mình. “ Lúc đó, em không sợ chết bằng sợ không nhận được bằng tót nghiệp, ” cô kể lại. Buổi chiểu, mấy đứa sinh viên hàng xóm đứng ngoài réo, “ Chị ơi, có gửi gìkhông ? ” Liên đội tóc giả, thò đầu ra, nhờ chúng mua thức ăn. Hai năm sau, khi cô “ nổi tiếng ”, những bài báo hay nhắc tới quy trình tiến độ này như thể sự khởi đầu của “ hành trình dài anh hùng “ của cô. Nhưng trong thời hạn đó, nhiều lúc cô thấy mình đang bơi trong một biển sương mù vô tận và tự hỏi, “ Trời ơi, con có tội tình gì ? ” Nhưng mùa hè năm đó, niềm vui của cái bằng cử nhân không lấp đầy cái hố đen ngòm trong cô, cái hố đen tương quan tới khao khát thứ hai của cô : tình yêu. M đã bỏ cô đi. Cậu đã ra đi như thế nào, nguồn cơn thế nào, không khi nào tôi được biết đơn cử. Bốn năm sau, cô vẫn không muốn quay lại khoảnh khắc này. “ Anh đừng có hỏi về chuyện với bạn trai cũ của em nữa, được không anh ? ” Nhưng tôi biết là, mặc dầu không muốn tự thú nhận, với cô, cú giáng này còn nặng nề hơn cả những đợt truyền hóa chất. Cuối hè, trong chiếc áo thụng cử nhân mà cổ vẫn ao ước, tấm bằng và bó hoa trong tay, Liên lôi ba má và Thiện đi khắp những xó xỉnh trong khuôn viên trường để chụp ảnh. Đêm đến, khi chỉ còn một mình, Liên mới được cho phép minh khóc. Tấm bằng là dấu chấm chính thức kết thúc tuổi xuân của cô. “ M ơi, giá như cậu chăm sóc tới mình, yêu thương mình. ” Lần tiên phong, trong tâm lý, Liên quỳ xuống trước M. “ Cho mình mượn bờ vai, cho mình một cái ôm thật chặt, để những ngày tháng này trôi qua nhẹ bớt một chút ít. ” Sau sáu đợt truyền hóa chất, những bác sĩ mổ bảo toàn ngực cho Liên. Trong suốt tháng Chín, ngày nào Liên cũng phải vàoviện để chiếu tia. Đây là phác đồ điều trị sau cuối. Mỗi lần cởi áo ra, để bộ ngực trần trước mặt anh kỹ thuật viên, là một lần Liên thấy ê chề và đơn độc. “ Mẹ ơi, con muốn lấy chồng. ” Câu nói của Aya trong Một lít nước mắt luẩn quẩn trong đầu cô. Chả nhẽ cô sẽ cứ cô độc đến cuối đời ? Liên muốn biểu lộ nỗi buồn ra ngoài nhưng rồi lại khống đủ can đảm và mạnh mẽ. Cô kinh ngạc về năng lực cầm tù xúc cảm và tàn khốc với chính bản thân của mình. Lần tiên phong trong đời, Liên thật sự khao khát có một ai đó bên cạnh để giúp cô sống thật với chính mình. Liên đóng Facebook lại, cổ gắng thoát khỏi quá khứ. Cô sợ bị bủa vây bởi những ngày tháng vô tư trước kia. Bạn bè cô mở màn bay nhảy, đi nước này nước kia, khiến cô càng xót xa cho bản thân. Giữa mùa thu năm 2013, Liên ra viện sau hơn bảy tháng vật vã, buồn, sợ, lạc quan tếu, trơ lì cảm hứng, kỳ vọng và hoang mang lo lắng. Hôm đó, một cơn bão rình rập ngoài khơi khiến Thành Phố Đà Nẵng mưa không ngớt. Cầm tờ giấy ra viện, tay cô run run. Cô không thấy mình có tâm trạng thắng lợi của người về đích, mà chỉ mong được an ủi và vỗ về, giống một người lính từ mặt trận về tới sân nhà. “ Thử thách thế là đủ rổi nhé, đủ lắm rồi. ” Cô lẩm bẩm. “ Mong bình yên sau này nhé. ” Buổi tối hôm đó, lòng Liên nặng trĩu. Không có ai an ủi và vỗ vế cô cả. Nỗi buồn phủ bọc quanh cô như một cái màn mỏng mảnh. “ M à ! Cậu đã quên mất mình rổi sao ? Minh phải làm gì ? Hay là mình phải lấy tay trái nắm tay phải an ủi, tự lau khô nước mắt, tự để nỗi nhớ đi hoang … ”7 TRƯỚC NOEL năm trước MỘT TUẮN, công ty FPT, nơi Liên đã thao tác được gần một năm, tổ chức triển khai Ngày cha mẹ, mời người nhà nhân viên cấp dưới vào thăm quan. Hôm đó, má Liên mặc chiếc sơ mi đen được là kỹ, bên ngoài là bộ vét đen mới, khuy trắng tròn to bản. Ba Liên bận sơ mi trắng và bộ vét ghi nhạt rát vừa người, tổng thể cũng mới toanh. Mái tóc sẫm màu của ông vẫn được vuốt sang bên, nếu như không có hàng ria tỉa gọn ghẽ thì trông ông giống một cậu học trò. Hoa gài trên ngực, tay giữ cái thẻ nhựa Visitor trước bụng, hai người vừa ngó dãy màn hình phẳng và lắng nghe chị quản trị diễn đạt việc làm của Liên. Cách đó một dãy bàn, cô quan sát vẻ mặt của ba má. Hôm nay, lần tiên phong cô mặc váy tới công ty, và xấu hổ tới mức cả buổi không dám rời bàn đi toilet. Buổi sáng, thậm chí còn Liên còn đánh một tí son. Cô có cảm xúc một Liên mới đang cựa mình trong cô. Đôi khi cô vẫn tiếc là hồi mười lăm tuổi, khi còn chưa mập, cô lại không dám mặc áo dài. Hồi đó cô sợ vấp phải tà áo mà ngã. Thỉnh thoảng cô vẫn mơ màng tưởng tượng ra những ngón tay mình vụng về lần cài những khuy áo dài trên thân. Giờ này năm ngoái, có ai mà tưởng tượng ra được khoảng thời gian ngắn này. Trong năm qua, Liên nảy nở trong môi trường tự nhiên tươi tắn, năng động và vui nhộn của công ty. Giữa năm, cô được chỉ định là trưởng nhóm testing ‘ đảm nhiệm quy trình tìm lỗi trong ứng dụng. Cuối năm, cô được tuyên dương là nhân viên cấp dướimới xuất sắc. Chỉ đáng tiếc là kế hoạch ra Thành Phố Hà Nội công tác làm việc của cô hai lần bị đổ bể. Thành phó này vẫn là một lịch sử một thời mà cô chỉ biết qua sách vở. Liên cảm thấy hãnh diện. Giờ đây cô đã hoàn toàn có thể về làng mà không bị thương hại hay dòm ngó như một loài thú lạ mang bệnh ung thư. Cô không biết rằng đây là những giờ phút yên ả ở đầu cuối trước một trận đánh mới. Một tuần sau buổi thăm quan của ba má, khi Liên cúi xuống nhặt một tờ giấy thì một cơn đau xuyên qua buồng phổi cô như một tia chớp. “ Di căn ! ” Cô thầm kêu, đầy sợ hãi. Nó đã trở lại. Vài hôm sau, tự nhiên Liên ngã lăn quay khi đang đợi thang máy, chiếc cà mèng cơm lăn ra xa, khiến cô vô cùng xấu hổ. Về sau, những bác sĩ lý giải rằng xương cô đang yếu dần, làm cô mất đi năng lực giữ cân đối. Sau Tết, Liên ngồi trong căn phòng trọ của mình, người cô hầm hập sốt. Liên vẫn giấu mọi người, cô lại rúc đầu xuống cát, như hai năm trước. Mấy hôm nghỉ Tết ở quê, cô ngồi nguyên một chỗ vờ vịt đọc sách, cho tới khi ba má ra chỗ khác thì mới bám tường chập chững lần ra toilet. “ Xin cho con được bình an trong những năm tháng sắp tới. ” Cô cầu khẩn. Thiên ở trên gác xép, nó không hay biết gì. Tới giờ cô vẫn là người càng khi hoạn nạn thì lại càng lánh xa người thân trong gia đình. “ Kính nhờ tổ sư Dasira Narada, xin giúp con. Thực sự lúc này con rất sợ, và con không có ai để san sẻ. Con chỉ có một mình. ” Cô hướng tới tổ sư thiền người Sri Lanka, trong khi Thiện chỉ cách cô có hai mét .“ Nó ăn vào xương con quá nhiều rồi, ” ông bác sĩ cũ của Liên đọc phim và xác nhận. Cuối cùng, cô không có cách nào tránh được việc gặp lại ông. Sức khỏe Liên đi xuống nhanh gọn. Cô bị đau kinh hoàng khi đi tiểu, và mở màn phải ngồi xe lăn. Khi khối u ung thư đã đủ lớn ở nơi nó được sinh ra và lớn lên, nó sẽ ôm lấy thành mạch máu hay tuyến bạch huyết gần nhất, mở màn ăn mòn nó và xâm nhập vào bên trong. Khi đã xuyên qua thành mạch, những tế bào ung thư, hoặc đơn độc, hoặc bám vào nhau thành băng đảng, sẽ thả mình trôi theo dòng chảy để tới những miền xa xôi của khung hình. Xuất phát từ VÚ, đội quân này có thế cập bến tủy xương, phối, gan hay hạch nách. Cùng với gan và mật, xương là điếm đến phó biến nhất, ưa thích nhất, để chúng kết thúc chuyến chu du của mình. Với chúng, hành trình dài này không phải là một cuộc đi dạo. Chỉ những tế bào rắn rỏi nhất mới sóng sót trước sự tiến công của hệ miễn dịch của khung hình gia chủ. Trong tác phẩm tầm cỡ Hiểu về sự chết, tác giả Sherwin B. Nuland, bác sĩ phẫu thuật và giảng viên lịch sử vẻ vang y học tại Đại học Yale, ước đạt rằng “ chỉ một trong một trăm nghìn tế bào ung thư đi vào máu sẽ sống sót để chạm tới được một cơ quan nội tạng khác. ” Thậm chí tới lúc đó, một phần nhiều những kẻ thiện chiến nhất này cũng sẽ lụi tàn vì chúng không thiết lập được nguồn dinh dưỡng ở nơi ở mới. Chỉ 1 số ít rất nhỏ thành công xuất sắc trong việc kích thích được sự tăng trưởng của những mạch máu li ti để phân phối thức ăn cho chúng. Khi đó, chúng khởi đầu sinh sôi nảy nở, thiết kế xây dựng quần tộc trên thuộc địa mới của mình. [ 11 ] Chúng mang tên di căn hay ung thư thứ căp. Đó là nguyên do quátrình di căn thường bí mật lê dài nhiều năm trời. Ở Liên, nó chỉ cần mười mấy tháng. Tới đây, Liên kể một điều mà tôi biết là giật mình và khó gật đầu với hầu hết. Tôi tìm lại những bài báo về Liên, không bài nào nhắc tới điều này, dù Liên nói rằng cô luôn nhắc tới nó, vì nó quan trọng. Nó đi ngược với quan điểm xã hội về mục tiêu của ngành y, về nghĩa vụ và trách nhiệm đạo đức của mái ấm gia đình và của người bệnh. Liên khước từ hóa trị. Sự kinh khủng của những hiệu ứng phụ hổi hai năm trước vẫn còn trong ký ức khung hình của cô. Ngay hồi đó, Liên đã biết rằng cô không muốn lê dài thời hạn sống bằng mọi giá. Tôi đã gặp những mái ấm gia đình ép người bệnh chịu đau đớn tới ngày cuối bởi những ca mổ làm kiệt sức, những phác đổ hung tàn, trong khi người bệnh van xin được về nhà để chuẩn bị sẵn sàng cho sự ra đi của mình trong một khoảng trống quen thuộc và sự yên bình. “ Về nhà nghĩa là gật đầu thế là hết, ” một tháng trước ngày gặp Liên, một người bạn trung niên kể với tôi về trường hợp người em trai bị suy gan nặng của mình. Người nhà bắt anh ở lại bệnh viện để “ liên tục chiến đấu ”. Gia đình anh để sẵn ra gần một tỉ bạc và chờ đón hàng giờ hàng phút cái gan sửa chữa thay thế để triển khai ca ghép gan. Trên giường bệnh, người em sốt cao và mê sảng. Trên người đầy máy móc, anh vẫn liên tục bị tiêm và chịu những can thiệp chữa cháy như thắt động mạch lá lách hay dùng kháng sinh mạnh đê ’ chống vi trùng độc tiến công lên não .Anh bạn tôi thừa nhận là vì những ảnh hưởng tác động của thuốc và phẫu thuật nên “ dù có mổ thành công xuất sắc, cái gan hoàn toàn có thể hoạt động giải trí được, thì cái đầu cũng chưa chắc. ” “ Có thể sau đó cậu ấy sẽ sống một đời sống rất là vật vờ, không phải đúng nghĩa là sống. ” Anh nói thêm cho rõ nghĩa, anh có bằng tiến sỹ luật. Rồi anh chốt bằng một câu khiến tôi ớn lạnh, “ Mặc dù biết là như thế nhưng gia đinh tôi vẫn quyết định hành động mổ cho cậu ấy. ” Không may ( hay là may ? ), người em qua đời trước khi lá gan thay thế sửa chữa đến kịp. “ Đó không phải là cách ra đi mà người ta mong ước, ” Ira Byock, bác sĩ Mỹ và tác giả cuốn Chết thanh thản : Viễn cảnh tăng trưởng lúc cuối đời, viết. “ nhiều gia đinh không tưởng tượng dược là có gì tệ hơn cái chết của người thân trong gia đình. Nhưng có điều tệ hơn, đó là cái chết tồi tệ, chết trong đau đớn, hành hạ, với đầy dây dợ, máy móc trên người. ” nhiều người tắt thở trong thực trạng bị trói chặt chân tay, để họ không vô thức giật những ống truyền ra khỏi người. Tôi không rũ bỏ được cảm xúc mái ấm gia đình anh bạn tôi đã làm tổng thể những việc họ làm để Giao hàng cho người ở lại, chứ không phải cho người sắp ra đi. Rằng chịu đựng những tra tấn của chữa bệnh là nghĩa vụ và trách nhiệm của người bệnh để người khỏe giữ lương tâm mình trong sáng. Các bác sĩ thuyết phục, Liên chỉ phủ nhận và khóc. Cuối cùng họ đầu hàng, giống ba má Liên trước đó. Nếu Liên chạy hóa chất, cô sẽ có thêm dược bao nhiêu thời hạn sống ? Quãng thời hạn ngày càng tăng dó có xứng danh vớinhững đau đớn mà cô sẽ phải trải qua ? Có ai biết được ? Ai là người có quyền phán xét ? Nhưng tới giờ tôi biết được là “ chữa chạy tới hơi thở ở đầu cuối ” không phải là cách duy nhất để bày tỏ lòng yêu thương, nghĩa vụ và trách nhiệm, hay ý thức về đạo lý. Liên nói với ba má, “ Nếu không chạy hóa trị con sống được sáu tháng, còn hóa trị con sống được một, hai năm, thì con vẫn chọn không hóa trị. ” Hình như những phóng viên báo chí đã bỏ lỡ chi tiết cụ thể này vì nó không hợp với tự sự “ anh hùng ” mà họ muốn vẽ nên. Tôi cho rằng cần biến hóa cách ta hiểu về khái niệm anh hùng. Các bác sĩ đoán Liên chỉ còn không quá ba tháng, nếu không có điều kỳ diệu nào xảy ra. Ba Liên biết diều này, má Liên biết điều này, dù người nào cũng nghĩ là chỉ mình mình biết. Công ty của Liên biết điều này. Chỉ Liên là không biết. Công ty phát động trào lưu mỗi người gấp một con hạc giấy để cầu nguyện cho Liên. Chị đảm nhiệm dai dẳng ý kiến đề nghị Liên đồng ý chấp thuận để công ty hỗ trợ vốn cô một chuyến ra TP. Hà Nội chơi, khiến cô kinh ngạc. Khi nào đi lại được thì mới nên đi chơi chứ, “ ngồi xe lăn thi còn ý nghĩa chi, ” cô gạt đi. Hơn nữa, cô muốn “ chiêm ngưỡng và thưởng thức ” TP.HN vào mùa lạnh. Liên cũng vướng mắc vì sao ba má bỏ kế hoạch sửa nhà đã lên từ năm trước, và thúc, “ Con muốn có cái toilet tử tế. Bệnh của con còn dài, con không muốn nằm trên giường mà phải che nylon tránh dột nữa đâu. ” Ba má Liên lẳng lặng làm theo. Các bác sĩ trả Liên về. Hôm đó, xe xe hơi của công ty trực sẵn ở dưới để chở Liên về phòng trọ. Một tay Liên ôm hoa bịt kín cảngực, tay kia ôm con gấu bống to tướng, bên cạnh là hai thùng carton đựng hơn bón nghìn con hạc giấy. Ba má Liên đau đầu tính chỗ để quan tài của Liên trong căn nhà ở quê dang sửa tanh bành. Nhưng Liên không chết. Cô mở màn lết loanh quanh trên sàn. Trong cái nóng giãy của tháng Năm, Liên đặt hai cánh tay lên trên sàn, dồn sức đẩy mình đi. Cô thấy mình là một đứa trẻ sơ sinh. Xung quanh cô là hàng ngàn con hạc giấy lấp lánh lung linh sắc tố. Chúng lơ lửng trên mặt đất nhưng không đủ sức bay lên cao. “ Em cần mười phút để lết từ chỗ này ra cái bồn rửa mặt, ” cô chỉ ra cái bồn cách chỗ chúng tôi ngồi hai mét. Liên bí mật vào những nhóm chat của công ty trên Skype. Cô đọc những trao đổi của đông nghiệp, lặng lẽ khóc và cảm thầy cô độc vô cùng. Những cơn đau hay đến bất ngờ và đục khoét tít ở sâu bên trong. Liên sờ nắn người, cô tưởng tượng những con bọ ung thư đang gặm nhấm khung hình mình như mối mọt ăn gỗ. Cô nhìn quanh, căn phòng trọ cằn cỗi trở nên rộng bát ngát. Sự trơ trọi này thật tệ, nhưng chính cô lựa chọn nó. Cô chọn sự cô độc vì cô thầy mình là một kẻ ăn bám, một gánh nặng cho mọi người trong suốt hai mươi lăm năm qua. Liên tập lết cả sáng, cả chiểu, dai dẳng như một con muỗi bị giập nửa người. Lết ra được tới cái bồn, cô dùng hai tay bám lấy nó đứng lên, lẩy bẩy như đứng trên hai sợi bún. Rối Liên thả hai tay ra, nỗ lực giữ cân đối. Cô bước một chân lên trước và ngã sấp vào cái đệm đặt dưới sàn .
Một tháng sau, cô đã có thể men tường chập chững vào phòng vệ sinh chứ không phải bò tới đó nữa. Các bác sĩ bất ngờ. Ông Trương Gia Bình, tổng giám đốc tập đoàn FPT, tới nhà trọ thăm Liên và ngồi ở mép giường gấp tặng cô một con hạc. Báo chí tới phỏng vấn cô và viết rằng cô là nguồn cảm hứng của mọi người. Cô lên cân trở lại. Điều gì khiến cô vượt qua được những giầy phút muốn buông xuôi, tôi hỏi. Có phải chỉ vì cô sợ bị coi là ăn bám? Liên do dự suy nghĩ. Có thể nó là “cái lì” nằm trong máu của cô? Liên kể lại những ngày minh tập xe đạp. Cô thử cái xe thấp, cô thử cái xe cao, cái yên to, rồi cái yên bé. Hàng năm trời, cái chân khoèo của cô khiến cô không tài nào đạp được trọn một vòng tròn. Liên tập từ lớp Hai, nhưng chỉ sau khi được mó chân vài lần cô mới có thể đạp xe tới trường vào năm lớp Sáu. Sau gần hai tháng lê lết trong phòng trọ thi Liên đã phục hối tới mức cô ngồi được sau xe máy. Cô nhờ Thiện chở tới công ty thăm mọi người. Bám vào tay một cô bạn, Liên chập chững bước vào phòng. Trước mắt cô là các dãy màn hình, bàn phím, chuột, những chồng giẫy in mã nguồn và sơ đồ cấu trúc phần mém chất đống trên bàn. Năng lượng của công nghệ, của tuổi trẻ và của những vận động trí não treo lơ lửng trong không trung. Không gian này đã xuất hiện biết bao lần trong các giấc mơ của cô. Cô hít một hơi dài và lần dọc lối đi. Các đồng nghiệp dừng tay trên bàn phím, ngẩng dầu lên nhìn. Lần tới bàn làm việc cũ, cô thắc mắc, “Máy tính của em đau? Sách của em đâu?” Mọi người chống chế, “Khi nào mày lên thì người ta mới sắp xếp lại, chứ giờ chỗ này để cho người ta ngủ
tnía, ” Liên dọa, “ Trả lại máy cho em đó nhé ! Đừng có mà thanh lý đi đâu đó nhé ! ” Ngày mồng Một tháng Sáu, Liên đi làm lại. Đêm hôm trước, ba má từ quê ra. Lúc đó hai người mới vỡ lẽ là người này giấu người kia về chuyên bác sĩ nói Liên chỉ còn ba tháng. Bữa tói hôm đó sao mà vui tươi. Ba Liên nói với cô, “ Con coi giữ gìn sức khỏe thể chất, chứ không ai sống lại quá nhiều lần đâu. ” Trước khi chìm vào giấc ngủ, cô nổi hứng làm triết gia. “ Tôi bảo, thứ tất cả chúng ta dễ đánh mất nhất là thứ tất cả chúng ta tưởng rằng là mình có nhiều. Hãy nhớ cho, cuộc dời này có bao lâu đâu. ” Liên viết trên Facebook. “ Nếu có yêu tôi, thì hãy yêu tôi giờ đây. Đừng đợi ngày mai, đến lúc tôi xa đời. * Trong dư âm của cuộc khủng hoảng cục bộ, Liên tâm lý nhiều hơn tới sự vô thường của cuộc đời. Cô đặc biệt quan trọng thích một đoạn văn của Nguyễn Ngọc Tư. “ Bông lau sậy đẹp nhát là lúc đang tàn, lúc đang phai. Dường như có vài thứ giống vậy, như mùa thu, pháo hoa, giao thừa, tiếng chuông chùa … Lúc đẹp là lúc mất. Chẳng hiểu đẹp để mất hay vì biết sẽ mất nên đẹp. ” Cô nghĩ nhiều hơn tới cái chết của mình. Cô mong ước có một cái chết nhẹ nhàng, một sự ra đi bình yên mà không phải trải qua đau đớn thân xác. Thật là lạ, Liên nghĩ, ai cũng vật lộn cả đời, dù ngắn hay dài, đê ’ chạy theo những giầc mơ khác nhau, nhưng rổi lại bất lực trước tham vọng ở đầu cuối tưởng chừng đơn thuần này. Sau khi Phục hồi, Liên sống gấp gáp như muốn giành giật lại thời hạn đã mất. Những người còn ít thời hạn thường muốn gom góp kỷ niệm. Ở phương Tây, người ta hay nói tớibucket list, list những nơi cần tới, những điều cần làm trước khi chết. Liên cũng có một list như vậy. Một tháng sau, khi đi còn chưa thực sự vững, Liên vào TP HCM một mình. Trong hai năm qua, nhiều bè bạn của cô đã vào đây sinh sống và còn bay xa hơn nữa. Một đứa là tiếp viên cho Emirates Airlines, đứa khác thao tác ở Ãn Độ. Khác với năm trước, giờ đây trong lòng Liên không mảy may ghen tị. Mùa thu năm đó, sau cuối thì Liên cũng được công ty cử ra Thành Phố Hà Nội. Cô mang theo một list dài những món phải thử, và há mồm kinh ngạc nhìn những dòng xe cuồn cuộn trên đường. Trời mưa tầm tã, cô không thấy cây bàng lá đỏ nào, cũng không ngửi thấy mùi hoa sữa, nhưng cố đợi bằng được để nghe tiếng chuông chùa Trấn Quốc, và khó khăn vất vả đi trên cái mặt gỗ cong của cầu Thê Húc. Những sự kiện nối đuôi nhau khiến năm năm nay trôi qua như một cơn gió. Một chuyến đi biển Ninh Thuận cùng má hồi đầu năm, một chuyến dã ngoại suối nước nóng với má lúc cuối năm. Má Liên thực sự niềm hạnh phúc. Thiện cũng đã tót nghiệp và đi làm ở một công ty tin học Nhật Bản. Người làng hay nói mát với bà, “ Sướng nhá, giờ thì ngồi nhà đếm tiển miết nhá. ” Tháng Mười, không cho má biết, Liên bay xuống Cần Thơ và cùng ba đứa bạn lấy hai cái xe máy chạy ba trăm cây số tới Cà Mau. Cô đội mũ phớt cói trắng, đeo kính râm to bản, trông như tài tử điện ảnh. Lúc đó, cô vừa trải qua cuộc phẫu thuật nạo vét hạch để vô hiệu di căn ở nách, tay cô vẫn còn phù to. Trong năm đó, vô số bạn của Liên kết hôn. Mỗi lần nhận được thiệp mời cưới, Liên lại chạnh lòng. Trong cô có sự trốngtrải mà không chuyến đi nào khỏa lấp được. Tro tàn vẫn giữ lửa, cô nói vậy vế tình cảm của mình với M. Liên cưỡng lại mong ước liên lạc lại với M và cảm thấy khó khăn vất vả để tưởng tượng ra mình khởi đầu thích một ai khác. Mấy cuốn nhật ký của cô, những ý nghĩ thầm kín nhát của cô, nằm ngay bên trên bàn thao tác, nhưng cô không dám mở chúng ra đọc lại. Trong những trao đổi với tôi, cô gọi M là bạn thân, bạn trai, bạn trai cũ, hoặc “ bạn trai ”, trong ngoặc kép. Cô gọi việc M bỏ cô đi là “ cái chuyện đó ”. “ Hơn một năm sau khi em bị cái chuyện đó, em vẫn không dám giở nhật ký ra. ” nhiều buổi chiểu Liên nán lại ở công ty sau giờ thao tác, cô sợ cảm xúc một mình ở phòng trọ. Mùa hè, thằng Thiện cưới vợ. Liên thắt cho con Mực một cái nơ để làm phụ rê ’, nhưng nó không màng. Nó chỉ nằm trước hiên, đen như than, nhe răng và nhỏ dãi, cái nơ hổng điển hình nổi bật trước ngực. Nhưng không có sự kỳ diệu nào lê dài mãi mãi. Sang nửa sau của năm nay, Liên mở màn sụt cân. Từ đỉnh điểm năm mươi lăm ki lô gam của thời “ con mèo béo tròn ”, tới cuối năm, cô chỉ còn bốn hai ki lô gam. Cuối cùng thì cô đã trở nên thon thả. Liên đặt may một bộ áo dài trắng bằng loại vải mà cô đã nhắm trong đầu từ nhiều năm trước. Cô đánh son đỏ, cài một bông hoa đại lên tai, và cùng ba đứa bạn long dong một buổi chiểu trong khuôn viên trường Bách Khoa Thành Phố Đà Nẵng. Chân cô ngắn, vạt áo dài đằng trước gần như chấm đất, nhưng điều dó không làm cô lo ngại. Lưng deo chiếc balo thổ cẩm nhỏ, tay cầm một cuốn sách, cô chụp hình như chưa khi nào được chụp, chụp như đê ’bù lại tát cả những thời cơ chụp mà cô sẽ không có nữa trong tương lai. Cuộc sống của cô đang đi đến điểm kết, từ từ như buổi chiểu cuối năm đẹp tươi này. “ Như mùa thu, pháo hoa, giao thừa, tiếng chuông chùa, ” tôi nhớ lại Nguyễn Ngọc Tư. “ Lúc đẹp là lúc mất. ” Trước lúc ra về, tôi khuyến mãi cô cuốn sách mới được in của tôi. “ Tạng em Liên, ” tôi ghi lên trang đầu, rổi dừng lại, phân vân. Tôi nên viết gì nữa ? “ Chúc em chóng khỏe ? ” Nghe nó sáo rỗng làm thế nào. Cuối cùng, tôi viết “ Chúc em niềm hạnh phúc ”. Liên khập khiễng tiễn tôi ra cửa và nhìn tôi chăm chăm, “ Anh viết sách nhanh để em còn kịp đọc nhé ”. Người ta hoàn toàn có thể niềm hạnh phúc khi đã thấy Thần Chết đứng ở sân hay không ? Tôi muốn tin là vậy. Sau buổi gặp lần đầu ở nhà trọ của Liên, chúng tôi mở màn gửi tin nhắn liên tục. Lúc này, tôi không biết là mình đang tận mắt chứng kiến những tuần sau cuối của đời sống yên ả của cô. Một ngày Chủ Nhật sau đó không lâu, Liên phải ở lại quê và bỏ buổi xem Nhóc Trùm ở TP. Đà Nẵng. Từ khi đi làm, đây là lần đầu cô phải nghỉ việc. Cơ thể cô khởi đầu lên tiếng cảnh báo nhắc nhở, đời sống êm đềm của hai năm qua đang lùi dần ra xa, chậm nhưng chắc như đinh như sự di dời của chiếc kim giờ đồng hồ đeo tay. Liên cảm nhận được cái nhìn bồn chồn của má dõi theo từng động tác của cô. Cô cảm tưởng những linh phụ kiện bên trong mình đang hoen gỉ và lỏng lẻo dần. Con tim đập quay quồng làm cô lúc nào cũng có cảm xúc đang ở cuối đường đua .Đêm hôm đó, trong giấc ngủ, cô thầy mình hét rất to, hét đè ’ có không khí vào phổi. Choàng tỉnh dậy, Liên thấy ba má đứng ngó mình chăm chăm. Không biết hai người đã đứng đó từ khi nào ? Trên bàn thờ cúng, một que nhang đang sáng đỏ trong bóng tối. Hai tuần sau, Liên nhập viện cấp cứu. Cô bị khó thở, sốt cao gần bổn mươi độ, nhưng người tím tái, lạnh từ bên trong và co giật. Không chuyện trò được, Liên gửi tôi sỗ của má cô để tôi hoàn toàn có thể hỏi thăm, và nhắn thêm, “ Nhưng anh nhớ đừng hỏi gì về trợ tử hay hỏa táng nha anh. Em mới nói lại về trợ tử và má khóc rổi, nên giờ em không muốn. Mong anh hiểu. ” Người ta nói là cái chết giống mặt trời, không ai hoàn toàn có thể nhìn vào nó quá lầu. Dường như Liên là một ngoại lệ. Cô nghĩ sớm và nghĩ nhiều vế cái chết của mình, đặc biệt quan trọng về trợ tử. Ngay từ buổi gặp đầu, cô đã nói rất lâu vế chuyện này với tôi. Mong muốn của Liên được nhen nhóm từ một thưởng thức cô có cách đây hai năm. Khi đó, một cô gái xinh xắn, da thịt hống hào và thơm mát, hay tới giường bệnh của cô ngồi chơi. Nhưng Liên càng phục sinh thì cô bé càng suy sụp. Hai tháng sau, cô bé chỉ còn là một bộ xương, nằm thở ô xy trên giường. Khao khát sống, lúc đó cô vẫn năn nỉ những bác sĩ lấy máu của cô để liên tục điều trị. Gặp lại Liên, cô yếu ớt, “ Chị, chị nằm gần em nhé. Em đau lắm chị ạ. Đêm nào em cũng khóc. ” Hình ảnh ở đầu cuối ở lại trong Liên là khung hình tiều tụy, quằn quại đau đớn của cô bé hai mươi tuổi. Ba má cô bé ngồi bên cạnh, lặng lẽ khóc. “ Em đã tận mắt chứng kiến sự bất lực của ba má bé, chính em đã bất lực khi nhìn bé quằn quại, ” Liên nói với tôi. “ Cái cảm xúc đó, em không muốn người thân trong gia đình em phải trải qua. ”Ngoài việc bị ám ảnh rằng mình là một kẻ ăn bám, Liên còn vô cùng sợ hãi rằng cô sẽ gây ra những đau đớn niềm tin cho mái ấm gia đình khi họ phải tận mắt chứng kiến sự suy tàn của cô. Liên mong ước hình ảnh sau cuối của mình trong người thân trong gia đình là một hình ảnh đẹp. Mỗi lần nhìn thấy một bệnh nhân đau đớn trong bệnh viện, Liên lại bóng gió với má, “ Lúc ni nên để họ ra đi cho nhẹ nhàng, má hỉ. ” Cô hay dùng chữ nghỉ ngơi, Khi khung hình mình thực sự cần được nghỉ ngơi, minh nên cho nó nghỉ, đừng hành hạ nó, cô tự nhủ vậy. Chữ nghỉ ngơi này, cô tâm đắc từ một cuốn sách của nhà văn Pháp Marc Levy. Đến một lúc nào đó, ông viết, khi cơ thê ’ bát kham, mình cảm thấy stress, thì “ ý nghĩ được nghỉ ngơi mãi mãi không còn làm mình sợ như trước nữa ”. Má Liên không gật đầu, “ Thế sao được, còn nước còn tát chứ. ” Mấy ngày sau, Liên bình phục lại chút ít. Cách chỗ mẹ con cô ngồi hai giường, một bệnh nhân nam gầy gò cởi trần ngồi trên chiếc ghế nhựa đỏ, đầu gục xuống thành giường. Nước dịch pha máu đỏ chảy từ phổi anh ta qua ống nhựa xuống cái chai La Vie lít rưỡi để dưới sàn. Má Liên tránh không dấm nhìn, còn Liên đi lấy cái quạt máy đê cạnh anh ta. Đà Nẵng đang trải qua đợt nóng tiên phong của năm. Vì một nguyên do nào đó, đây là hình ảnh ám ảnh cô nhất trong tổng thể những gì cô đã tận mắt chứng kiến ở bệnh viện. “ Em không sợ nhưng em thương, ” Liên kê ’ với tôi. Cô thương cho cả bản thân mình, và không muốn người thân trong gia đình phải tận mắt chứng kiến nước dịch trộn cùng mấu cô chảy vào chai như vây .Cái chai đã đầy được 50%. Liên khẽ khàng nói với má, “ Mai mốt con mệt quá rồi thì cho con chết đi. ” Tránh vấn đáp, má cô chỉ bảo, “ Trông tội cho người ta quá. ” Bà tĩnh mịch một lúc rổi nói thêm, “ Chắc chắn là má không cho con hút dịch. ” Liên bổi thêm, “ Thôi, trợ tử luôn má hỉ ? ” Má Liên buồn bã, “ Chắc Nước Ta không cho làm đâu. ” Mấy đứa bạn Liên vào viện chơi, chúng nấu nước lá và kì cọ cho cô. Liên trình diễn về viễn cảnh lý tưởng của minh. Trong viển cảnh đó, cô nằm trên giường, cười tươi tắn và chào mọi người, “ Ba má ở lại, con đi chơi. Chúng bay ở lại, tao đi. ” Rồi bác sĩ tiêm cho cô một liều thuốc. Không đau đớn, không xấu xí. “ Tao muốn được mất theo cách như vậy, ” cô nói với lũ bạn. “ Chuyên đó có gì quá nghiêm trọng đâu nhỉ ? ” Liên hỏi tôi. “ Yếu quá rồi thì mình chào mọi người mình đi, mình cố nữa làm chi ? ” Không ý thức được, nhưng có vẻ như sự bình thản của Liên trước cái chết lây sang tôi. Ta biến mất, ừ, thì sao nhỉ ? Hãy để khung hình nghỉ ngơi khi nó quá căng thẳng mệt mỏi, thay vì liên tục tra tấn nó bằng những loại máy móc, những can thiệp, phẫu thuật. Chẳng phải sự bình thản này chính là hiện thân của chủ nghĩa anh hùng hay sao ? Nhưng Liên đơn độc trong việc chuẩn bị sẵn sàng cho cái chết. Gia đình cô nói lảng sang chuyện khác, những bác sĩ thì lặng thinh. Qua những tài liệu trình độ, tôi biết rằng nhiều bệnh nhân bị rơi vào tinh trạng đơn độc này. Đóng góp lớn nhất của Elisabeth Kübler-Ross, người đã đề xuất kiến nghị quy mô năm trạng thái tâm ý trước cái chết, là vào thập kỷ 1960, bà đã thuyếtphục được công luận, người nhà, những bác sĩ, rằng cần tiếp chuyện bệnh nhân khi họ muốn nói về sự ra đi của họ, trước khi quá muộn. Đó là khởi điểm của trào lưu end-of-life discussion, của những trao đổi cuối đời, ở phương Tây. Bệnh nhân có kỳ vọng gì, sợ hãi gì, mong ước gì. Điều gì quan trọng trong những ngày cuối đời của họ ? Người gần đất xa trời cần hoàn thành xong một số ít việc để khép lại cuộc đời một cách hoàn hảo. Những trao đói cuối đời cho họ thời cơ để xin được người khác tha thứ, hoặc để tha thứ cho người khác. Chúng giúp họ nhìn lại cuộc đời họ đã sống, cho nó một giá trị, một ý nghĩa, và qua đó, giúp họ gật đầu cái chết, gật đầu sự kết thúc của đời mình. Những năm gần đây, người ta nhận ra tầm quan trọng của những cuộc trò chuyện này ở cả nhóm những bệnh nhân trẻ. Trong một khảo sát gần đầy, quá nửa những bệnh nhân AIDS trong tuổi thiếu niên ở Mỹ nói rằng không được trao đổi với mái ấm gia đình về những điều này là một trường hợp “ còn tệ hơn là cái chết ”. Những cuộc chuyện trò này đem lại cho bệnh nhân một cảm xúc làm chủ, và điều này đặc biệt quan trọng quan trọng với những người trẻ, những người còn đang tìm tòi và thiết lập truyền thống của mình. Nhưng có nhiều nguyên do để người nhà và bác sĩ lảng tránh những trao đổi này, họ giấu giếm lẫn nhau và giấu giếm bệnh nhân về tình hình bệnh : lúng túng không biết khởi đầu từ đâu, cho rằng mình là phải giữ thái độ sáng sủa, quan ngại người bệnh “ đầu hàng ”. Họ trốn vào những bông đùa, “ Khỏe lên để lại đi chơi nhé ”, hoặc nấp sau những câu sáo mòn, “ Cố gắng lên ! ” Kết quả là cái chết đánh úp toàn bộ mọi người khi nhiều việc còndang dở, nhiều điều chưa kịp nói. Cho tới khi người em trai của anh bạn luật sư của tôi qua đời, mái ấm gia đình anh chỉ tập trung chuyên sâu vào việc tìm gan thay thế sửa chữa. Cuối cùng, không ai có thời cơ nói những lời thương mến và chào vĩnh biệt anh. Tất cả đều hành xử như thể chắc như đinh anh sẽ khỏi bệnh, đểu khước từ nhìn vào cái chết của anh, tới tận lúc nhịp tim anh quay trở lại số lượng không. Cũng giống mái ấm gia đình người bạn tôi, bà Amanda Bennett, một nhà báo Mỹ được giải Pulitzer, đã tới tận phút cuối bám vào kỳ vọng ngoạn mục rằng người chồng yêu quý của mình sẽ được cứu sóng, và rồi hai người không khi nào chào vĩnh biệt nhau. Trong cuốn hồi ký của mình, Tổn thất của kỳ vọng, bà lôi kéo cho một cách tiếp cận mới trước cái chết. Đến một lúc nào đó, tất cả chúng ta nên cầm tay đón rước nó, thay vì vô vọng kháng cự nó một cách điên rổ. Bennett cũng nói tới chủ nghĩa anh hùng, tất cả chúng ta có những tự sự anh hùng của chiến đấu chống lại bệnh tật, bà viết, nhưng tất cả chúng ta cũng cần có những tự sự anh hùng của buông bỏ, nhìn vào và nhận ra cái kết, và của lời chào vĩnh biệt. “ Hiện tại mọi thứ em đang làm là để sao cho cái chết của em nhẹ nhàng nhất. Em trang nghiêm mà mọi người vẫn không hiểu. ” Liên nói với tôi, giọng cô toát ra sự bất lực. Cả mấy đứa bạn Liên cũng không muốn nghe, chúng vừa sấy đầu cho cô vừa lặng lẽ khóc .8 TẮM XONG CHO LIÊN, cả nhóm quay ra chơi bài, kiếm được điểm chi chít vào mấy tờ giấy. Cuối buổi chiều, chúng đẩy Liên xuống dưới sân, người ta đang tổ chức triển khai văn nghệ nghiệp dư giao lưu ở đó. Trước kia, Liên vốn là một tay karaoke ra trò. Trong thang máy, Liên quay quồng điểm những bài tủ trong đầu, cô hoàn toàn có thể hát bài nào với cái phổi lúc bấy giờ của cô ? Trời đã gần tối, gió biển thổi qua cái trung tâm vui chơi quảng trường nhỏ trước bệnh viên làm dịu cái nóng đầu tháng Năm. Một đứa bạn đấy xe lăn của Liên ra đằng trước trong ánh mắt dõi theo của mấy chục bệnh nhân, người trọc đầu, người chít khăn. Liên mặc cái váy vàng nhạt, hai ống chân khẳng khiu của cô thò ra ngoài. Trên mu tay trái của cô vẫn lủng lẳng cái ống nhựa lấy ven. Mọi người vỗ tay rời rạc, khuôn mặt của họ sầm uất như được tạc bởi đá xám. “ Con là Đỗ Thị Huỳnh Liên. ” Liên tự trình làng, cô là người nhỏ tuổi nhất ở đây. “ Con năm nay 27 tuổi, con đã bệnh bốn năm nay. Đến giờ thì nó đã vào xương vào phổi rồi … ” Cô dừng lại một chút ít. “ Nhưng chuyện của ông Trời thì để ông ấy tính. ” “ Còn con thì con chọn thái độ vui chứ không chọn thái độ buồn. ” Cô nhìn sang anh chơi organ, ra hiệu. Âm nhạc nối lên, một tình nguyện viên đẩy cô chầm chậm từ đầu này qua đầu kia “ sân khấu ”. Cô hát một bài mình ưa thích của Lê Cát Trọng Lý, nhưng chỉ đủ sức kết thúc khổ đầu rồi cúi chào và thở dốc .Có lẽ không ai biết rằng, thời hạn đầu, cô ghét bỏ cái vai trò “ người gây cảm hứng ” mà cô vừa triển khai ; cô dị ứng với thương hiệu “ người hùng ” mà báo chí truyền thông khuyến mãi cô. Quả thực, đọc những miêu tả về “ cô gái thừa nghị lực để vượt mọi nỗi đau ”, tôi thấy Liên hiện lên như một con robot thép. Bị ám ảnh rằng cả đời mình là một kẻ ăn bám và một gánh nặng cho xã hội, Liên vờ vịt đóng vai can đảm và mạnh mẽ đê ’ khỏi bị cho là than vãn số phận. Trong thâm tâm cô thấy mình như con rối trước kỳ vọng của xã hội. Gia đình khởi đầu tự hào vi cô, và chính điều này khiến cô trở nên cau có và tức bực. Cô không muốn rằng “ tạo cảm hứng ” là thứ duy nhất mà cô hoàn toàn có thể làm cho cha mẹ. Liên đổi khác cách nhìn khi trong chuyến vào thành phố Hồ Chí Minh, cô được Thủy Tiên mời tới một buổi hoạt động và sinh hoạt của Mạng lưới Bệnh nhân ung thư vú. Hôm đó, khi cùng Diễm, đứa bạn thân thời niên thiếu, bước vào căn phòng, cô kinh ngạc và thoải mái và dễ chịu đắm mình trong cái nguồn năng lượng tích cực toát ra từ những khuôn mặt tự tin và chân thành của những người phụ nữ bằng tuổi chị và mẹ cô. Liên cảm thấy mình được về nhà, được an ủi bởi những người cùng cảnh ngộ. Tới cuối buổi, Liên hiểu rằng “ những thứ niềm tin ” kia có giá trị của nó. Lúc ra về, cô nói với Diễm là cô đã tìm ra thiên chức của đời mình. Vậy thiên chức của đời cô là gì, tôi hỏi. “ Em sống là để nhắc nhở người khác biết là họ suôn sẻ, và qua đó cho họ động lực để sống tốt hơn. ” May mân. Chữ này đóng vai trò TT trong thế giới quan của Hà, tôi nhớ lại. Tôi khởi đầu nhận ra những điểmchung trong tâm thế của Liên và của Hà. Thỉnh thoảng, Liên nhận được tin nhắn từ những người lạ lẫm, họ cảm ơn cô đã tiếp sức cho họ trong lúc họ chán nản và muốn buông xuôi nhất. Những lúc như vậy, Liên thấy dễ chịu và thoải mái, cô thấy mình có ích. Liên đã tìm được ý nghĩa cho cuộc đời của mình, và không có gì, kể cả cái chết, hoàn toàn có thể tước đi được ý nghĩa này. Cô đã rũ bỏ dược mặc cảm mình là kẻ ăn hại, điếu khiến trước kia cô khước từ sự trợ giúp của bạn hữu và ngấm ngầm trốn mái ấm gia đình tới bệnh viện một mình. Người mà có nguyên do đê ’ sống thì hoàn toàn có thể sống ở mọi nghịch cảnh, tôi nhớ lại Viktor Frankl. Elisabeth Kübler-Ross hòn đảo ngược lại : Người đã tìm thấy ý nghĩa trong cuộc đời thì hoàn toàn có thể thanh thản đến với cái chết. “ Khi sau cuối tất cả chúng ta biết là tất cả chúng ta sẽ chết, và mọi sinh linh khác cũng sẽ chết cùng ta, ta mở màn có một cảm xúc cháy bỏng, gần như khiến trái tim thổn thức, rằng mọi khoảnh khắc mới mong manh và quý báu làm thế nào, ” thiền sư Sogyal Rinpoche viết trong cuốn Tạng thư sống chết. “ Và từ cảm xúc đó, trỗi dậy một lòng trắc ẩn thâm thúy, sáng tỏ và vô hạn, hướng tới vạn vật. ” Một buổi chiểu, Liên ngồi ngoài hiên ở quê với cốc nước cam. Cô ngắm đàn gà con quấn quýt bên mẹ và thấy lòng nhẹ nhõm. Trên đầu cô, một con nhện bé tí đang giăng tơ. “ Mày chọn sai chỗ rồi, ” cô trìu mến nói với nó, “ vài bữa nữa má thấy là mày toi, cái tội làm bẩn nhà một cách lộ liễu. ” Liên chậm rãi lật trang album ảnh để trên đùi. Các khoảnh khắc quá khứ mất đi sự tấm thường của chúng và hiện ra bùng cháy rực rỡ khiến tim cô thắt lại. Lặng nhìn biển rộng sóng vỗ, cuộc đời tôi là những chuyển đi dài. Từ nhà hàng xóm vẳng sang tiếng nhạc. Liên nhớ lại những chuyến đi của mình. Tháng trước ,đồng nghiệp của cô kể vê ‘ đời sống bên Nhật khiến cô bồn chồn. Giờ đây, thậm chí còn cô không còn đi café với bạn hữu được nữa. Liên biết cô không còn nhiều thời hạn. Muốn thoát khỏi đám cháy, phải băng qua đám khói, cô tự nhủ. Đằng sau đám cháy sẽ là điều gì, Liên không biết và cũng không đặt câu hỏi. Cô chỉ biết trước mặt cô là những thử thách khổng lổ mà cả ba má cô phải đỗi diện và đồng ý. Mấy tuần trước, Thiện thông tin là vợ nó có mang, lịch sinh nở là giữa tháng Mười. Nghe nó nói, Liên thấy tim mình đập thình thịch, người cô chộn rộn khó tả. Cô gọi ngay đứa trẻ là “ Bắp của cô Hai ”, và muốn đặt tên nó là Tâm An. Thiện khước từ, nó nói tên đó giống tên mấy quán chay, và sợ đứa bé hay bị gọi lên bảng nếu đứng đầu sổ. Giờ đây Liên chỉ còn một mốc thời hạn trước mắt : giữa tháng Mười. Liệu Liên có sống được để nhìn thấy Bắp ? Tới giữa mùa hè thì Liên phải rời phòng trọ của mình, chuyển tới căn nhà ở tầm trung của vợ chồng Thiện để má cô dễ chăm nom hơn, gật đầu quyết tử một phần nhiều nữa của sự độc lập của mình. Cô thiền nhiều hơn. Khước từ hóa trị, đây là kỳ vọng sau cuối của Liên để chống lại sự tiến công của di căn. Thiện nói với tôi rằng “ không biết cơ sở khoa học thế nào ”, nhưng Liên và ba má tin rằng cô Phục hồi cách đây hai năm là nhờ thiền. Theo triết lý của môn phái mà Liên và ba cô theo đuổi, khi thiền, những luân xa trên khung hình sẽ được mở ra và lôi cuốn nguồn năng lượng ngoài hành tinh, tạo ra những nguồn năng lượng sinh học dồi dào để chiến đấu với bệnh tật. Tới bữa, cô vận động và di chuyển từ phòng mình tới bàn ăn, chậm rãi cứ như đang kéo theo đằng sau một bao cát bốn mươi cân, vànhìn bát cháo bo bo nhuyễn trước mặt với vẻ kinh sợ như nó là rơm trộn bùn. Giờ đây đã rõ ràng là Liên không hề đi làm được nữa. Giống một người bị cấm cung bám tuy nhiên sắt hành lang cửa số nhìn xuống dưới đường, cô hay lên Skype, để trạng thái vô hình dung, và đọc những trao đổi của đồng nghiệp trôi từ từ trên màn hình như nước chảy. Cuộc sống ngoài kia dang tiếp nối với toàn bộ sự lộng lẫy của nó. Mấy hôm trước, ai đó vô tình kể rằng M sắp cưới, khiến cô chòng chành. Đây là khoảng chừng thời hạn chúng tôi trò chuyện được nhiều nhất. Liên có nhiều thời hạn vì không đi làm nữa, mà cô lại chưa quá suy yếu. Chuyện trò với cô, tôi có cảm xúc mình giống một nhà viết sử dang dựng lại lịch sử dân tộc của một kiếp người, như một cách biểu lộ lòng tôn trọng trước sự hiện hữu của cô trên cõi đời này. Khi ghi chép lại những trao đổi của chúng tối, tối có cảm xúc thiêng liêng và trân trọng. Những tâm lý thầm kín nhát của con người không phải tương quan tới hôn nhân gia đình, tình yêu, quan hệ với cha mẹ hay con cháu, thậm chí còn không phải là vế tình dục. Sâu kín nhất, riêng tư nhất là những cảm hứng, tâm lý khi người ta đứng trước cái chết. Những bức thư của người lính trước trận đánh có sự riêng tư đó, những tâm sự của người bệnh cuối đời có sự riêng tư thâm thúy tột cùng đó. Cô có lo hay buồn là mọi người rồi sẽ quên mình ? Có một lần, tôi muốn biết. Đây là câu hỏi lớn với chính bản thân tôi, với hầu hết mọi người. Vài năm trước khi qua đời vào tuổi 80, nhà văn Bùi Ngọc Tán ngậm ngùi, “ Thế hệ của tôi nhiều năm rồi nằm trongtầm súng bắn tỉa của Thần Chết, và đang biến mất khỏi hành tinh này mà không để lại một vết xước nào. ” Phần lớn người ta muốn để lại một di sản, một “ vết xước ” : một giang sơn, một tập đoàn lớn, một đứa con, một cuốn sách. Nhưng Liên thì khác. “ Không, em không nghĩ về điều đó. Mãi mãi em vẫn chỉ đau đáu rằng sau bao lâu bama sẽ nguôi ngoai ? ” Bama là cách viết “ ba má ” ưa thích của cô. “ Mọi người rổi sẽ quên đi sự mất mát, dù có thương em nhiều. Trừ bama em. ” Trong gần một năm quen nhau, tôi chỉ thấy Liên kể về hai lần cô khóc. Một lần, khi cô đang nguy kịch, và trong lúc mê man cô nghe mẹ và dì vừa gội đầu cho cô vừa bàn chuyện hậu sự. Và một lần, khi cô vô tình thầy má san sẻ trên Facebook mấy tấm hình chụp hai mẹ con đi chơi từ cách đây mấy năm. Tự nhiên, Liên bật khóc ầm ĩ, ngon lành như một đứa trẻ. Một nỗi bất lực cay đắng lấn chiếm lòng cô. Cô khóc cho tới khi ngủ thiếp đi trên cái gối ướt. Trong năm qua, tôi đã gặp biết bao nhiêu trường hợp như vậy, người sắp chết đau cho người ở lại hơn cả cho sự ra đi của mình. “ Theo em điều gì tạo ra sự một đời sống có ý nghĩa ? ” Một lần khác, tôi hỏi cô. “ Câu ni khó hè … ” Liên tâm lý hôi lâu, rồi nói ra một điều mà càng nghĩ lâu tôi càng thấy nó hài hòa và hợp lý. “ Với em, một đời sống có ý nghĩa là một đời sống mà em không khi nào bỏ cuộc. Em nỗ lực để có được hiệu quả không thể nào tốt hơn, và rồi nhìn nó mỉm cười và đồng ý. ”Cảm giác không biết mình còn bao nhiêu thời hạn thật là tồi tệ. Liên ghi chép sát sao khối lượng của mình, cô không còn chỉ số nào khác để nương vào. Giữa năm năm nay, cô vẫn là “ con mèo mập mạp ” năm mươi lăm ki lô gam. Tới cuối năm năm nay, thời gian chụp bộ ảnh áo dài, cô còn bốn hai ki lô gam. Cô giữ nguyên được khối lượng này tới mùa xuân 2017, khi tôi gặp cô lần đầu, tuy nguồn năng lượng của cô hao kiệt dần. Giữa tháng Tư, cô còn bốn mươi ki lô gam, và đi bộ được ba mươi mét thì đuối. Giữa tháng Năm : ba chín ki lô gam. “ Người em gầy như hoa cúc. Cô viết cho tôi từ trong bệnh viện. Đầu tháng Bảy, Liên lâm vào trạng thái kiệt sức tiếp tục. # 37 kg. Con dường còn dài bao xa, mà nhiều lúc chỉ muốn được dừng lại. Mỏi chân quá rồi … Liên gửi tin nhắn bằng một tay, cánh tay kia của cô giập nát vì bị lấy ven. Các tin nhắn của cô trở nên ngắn gọn, không dấu, dùng gạch đầu dòng, những emoji biến mất. Một buổi trưa, tôi nhận được tin nhắn của Liên khi đang ngồi với đồng nghiệp trong một bữa ăn huyên náo. Cái tin nhắn khiến tôi lấy lại được chánh niệm và quay lại hơi thở của mình. Ai cũng muốn cô nỗ lực, cô viết trong vô vọng, cô phải cố gắng nỗ lực tới khi nào nữa, khi nào thì cô được chết ? Một lần, Thủy Tiên nói với tôi, “ Cái câu ‘ Cố lên ’ nhiều lúc làm người ta mệt lắm anh ạ. ” Nó tước khỏi người ta quyểnđược căng thẳng mệt mỏi, được khóc, nó không ngừng đẩy người ta lên bục anh hùng. Liên nhắn cho tôi, vì cô biết tôi không bấu víu vào sự sống của cô, không van xin cô sống như người nhà cô đang làm ? Tối hôm đó, tôi hỏi lại Thiện lần nữa thời gian sinh dự kiến của Bắp. Ba tháng tự nhiên trở thành một quãng đường xa hun hút. Thiện hiểu ý câu hỏi của tôi, cậu nói, “ Giờ em cũng không tính nữa anh à. Được tới đâu thì tới. ” Cuối tháng Bảy : ba mươi tư ki lô gam. Sau ba tháng ở bệnh viện và căn hộ cao cấp của vợ chồng Thiện, Liên quay trở lại ngôi nhà của ba má ở quê. Mùa hè, khu vườn không được chăm nom trở nên chi chít và mới lạ. Những khóm mía tốt tươi, những bụi sả, bụi nghệ xanh mơn mởn, những cây ớt sim nếp lủng lẳng quả. Mưa nhiều thúc rặng tía tô cao vọt lên. cỏ mật mập mạp đã che hết đám rau lang, rau muống. Cây mẫu tử thả xuống những đứa con nhỏ. Cạnh đó là những cụm hoa tím của phong lan rừng. Sự vắng vẻ của buổi chiểu đầy nắng bị phá vỡ bởi tiếng gà gáy và tiếng chim ríu rít trên những cây mít sau nhà. Một cơn gió nồm thức tỉnh bụi tre. Một nhánh cây khô rơi tìm về đất. Qua khung cửa sổ, cô nhìn ráo riết như muốn in tổng thể vào đầu, không biết rằng chỉ vài tuần nữa thôi, di căn sẽ tiến công lên mắt cô khiến mọi thứ mờ và nhòe đi. Tất cả đang tràn trề nhựa sống, Liên thầm nghĩ, nhưng làm thế nào và khi nào sức sóng mới lại đến với mình ? Mỗi lần vô tình thầy mình trong gương, Liên lại giật mình. Cô cảm nhận được ánh mắt của người thân trong gia đình chạy dọc hai cánh tay như hai khúc mía của mình. Đám hạc giấy nằm ở góc nhà, liệu chúng có mang phép mầu đến thêm một lần nữa ? Phép mầu của sự hồisinh, rực rỡ tỏa nắng như đám cỏ hoa trong vườn, hoặc phép mầu của sự ra đi nhẹ nhàng. Khi những cơn kiệt sức trôi qua, Liên đi lại “ li ti ” trong phòng, và trở thành Liên cũ. Không muốn ngồi không, cô cùng bạn khởi đầu bán quần áo trẻ nhỏ trên mạng. Có bao nhiêu người vẫn bán hàng trực tuyến kê ’ cả khi số tháng còn lại của đời họ đếm không hết trên những ngón của một bàn tay ? Giữa tháng Tám, Liên đắc thắng thông tin khối lượng cô không thay đổi, “ Không bị sụt kí nào nhé ! ” Cô còn tự hào, “ Bonus nữa là chọc phát có máu liền, không phải tám nhát như trước nhé ! ” Điều tôi thích nhất ở Liên là sự vui nhộn. Phải chăng vui nhộn là một chính sách tự vệ, như những nhà tâm lý học vẫn nói, để người ta đẩy những xúc cảm và tâm lý sợ hãi ra xa ? Có phải đó là vũ khí đê ’ tuổi trẻ chứng minh và khẳng định mình, để nó bảo vệ truyền thống, cho phép mình giữ dù chỉ một chút ít sự ngạo nghễ thiếu cẩn trọng, kể cả khi một chân đã đứng trong mổ ? Tôi vẩn nhớ, trong Khi lỗi thuộc về những vi sao, cuốn tiểu thuyết của John Green về ba thiếu niên bị ung thư, cô gái Hazel ( ung thư tuyến giáp ) trêu cậu bạn Isaac ( ung thư võng mạc và đã mù cả hai mắt ) khi hai đứa gặp lại, “ Isaac này, kể từ khi cậu mù tớ xinh hẳn ra đó ! ” Trước đó, Isaac nói với thằng bạn thân Augustus ( ung thư xương ), “ Lại đây, lại đây nào, để tớ xem xét mặt cậu bằng hai bàn tay và nhìn vào tâm hổn cậu sâu hơn bất kỳ một kẻ sáng mắt nào. ” Có lần, tôi viết cho Liên rằng qua ảnh cô mới chụp, tôi thấy cô gầy quá. “ Công nghệ sửa ảnh hết cỡ rồi đó ạ, ” cô tỉnh queo .Thấy tôi không nói gì, Liên an ủi, “ Thôi, kệ anh ạ. ” Rổi cô kể tiếp, “ Hôm qua em thấy cô người mẫu Cao Ngân trên báo. ” Tôi chưa hiểu ý cô. Liên dừng lại một giây để tạo kịch tính. Thời gian đó, Cao Ngần gây rối loạn dư luận bởi thân hình khẳng khiu ốm đói của minh. “ Em còn mập hơn cổ ! ” Liên chốt. Mùa mưa miền Trung tới. Liên ngồi trước bậu cửa, vừa hát khe khẽ vừa vuốt đầu con Mực đang gói lên chân cô. Đằng xa, cóc nhái, ễnh ương râm ran. Năm nào Liên cũng đón chờ những âm thanh quen thuộc này, lòng xốn xang. Đây sẽ là mùa mưa ở đầu cuối của cô. Thôi về đi, đường trần đâu có gì. Từ nhà hàng xóm vọng sang bài Phôi pha. Liên ngỡ như Trịnh Công Sơn viết cho chính cô. Chắc ông cũng không hụt hẫng gì cho cuộc đời đâu nhỉ ? Một ngày kia đến bờ. Đời người như gió bay. Vài tuần sau, Liên lâm vào một cơn nguy kịch. Cô ngạt thở và lên cơn co giật lê dài. Thiện nóng vội, “ Chị ơi, chị cố lên, chị cố lên ! ” “ Cố sao được mà cố, ” Liên vặc lại. Câu nói ném Thiện ngược dòng thời hạn, trở lại khi mà hai chị em vẫn cấm cẳu với nhau trong một đời sống yên bình, khiến cậu cảm thấy vừa ấm cúng vừa đau đớn. Ba Liên tức tốc vào bệnh viện, thiển trợ lực cho Liên. Bác sĩ gọi má Liên ra ngoài hiên chạy, nói rằng mái ấm gia đình cần xác lập tư tưởng. Bên trong phòng, Liên bầu vào tay Thiện, thều thào, “ Bắp chưa sanh à ? ” rồi mê man đi. Má và dì Liên lót dưới người cô một tấm áo mưa rồi gội đầu cho cô. Cô nghe thấy hai người bàn sẽ mặc gì cho cô khi cô qua đời. Liên khóc .Chiểu hôm sau, bạn hữu Liên vào, đem theo hai bịch sinh tố. Liên chỉ hoàn toàn có thể nói rất chậm. Cô bảo với bạn, “ Mới ngày hôm qua tao nói nhanh mà sao thời điểm ngày hôm nay tao nói chậm thế này ? ” Mấy đứa nữ đưa tay lên quệt mắt. Thiện ngồi cạnh giường Liên, cậu đặt bàn tay Liên trong lòng bàn tay mình, vuốt ve âu yếm. Tay Liên nhỏ bé như một cái chân chim. Liên đã chuẩn bị sẵn sàng hết. Cô nhờ Thiện lên mạng khám phá ngân sách cho dịch vụ hỏa táng ở Thành Phố Đà Nẵng, ở đầu cuối thì mái ấm gia đình cũng đổng ý với mong ước này của cô. Cô nhờ bạn đốt mấy cuốn nhật ký để ở công ty. Cô đưa Thiện mật khẩu của thông tin tài khoản ngân hàng nhà nước và một cuốn sổ tiết kiệm chi phí để mua cho Bắp cái đàn piano điện, “ còn thừa bao nhiêu thì cho đứa thứ hai ”. Cô dặn Thiện sau này hướng cho Bắp đọc sách. Cô nhắc má không nóng tính, gây gổ với ba. Buổi tối, hai mẹ con ở trong căn phòng yên ắng, chỉ có tiếng bíp đều đặn của cái máy theo dõi nhịp tim của ông già bên cạnh. Liên nói, “ Cuộc đời con thế này là thỏa mãn nhu cầu rồi, con không còn vương vấn gi nữa. ” Má Liên tin cô, tôi cũng vậy. Nhưng hóa ra Liên đã không nói thật trọn vẹn. Hay chính cô cũng không biết bản thân mình ? Một buổi trưa, M Open trước cổng bệnh viện và gửi tin nhắn cho Thiện. Trước đó nhiều ngày, cậu đã liên lạc với má Liên xin dược gặp cô, nhưng Liên khước từ. Không cho Liên biết, Thiện xuống gặp M. Trông M khổ sở. Hai người đứng ở ven đường, “ trò chuyện với nhau như hai người đàn ông ”. Xe tải chạy qua, tung bụi mù mịt. Thiện nói với M :“ Bây giờ chị Hai em yếu rồi, mà em san sẻ với anh là thật sự chị ấy không muốn gặp anh. Gặp anh thì chị ấy sẽ xúc động, tác động ảnh hưởng tới sức khỏe thể chất của chị. ” M lắng nghe. Sống cùng xóm, Thiện và M biết nhau đã lâu. Cậu nhìn nhận M là “ một người đàn ông tốt, chứ không phải không ”. “ Chuyện giữa anh và chị Hai em thế nào thì em chỉ biết chút ít thôi, mà em không muốn bàn tới đúng sai gì ở đây. Nhưng anh cứ có gặp thì không tốt cho chị ấy. Chắc anh cũng như em, anh cũng muốn ưu tiên cho sức khỏe thể chất của chị Hai. ” Như có giác quan thứ sáu, Liên đoán được là hai người gặp nhau. Bị phỏng vấn, Thiện thú nhận. Liên tức giận, “ Mày đừng có đứng ra đại diện thay mặt cho tao được không ! ” “ Em không hiểu được, anh ạ, ” Thiện nói với tôi. “ Em không hiểu tại sao chị ẩy không buông bỏ được câu truyện này. ” Chút nữa thì Thiện hỏi Liên, “ Em chỉ cho anh M biết tình hình sức khỏe thể chất của chị thôi mà. Chị phản ứng như vậy nghĩa là chị còn nặng lòng với họ ? ” nhưng cậu kìm lại được. Cả buổi tối, Liến đăm chiêu tâm lý và lạnh nhạt với Thiện làm cậu sợ hãi. Cậu gửi tin nhắn cho M, “ Thôi, từ nay anh đừng liên lạc với em nữa. Anh thông cảm cho em. ” Có phải Liên vẫn chưa vượt qua được câu truyện tình cảm với M, tôi hỏi Thiện. “ Chắc chắn là như vậy ! Việc gì chị ấy cũng buông bỏ được hết, vậy mà việc này thì không … Có thể là yêu, là giận, hay là hờn, là ghét hay là thù gi đó … Em nghĩ là chị ấy còn rất nặng lòng. ”Chừng một tuần sau, tôi hỏi Liên vì sao cô không muốn để M gặp lại mình. Lúc này Liên đã hổi phục lại sau trận thập tử nhất sinh. Đầu cuộc trò chuyện, cô kể rằng “ người bạn em ” xin gặp nhưng cô khước từ, điều mà tôi đã biết. Sau hai ba câu, cô chặn tôi lại, “ Em không muốn anh hỏi em về chuyện áy nữa. ” Mười phút sau, tự cô quay lại chủ để đó. “ Một năm trước em muốn gặp chuyện trò mà bạn ấy không gặp. ” Cô vấn đáp ngay. “ Giờ bạn ấy chỉ muốn giải tỏa lương tâm thôi, chứ không có gì hết. ” Rồi cô nói thêm, “ Mà em không biết giờ gặp em có giữ được bình tĩnh hay không nữa. ” Không được hỏi, nên tôi im re, chờ đón. Liên bật mý thêm một chi tiết cụ thể : “ Thậm chí vợ bạn đó gửi tin nhắn cho em nữa … ” Trong cả năm tôi quen Liên, đây là lần tiên phong người con gái kia Open. “ Em thầy người ta khá ích kỷ trong việc này. ” Chưa khi nào tôi thầy Liên nóng bức như vậy. “ Người ta không hể nghĩ đến em đau như thế nào, họ chỉ chăm sóc họ muốn cái gì thôi. ” Vợ M mong Liên “ vui tươi như xưa với M ”. Nỗi đau khổ của M chắc rằng phải khổng lồ. Nhưng Liên không chăm sóc tới điều đó. “ Em thấy hơi nực cười. Nói chung là em không chăm sóc. Tháy tin nhắn tới là em xóa. ” “ Em xóa luôn à ? ” “ Em … em lướt lướt sơ, em đọc xong rói em xóa. ”Tôi tưởng tượng Liên, hai mắt đã rất kém, “ lướt lướt sơ ” những tin nhắn trên cái điện thoại cảm ứng để sát mặt, vừa giận bản thân là mình không xóa tin ngay, vừa bộn bề tơi bời trong lòng, mỗi tin nhắn như một nhát dao. Một người vợ gửi tin nhắn cho tình nhân cũ của chồng để xin cho anh ấy được gặp thì hẳn phải yêu chồng như thế nào, và hẳn cô phải yên tâm về tình yêu chổng dành cho mình như thế nào, chắc như đinh Liên hiếu được điều đó. Đầy là buổi chuyện trò sau cuối của tôi và Liên, và cúng giống buổi tiên phong tôi gặp cô trong căn nhà trọ của cô ở Ngũ Hành Sơn, cô dành 50% thời hạn đê ’ nói về cuộc tình tan vỡ của mình. Vậy là Liên sẽ đến với cái chết với một tâm ý bình tĩnh, một niềm tin vững vàng, nhưng với một trái tim tan nát. Cô gật đầu sự vô thường của cuộc đời, nhưng khước từ nhìn vào cái chết của tình yêu. Cô sẵn sàng chuẩn bị tỉ mỉ cho sự ra đi của mình, nhưng trong cuộc tình này thì lánh vào vô số những bài thơ ẩn dụ cô làm về “ ta và biển ” và “ em và hoa ”. “ Mình phải tha thứ cho nhẹ lòng. ” Liên viết vào nhật ký hai năm trước. “ Rồi sẽ ổn ! Bằng cách nào đó thì cũng sẽ ổn thôi. Mình sẽ làm được ! ” Trong những dự tính của mình, có lẽ rằng đây là điều duy nhất Liên không làm được trước khi cô qua đời. Giữa tháng Mười, Bắp chào đời. Nghe tiếng nó khóc qua Zalo, Liên bật khóc theo, nức nở vì niềm hạnh phúc. Đêm hôm đó, Liên nhẩm thuộc lòng trong đầu một bài thơ, rói căng mắtđánh một mạch vào Facebook trước khi vật ra kiệt sức. Bài thơ có đoạn : Con ơi, Cô không biết sẽ đi được thêm bao nhiêu đoạn đường Sẽ kiên cường đến khoảnh khắc nào đây Nhưng điều đó đâu nghĩa gì con nhỉ Một chiếc lá rụng xuống Một mầm cây vươn lên Liên muốn sống để nhìn mặt Bắp, và cô đã toại nguyện. Giờ đây cô kỳ vọng ăn được một cái Tết nữa với cả nhà, cô nói vậy với tôi. Không có kinh nghiệm tay nghề trình độ, nhưng tôi linh cảm rằng với Liên lúc này, ba tháng rưỡi là một số lượng rất lớn. Hai hôm sau cuộc trò chuyện ở đầu cuối với cô, tôi rời TP. Hà Nội ra quốc tế. Việc đọc vào máy ghi âm bài viết của tôi về chị Hà và Nam cho Liên nghe như đã hứa vẫn dang dở. Tôi sẽ hoàn thành xong ngay khi quay lại, tôi tự nhủ, sẽ vẫn kịp. Trở lại TP.HN sau hai tuần, tôi nhận được tin nhắn từ Thiện. Liên đã phải vào lại bệnh viện và đã phải gắn máy theo dõi nhịp tim. Cô còn quá ít thời hạn đê ’ mà chăm sóc tới bài viết của tôi. Giờ đây cô muốn dành toàn vẹn quỹ thời hạn còn lại cho những người thân trong gia đình trong mái ấm gia đình và đôi lúc bế Bắp ngọ nguậy trong lòng. Chỉ còn vài tuần là tới Tết Nguyên Đán 2018, nhà Liên lạng lẽ. Con Mực nằm trầm ngâm ngoài hiên, liệu nó có cảmnhận được khoảng trống khổng lồ mà sự vắng mặt của Liên đem lại ? Năm nay, sẽ không có ai hối cả nhà ra sân chụp hình nữa. Đã có tí men, ông hàng xóm lấy ghi ta ra bập bùng, lâu lâu lại gõ vào thùng lúa vài nhịp trống. Thôi về đi, đường trân đâu có gì. Tóc xanh mấy mùa … Bắn chân ai rất nhẹ, tựa hổn những năm xưa. Má Liên lấy cái khăn lau bụi trên kệ sách của Liên, bên trong có trọn bộ Dan Brown, cuốn của bé Thiện Nhân, và vài cuốn Thích Nhất Hạnh. Cái kệ sách mỏng mảnh có cửa kính trượt này, món quà của một người anh họ, là mong ước ở đầu cuối của Liên. “ Cuối cùng thì tôi cũng chỉ là một trong số bảy tỉ con người mà thôi, ” tôi đọc được những lời này khi mọi liên lạc trực tiếp giữa tôi và Liên đã tắt hẳn, “ một số lượng mà giống như cái ung thư của tôi, sẽ liên tục tâng trưởng trong những năm tháng tới. ” Max Edwards, một cậu bé Anh mười bảy tuổi, viết chúng một tuần trước khi cậu qua đời. “ Cuộc đời của tôi là toàn bộ những gì mà tôi được biết, nhưng tôi chỉ là một cái chấm trên hành tinh này. ” Max làm tôi nhớ tới Liên. “ Cái gì rồi cũng qua đi, anh ạ, cả em cũng vậy, ” có lần cô nói với tôi. Giống Max, Liên đã có một sự uyên bác mà nhiều người có tuổi đời gấp đôi cô không có được. Trong cuộc trò chuyện sau cuối của tôi với cô, tôi nhận xét rằng có vẻ như cô không bị cảm xúc cô độc đeo bám như trước kia nữa .Liên đồng ý chấp thuận. “ Em thầy ăm áp bởi mái ấm gia đình, bởi bè bạn, bởi những mối quan hệ và bởi những suôn sẻ mà em có được trong đời sống. ” Cuối cùng, tôi nhận thấy, những quan hệ người với người tốt đẹp là điều nuôi dưỡng cô và giúp cô ra đi thanh thản. Chắc hẳn Liên cũng nhận ra điều này. Trong bài thơ khuyến mãi Bắp, cô nhắc tới những hội thoại của chúng tôi. Bác Giang Đặng từng hỏi cô trăm lần có lẻ Rằng sao cô bình thản tự nhiên Trước sinh ly tử biệt tiếc thương Và phân phối cho tôi và cho chính bản thân, câu vấn đáp. Cho đến thời điểm ngày hôm nay khi cô nhìn con, cô mới hiểu Bởi tình yêu không bị chia cắt bởi trạng thái sống – còn Rồi ông bà, ba mẹ con sẽ kể về cô cho con biết Nơi rất xa con không nhìn thấy Nhưng tình yêu của cô vãn sẽ sống cùng nhân duyên cô cháu mình. Khi viết những dòng này, tôi cảm thấy bình tĩnh trước ý nghĩ về cái chết của chính bản thân. Với tôi, Liên quả thật là một chiến binh quả cảm. Liên dã là một chiến binh quả cảm, giờ đây tôi phải nói về cô ở thời quá khứ. Nhưng không phải chỉ là vì cô vừa chạy hóa trị vừa làm luận án, hay vì cô kiên cường tập đi, mà vì cô đã nhìn thẳng vào cái chết, với tổng thể sự bình thản, và cả vui nhộn nữa .Cô đã là một con người tự do. Nếu cô gái nhỏ bé nảy đã hoàn toàn có thể tới gặp cái chết một cách đàng hoàng như vậy, lẽ nào tôi không làm được như cô ?VÂN 9 HẦU NHƯ ĐÊM NÀO Vân cũng mơ. Trong những giấc mơ, Vân đi rất nhiều trên đôi chân của mình. Cô thấy mình mười tuổi, đánh trâu lên đồi cùng đám bạn, cùng chúng lượm củi và phân bò khô để đốt một đống lửa to rồi nướng khoai và chơi cờ. Cô thấy mình cùng mẹ và chị đi trồng sắn thuê, tiền công mười hai nghìn một ngày. Đó là mùa hè trước khi cô lên cấp Hai. Ba người dậy từ bốn giờ sáng và đi bộ rất xa. Mẹ cô mang theo cơm nắm và muối lạc, buổi trưa ba mẹ con ăn trên cái chòi nhỏ, chiều tối mới lại cuốc bộ mười cây số về nhà. Có hôm, Vân thấy mình đi ra sân sau, xịt nước rửa chuồng lợn, gật đầu chào một người chú đi ngang qua sân, ông đã mất cách đây nửa năm, rồi vo gạo nấu cơm tối. Cảm giác được làm gì có ích cho người thân trong gia đình thật dễ chịu và thoải mái, trong cô không còn những ký ức về đau đớn nữa, tổng thể thật thanh thản. Bỗng cô giật mình. Đằng sau cô, hai con lợn hộc lên, tranh nhau thức ăn. Vân tỉnh giấc. Cô vẫn liệt trên giường, trong căn phòng nhỏ không hành lang cửa số của mình. Bên cạnh cô, hai đứa con gái nhỏ ôm nhau ngủ. Cô bắt chúng nằm xa một chút ít để trong lúc mê ngủ chúng không chạm vào cánh tay trái của cô – chỗ dưới vai đãsưng to lên như thể có ai gắn một quả cam vào xương cánh tay. Đó là chỗ mọi thứ khởi đầu. Vân sinh trước Liên đúng năm tuần. Mùa hè năm 2012, khi cô mới hai mươi hai tuổi rưỡi, Vân ngã xe máy gãy tay trong khi đèo mẹ vào rừng lấy măng. Cô tới bệnh viện huyện, rồi bệnh viện tỉnh ở thị xã Thanh Hóa, qua Việt Đức rồi dừng lại ở K2, Thành Phố Hà Nội. Chỗ gãy ở tay cô không phải là khớp, như thường gặp, mà là ở dưới bả vai. Các bác sĩ ở K2 lý giải là ung thư xương đã làm chỗ đó giòn như một “ khúc gỗ mục ”, và đưa cho mái ấm gia đình hai lựa chọn. Phương án ngân sách thấp là tháo bỏ cánh tay. Phương án thứ hai, nếu nhà “ có điều kiện kèm theo ”, là phẫu thuật giữ tay và hóa trị. Tuy không “ có điều kiện kèm theo ”, nhưng mái ấm gia đình Vân nỗ lực vay mượn để giữ lại tay cho cô. Mẹ đẻ và chồng cô, Hoàng, lên TP. Hà Nội chăm Vân, để hai đứa con gái ở quê cho cha mẹ chồng cô. Đứa đầu, Nguyệt, chưa đầy ba tuổi, đứa thứ hai, Nga, mọi người hay gọi là Bép, mới được bốn tháng. Hàng ngày, mẹ chồng Vân bế nó đi xin sữa trong làng. Người ta đục bỏ khối u ở xương tay Vân, lấy một vật liệu như thể xi-măng gắn hai đoạn xương lại với nhau rồi chạy sáu đợt hóa trị cho cô. Ban đêm, Hoàng ngủ ở ghế đá trong sân bệnh viện, dưới những cây xà cừ lớn, để tiết kiệm ngân sách và chi phí năm mươi ngàn cho một cái giường trọ. Chỗ đó đúng bằng số tiền cậu đút vào túi y tá mỗi khi họ thay băng, và bằng nửa số lượng cậu phải đưa mỗi lần họ tiêm. Cũng may là mùa đông năm đó ngắn hơn và ít rét đậm hơn mọi năm. Hồi đó, Hoàng hai mươi sáu tuổi. Mùa xuân 2013, Vân được ra viện. Hè năm sau, vợ chồng cô đem con cháu vào Kontum để làm ăn và cố gắng nỗ lực trả nợ. Chị gáiVân đã ở trong đó mấy năm và nhắn ra là “ trong này dễ thở hơn ”. Hai vợ chồng thuê nhà cạnh nhà chị Vân, cô ở nhà cơm nước, Hoàng làm thợ cho một shop sửa xe máy gần nhà. Cuộc sống đạm bạc nhưng êm đềm của Vân lê dài được một năm rưỡi thì tới mùa xuân năm nay, cô phát đau trở lại. Hai vợ chồng dắt díu quay về Thanh Hóa, cô và mẹ lại khăn gói lên TP. Hà Nội, nhập viện K3. Sau sáu đợt hóa trị nữa, bác sĩ Việt Hương trả Vân về. Cô đã bị di căn vào xương đùi, xương sống và sọ não. Hôm đó là ngày 19 tháng Mười Hai, Vân nhớ rõ, vì chỉ mười ngày nữa là cô tròn hai mươi bảy tuổi. Đầu năm 2017, vợ chồng cô đã nợ tổng số tám mươi triệu. Vân dằn vặt bản thân vì năm qua cô không tổ chức triển khai được cái sinh nhật nào cho bọn trẻ. Mấy ngày Tết, nhà cô trống trơn. Ra Giêng, cô nằm liệt một chỗ và khởi đầu phải tiêm morphine giảm đau, nửa ống một ngày. Trong tám tháng tiếp theo, cho tới lúc cô mất, căn phòng nhỏ chín mét vuông luôn phải bật đèn neon là hàng loạt quốc tế của cô. Mấy tháng đầu, đêm nào, cô cũng mơ thấy mình ra khỏi giường. Lần nào tỉnh dậy, cô cũng khóc. Không dám nói với ai, nhưng Vân khởi đầu nghĩ tới chuyện hiến tạng từ hồi cô nằm ở Khoa Nhi năm năm nay, khi cô quan sát những đứa trẻ quanh mình, nhiều đứa nhỏ hơn con cô. Có đứa hỏi mẹ, “ Sao người ở đây xấu xí thế mẹ ? Rồi con cũng thành như vậy à ? ” Đứa khác hỏi y tá, “ Cô ơi, có phải cháu sẽ chết không ? ” Khi mở màn liệt giường, biết là mình không còn nhiều thời hạn, Vân cố gắng nỗ lực vượt qua sự nhút nhát và gửi tin nhắn cho bác sĩ Việt Hương, “ Cô ơi, những bệnh nhân như cháu hoàn toàn có thể hiếntạng được không cô ? ” Mong muốn lớn nhất của cô là hiến tim, cô muốn được hiến và ra đi trước khi những cơn đau trở nên quá kinh khủng. Gọi điện lên TP. Hà Nội, Vân được hướng dẫn rằng với những người mà ung thư vẫn đang hoành hành bên trong như cô thì hiến giác mạc là bảo đảm an toàn nhất. “ Thôi thì cũng được, ” cô nghĩ thầm. Nhưng Vân không tưởng tượng được sự phản đối kinh hoàng của họ hàng cô. Buổi sáng sau cuối của tháng Ba, tôi vào Thanh Hóa thăm Vân. “ Tình hình cháu thế nào rồi ? ” tôi hỏi thăm trước khi lên đường và cảm thấy mình ngớ ngẩn. Tình hình là Vân sắp chết chứ còn sao nữa. Tim tôi đập nhanh, tôi có cảm xúc mình đang trò chuyện với một tử tù sắp bị xử. “ Thân thể cháu là của cha mẹ, nên cháu phải được mái ấm gia đình chấp thuận đồng ý thì mới yên tâm được. ” Câu nói của Vân làm tôi nhớ tới Liên. “ Thân thể của em là thuộc về ba má, ” có lần Liên cũng nói đúng như vậy, khi kể về mong ước được hỏa táng của mình. Quyết định ở đầu cuối vẫn thuộc về mái ấm gia đình cô. Tới giờ, có những góc cạnh của văn hóa truyền thống Việt mà tôi vẫn chưa biết hết. “ Bây giờ cháu không biết phải làm cách nào nữa, ” Vân bế tắc. Nhà Vân ở vùng núi gần biên giới Lào, cạnh đường cái, sát nhà cha mẹ chồng và cách nhà cha mẹ đẻ năm phút xe đạp điện. Biết tôi là bạn của bác sĩ Việt Hương, mái ấm gia đình cô đợi tôi từ sáng trong những chiếc sơ mi mà tôi đoán là mới nhất của họ, và đón tôi như một khách quý “ từ TW vào ”. Ngồi ở phòng khách trống trơn, tôi lắng nghe mọi người kể lại lịch sử dân tộc bệnhcủa Vân. “ Giá mà tui cho con được cái tim cái phổi, hay chết được thay cho nó … ” Mẹ Vân nhắc đi nhắc lại, sắc mặt thất thần. Một ông già chừng bảy mươi, tự trình làng là bác của Vân, nói về cô, “ Hắn bản lĩnh lắm. Tôi nghe hắn la tôi còn chảy nước mắt. ” Bố chồng Vân gói gọn tình hình, “ Báo cáo với anh, giờ phút ni là mái ấm gia đình bó tay rồi, đồng ý thua rồi, anh ạ. ” Bố Vân nói như tự kiểm điểm, “ Chúng tôi nuôi con mà không được, đúng là buồn. Không hoàn thành xong rồi, không thành công xuất sắc rồi. ” Trong bữa cơm, không khí dần bớt đi sự nặng nể. Mọi người chuyển sang chuyện thịt lợn đang bị rớt giá, sắp tới là mùa vào rừng lấy mật ong, và nhắc đi nhắc lại cái nhiệt tình nhưng thẳng tính của bác sĩ Hương. Chúng tôi cụng ly hạt mít hai ba lần. Trong một phút, tôi có cảm xúc đây là một bữa ăn thông thường, và quên đi cái án tử hình đang lơ lửng trong không trung. Hai đứa con Vân chạy ra chạy vào, há mồm đợi bà nội đút thức ăn, rồi lại biến mất. Chúng chưa có ý thức gì về cái chết đang rất gần của mẹ. Nằm trong phòng, Vân lắng nghe mọi người bên ngoài. Tóc cô đã mọc lại được chừng ba, bốn phân, sợi mỏng mảnh và mượt. Vân mặc may ô, một bên vai gầy thâm tím, không rõ tại sao. Khuôn mặt gầy khiến mắt cô to ra, làn da của tuổi trẻ vẫn mịn. Khi cô co chân lên, cái chăn mỏng mảnh không che được chân và đùi cô khẳng khiu bên dưới. Mẹ Vân nhắc là có tí máu dính ở răng cửa, nhưng cô ngoảnh đi, nói nhỏ, “ Kệ con ”. Trước mặt người lạ, Vân không muốn bị nhìn như một đứa trẻ. Từ giường của Vân, hoàn toàn có thể nghe thấy tiếng xe máy nhiều lúc chạy ngang qua nhà. Mùi khí ẩm của mưa xuân bay vàotừ sân sau. Trên giường, cái Bép kềnh cang cạnh Vân, xem hoạt họa trên điện thoại thông minh. Nguyệt lúi húi làm bài trên cái bàn học đặt ở góc phòng khách, cạnh cửa ra vào phòng Vân. Vân nhỏ nhẹ nhắc nó cao đầu lên. Liệu cô có lo rằng sau này không ai nhắc nó như vậy nữa ? Sau bữa ăn, tôi để cập tới nguyện vọng hiến giác mạc của Vân. Tôi muốn giúp cô. Tôi nhắc tới cả Việt Hương, kỳ vọng tên cô làm lời nói của mình có thêm khối lượng. “ Bác sĩ Hương cũng rất mong mái ấm gia đình đồng ý cho Vân được thỏa nguyện vọng của mình. ” Tối nói. “ Hiến giác mạc là một việc có ích, mà giúp được người khác thì mình cũng được an ủi phần nào. Hy vọng là những bác bàn luận thêm để giúp Vân được toại nguyện. ” Không khí trở nên băng giá. Mẹ Vân nói trước : “ Bữa nớ nó xin đó mà cha mẹ hai bên vẫn chưa nhất trí, thế là nó khóc. Anh em họ hàng, ai cũng muốn khi cháu ra đi thì không để cho cháu thiếu thốn cái gì. Bố mẹ nào mà yên tâm được. Đau xót lắm, chú ạ. ” Bà đang nói về chuyện khi chết thì phải toàn thây, thân thể phải nguyên vẹn. “ Vâng, cái này thì em hiểu, nhưng em nghĩ là giữa cái đau của mình và ước nguyện của Vân thì mình cũng nên tâm lý để vượt qua nỗi đau, giúp Vân thực thi nguyện vọng của mình. ” Tôi cố gắng nỗ lực, những nội dung này tôi đã nhẩm nhiều lần khi đi đường. “ Coi như là món quà sau cuối cho Vân, rất có ýnghĩa ạ. Sau này mình biết là một phần của Vân vẫn liên tục sống trong người khác, đấy cũng là một niềm an ủi lớn. ” Mẹ Vân tự nhiên hỏi, như để cho rõ về nhân thân của tôi, “ Thế bác sĩ Hương giới thiệu anh vào đây à ? ” Tôi gật đầu. Đúng là Việt Hương đã liên kết tôi và Vân. Ngồi đằng sau, mẹ chồng Vân thẳng người lên : “ Ai là người cần giác mạc hả anh ? ” Hơi giật mình, tôi nói rằng người muốn nhận giác mạc phải ĐK và xếp hàng. Sau này tôi lờ mờ đoán là nỗi thiếu tín nhiệm về tôi đang hình thành trong họ. Bố chồng Vân lên tiếng, làm ở ủy ban xã nên ông ăn nói có ngọn ngành. Ông nói là sợ sau này lớn lên những con Vân sẽ oán trách ông bà nếu họ đồng ý chấp thuận với cô. Trong họ ai cũng ghi nhận nghĩa cử của cô nhưng tâm tư nguyện vọng mái ấm gia đình thì không thông. Ông bác Vân xen vào : “ Hắn đang bệnh tình như thế mà dám nghĩ vậy, bản lĩnh quá. Như mình thì mình chẳng nghĩ chuyện gì nữa, mình chỉ sợ chết. ” Đến lượt bố Vân, ông đã cau mày từ nãy : “ Đúng là cái nguyện vọng của con ni thì không ai chê được. Hắn xin là khi chết đi hắn ủng hộ cho đời một tí. Thì cái đó là cái quý rồi, cái đó là đạo đức. ” Ông quay sang bố chồng Vân, “ Nhưng ông thông gia ạ, trên đây chưa có ai làm như rứa. Chừ con nó đang sống mà mình nói cái chuyện ni thì dã man quá. ” Bố Vân trở nên nóng bức :“ Nó đang sống sờ sờ chi mà những ông làm giống con lợn thì không được. Chừ đang muốn được chăm nó thêm dăm bảy mười tháng nữa, chừ hắn đang còn trẻ, làm rứa thì thấy thiếu một tí lương tâm. ” Sau chữ “ con lợn ” và “ dã man ” tôi bị lùng bùng trong tai và có cảm xúc chúng tôi đang dần trượt xa khỏi nhau. Mắt hơi hoa lên, tôi nhắc lại như một cái máy rằng đây là nguyện vọng của Vân và quyết định hành động của mái ấm gia đình, không có bệnh viện nào hay ai khác thúc giục. Bố chồng Vân nói tiếp : “ Gia đình cũng không rõ ngày hôm nay anh tới đây là có mục tiêu gì, nhưng nói Tóm lại là cả cái huyện trên đây chưa có ai làm thế khi nào. Cha sinh mẹ đẻ chưa có trường hợp như vậy, bây chừ tự dưng mái ấm gia đình tôi làm thì tôi lo. Không được. ” Mọi người ồn ào lên, chen nhau nói. Ở cái huyện Kế Giang này sẽ có lời vào tiếng ra, rất lôi thôi. Sau này người ta sẽ bảo với những con Vân là ông bà bán đôi mắt của mẹ chúng. Sinh ra con lành lặn, lúc nó đi mà không lành lặn thì rất đau đớn. Bác Vân lại bảo : “ Vé cái bản lĩnh của con cháu thì đúng là ta phải phục. Nhưng lâu nay có ai làm thế mô. ” Tới đây, bố Vân không chịu được nữa. Ông rút cái điếu cày từ dưới gầm bàn, nhồi thuốc, châm lửa, rít một hơi dài, rồi bỏ ra ngoài cửa đứng. Cuộc chuyện trò coi như kết thúc, mọi người tản đi, để lại một mình tôi bên bàn nước. Tôi hơi hối hận là đã đưa chuyện này ra. Tôi muốn giúp Vân, nhưng giờ thì có vẻ người nhà cô đang nghĩ là tôi nhắm tới cái giác mạc của cô .“ Cản trở lớn nhất với việc làm của chúng tôi là ý niệm trong xã hội là chết phải toàn thây. ” Tôi lắng nghe anh Nguyễn Hoàng Phúc nói về bức tranh hiến tạng ở Nước Ta. Chúng tôi ngồi trong phòng thao tác của anh, một căn phòng rộng sáu mét vuông, không hành lang cửa số, trên tầng hai của một tòa nhà cũ của Bệnh viện Việt Đức. Ở tầng dưới, một biển bệnh nhân và người nhà tràn từ những hàng ghế đợi xuống dưới đất ; loa oang oang liên tục gọi tên người đến lượt khám. Phúc đã tham gia từ đầu trong ban soạn thảo luật có cái tên chính thức là Luật hiến, lấy, ghép mô và bộ phận khung hình người, và là một trong những người tiên phong ĐK hiến giác mạc sau khi luật này được phát hành hơn mười năm trước. Là phó giám đốc của Trung tâm Điều phối hiến tạng quốc gia thuộc Bộ Y tế, một trong những trách nhiệm chính của anh là hoạt động người dân ĐK hiến tạng, một việc chông gai cho TT non trẻ mới bốn tuổi đời của anh. Mỗi ngày, ở mỗi bệnh viện lớn như Chợ Rẫy, Việt Đức, Bạch Mai, hoàn toàn có thể có tới hàng chục ca chết não do chấn thương sọ não vì tai nạn thương tâm giao thông vận tải, tai nạn thương tâm lao động, hay vì tai biến mạch máu não. Từ khung hình của một người chết não những bác sĩ hoàn toàn có thể sử dụng tim, thận, gan, phổi, ruột, tủy, hay những mô như gân, da, giác mạc, để cứu sống tới hàng chục người. Nhưng trong số hàng chục ngàn người chết não trong cả nước mỗi năm, phần nhiều không có ai ĐK hiến mô, tạng. Thậm chí sau những ca phẫu thuật nhỏ tương quan tới cắt ngón tay, ngón chân, nhiều người cũng xin lại chúng để sau này đem chôn cùng khi họ chết. “ Trần sao âm vậy, người ta đốt nhà, xe cộ, quần áo cho người đã chết. ” Phúc nói. “ nhiều ngườicho rằng nếu cho đi giác mạc thì sang âm tính người chết sẽ bị mù. ” Giống một lớp kính trong suốt nằm phía trước nhãn cầu, giác mạc được cho phép ánh sáng đi qua, giúp những tế bào thị giác nằm ở võng mạc nhận ra được hình ảnh. Hiện nay, trên cả nước, hàng trăm nghìn người đang chờ đón được nhận giác mạc để thoát mù. Giác mạc của họ đã bị đục do viêm loét, bỏng, chấn thương, hay hỏng bẩm sinh, khiến ánh sáng không đi qua được. Trong quy trình soạn luật, nhóm của Phúc đã gặp những hòa thượng, những nhà tu hành, những linh mục, những cha xứ. Không một tôn giáo nào ngăn cản hành vi hiến tạng. “ Dẫu xây chín bậc phù đồ, không bằng làm phúc cứu cho một người, ” anh dẫn lại một câu ca dao. Dù có xây chín cái tháp thờ Phật, công đức cũng không lớn bằng cứu một con người. “ Và xin thưa anh là trên cái ghế anh đang ngồi ấy, ” anh trỏ vào chỗ tôi ngồi, “ đã có nhiều nhà sư, quý thầy cũng đã ngồi khi tới đây ĐK hiến tạng. ” Cuối buổi nói chuyên, Phúc trở nên thiết tha. “ Ai cũng mong ước đem được những điều tốt đẹp đến cho mọi người xung quanh, đúng không anh ? Nhưng khi còn sống, không phải ai cũng đủ điều kiện kèm theo nhân duyên để thành tựu được cái tâm niệm đó. Nhưng có một cách mà bất kể ai cũng hoàn toàn có thể làm được, không kể tuổi tác, tôn giáo, vị thế xã hội, không số lượng giới hạn bất kể một góc nhìn nào khác, đã là một con người thì ai cũng hoàn toàn có thể làm được. Đó là trao tặng thời cơ sống cho người khác, nếu không may mình ra đi. ”Trước khi ra về, tôi đứng vài giây trước tấm thư pháp nhỏ treo trên bàn thao tác của anh. Mỗi ngày tự quét sân am trúc. Chớ hỏi vườn ai cỏ rác đầy. Không rõ vì sao, cuộc chuyện trò với anh khiến tâm tôi tĩnh lại. Tôi băng qua đám đông ở tầng trệt, đi qua trùng điệp những khuôn mặt căng thẳng mệt mỏi và lo âu, và nhớ lại lời của Phúc. “ Thưa anh là, sinh có hẹn, tử bất kể, không ai biết được khi nào tất cả chúng ta ra đi cả. Nhưng nếu không may tất cả chúng ta ra đi thì hãy san sẻ những gì tất cả chúng ta có được để đem lại sự sống cho hội đồng. Biến mất mát, nỗi đau của một mái ấm gia đình thành niềm vui và niềm hạnh phúc cho mái ấm gia đình khác, biến sự ra đi của một con người thành hành trình dài hồi sinh sự sống, đó là một điều tốt, một việc tử tế, tại sao không làm ? ” Vân liên tục “ hoạt động ” người nhà. Vốn thầm lặng như một bông hoa dại ở chân hàng rào, cả đời chưa khi nào cô xin gì từ mái ấm gia đình. Nhưng tới cuối đời, hiến giác mạc trở thành dự án Bất Động Sản quan trọng nhất của cô. Cô dồn hàng loạt tâm lý vào đó, dùng “ vũ khí khóc ”, theo lời của cô, để làm xiêu lòng người nhà. Một thời hạn sau, cô khấp khởi kỳ vọng. Anh trai cô đã phát biểu quan điểm ủng hộ. Hoàng cũng vậy. Bố mẹ chồng cô cũng xuống một nước. Nếu bên ngoại đồng ý chấp thuận thì họ cũng xuôi. Nhưng chuyện tắc ở đó. Mẹ cô quay ra dỗi, “ Tùy con, mẹ không có quyền ”. Một buổi trưa, cô thông tin : “ Cháu liệt nửa người rồi chú à. ” Tôi choáng váng. Hôm ở nhà cô, tôi vẫn thấy cô co chân lên được .“ Bây giờ thì không được nữa chú ạ. Lên đến bụng rồi, cháu cảm nhận thấy nó rất nhanh. ” Lẽ nào cái kết đến nhanh chóng vậy ? Vân có còn kịp thuyết phục cha mẹ ? Liệu cô có cố gắng nỗ lực thêm được một tuần nữa ? Vân hiểu chữ “ nỗ lực ” của tôi. “ Vâng, cháu sẽ cố rất là chú ạ. ” Ngồi trước bàn thao tác, tôi cảm nhận những giọt mồ hôi cựa quậy trên cánh tay. Mùa xuân đã gần trôi qua. Chưa khi nào cảm xúc ra mồ hôi lại tuyệt vời đến vậy. Tôi vẫn đang sống, khung hình tôi vẫn toàn vẹn. Bên ngoài, một con sẻ đơn độc kêu những tiếng ngắn ngủi trên cành bưởi. Những quả bưởi con mới to bằng quả nhót. Ba tháng nữa, chúng sẽ to như những quả cam, nhưng những cơn mưa mùa hè sẽ giật chúng ra khỏi cành, ném chúng xuống lăn lóc trên mặt sân. Dưới nhà, Mai An đang tập piano, tiếng chân đạp pedal lục khục. Tôi tưởng tượng ra hai cái vai gầy để trần của nó nhô lên hạ xuống khi hai bàn tay nó vận động và di chuyển trên phím đàn. Đầu nó nhìn bên này, nhìn bên kia. Bản nhạc man mác, u ám và đen tối, ngọt ngào êm dịu. Những nốt nhạc nối nhau tung lên trên cao như những hạt ngọc, phủ kín khoảng trống. Chúng kêu lên kinh ngạc trước sự vô tận của thời hạn, trước cái đẹp và sự huyền bí của cuộc đời. Hy vọng giúp cha mẹ Vân yên tâm, tôi gửi cô một bài viết tôi tìm thấy về Ngân hàng Mắt thuộc Bệnh viện Mắt Trung ương, đơn vị chức năng thực thi việc phẫu thuật lấy giác mạc ở người qua đời. Chỉ với 15-30 phút thao tác nhẹ nhàng là giác mạc đã được lấy mà không làm biến hóa gì đến khuôn mặt người chết, nhãn cầu vẫncòn nguyên trong hốc mắt và kế hoạch tang lễ không bị tác động ảnh hưởng gì. “ Một nguyên tắc bất di bất dịch trong hoạt động giải trí của Ngân hàng Mắt là tuyệt đối cấm mọi hành vi mua và bán, nên chúng tôi sẽ không được trả tiền cho người hiến và mái ấm gia đình. ” Bài báo nhấn mạnh vấn đề. “ Mọi sự tôn vinh chỉ có ý nghĩa niềm tin, nhằm mục đích tỏ sự biết ơn với nghĩa cử cao đẹp này. ” nhiều người, cả họ hàng lẫn người ngoài, tìm tới nhà Vân. Họ nói thẳng với cha mẹ cô là họ phản đối chuyện này. Trước đó đã xuôi xuôi, nhưng khi nghe vậy, cha mẹ cô lại ngập ngừng. “ Thời gian của cháu không còn nhiều. ” Cô thấp thỏm. “ Cháu lo lắm. ” Giữa những cơn đau của Vân, tôi lắng nghe cô nhìn lại cuộc đời mình. Trước khi lâm bệnh, cô kể với một sự tự hào kín kẽ, cô đã cố gắng nỗ lực rất là để làm một người con dâu có nghĩa vụ và trách nhiệm. Tuy nhiên, cô buồn và hối hận là gần đây cô hay cáu với mẹ và với chồng, những người gần cô nhất. “ Ngoài ra thì cháu làm gì mà cáu được với ai. ” Vân hiểu rất rõ rằng cô chỉ là một cô gái nông thôn lặng lẽ, mới học hết lớp Tám, đứng ở nấc thang thấp nhất trong một xã hội ồn ào và thô bạo. Vân hay bị chọc, bị chê bai vì hai cái răng cửa hơi chìa ra của cô. Hẳn đây là những tiến công kín kẽ, bởi cả chồng lẫn chị cô, khi được tôi hỏi, đều không biết là cô đã có nỗi buồn này. Là người nhạy cảm, tới giờ cô vẫn nhớ câu người làng nói trước mặt cô về một phụ nữ bị đồn là ngoại tình, “ Bọn răng hô là mất dạy lắm. ” “ Trong xã hội giờ đây, đẹp là lên ngôi chú ạ. ” Vân bình luận. Có nhận xét nào đúng hơn về sự vô tâm và tàn ác của nơi côsống ? Giữa tháng Tư, bưu điện chuyển tới tờ ĐK do Trung tâm Điều phối hiến tạng gửi vào. Nó nằm suốt trên đầu giường Vân. Vân chần chừ không ký, cô bị giằng xé giữa nguyện vọng cuối đời của mình và nỗi đau mà nó gây ra cho người thân trong gia đình. Giá mà bác sĩ Việt Hương hoàn toàn có thể gặp người nhà cô, họ kính trọng cô, chắc lúc đó họ sẽ được thuyết phục. Nhưng cô biết là Việt Hương còn vô vàn bệnh nhân khác. Tôi hỏi thăm cô, “ Cái liệt tới đâu rồi cháu ? ” Tôi nhận ra mình đã không hỏi “ Cháu bị liệt tới đâu rồi ? ” Tôi đã tách cái liệt ra ngoài Vân, coi nó không phải là một phần của cô. Hôm trước, tôi cũng hỏi “ Cơ thể cháu ngày hôm nay thế nào ? ” thay vì “ Hôm nay cháu thế nào ? ” Vô thức, tôi coi khung hình Vân không thuộc về bản thể của cô. Cơ thể cô đang lụi tàn, nhưng con người cô thì vẫn nguyên vẹn. “ Đến ức rồi chú, ” Vân vấn đáp ngắn gọn. Tôi nghe có tiếng gào thét đâu đó trong không trung. Nhìn này, có sinh vật sẵn sàng chuẩn bị lìa đời. Tiếng kêu vang vọng, không ai oán, nhưng mà đơn độc. Sức mạnh vô hình dung của Tạo hóa hiện ra uy nghi, phủ kín khung trời với uy quyền tối thượng. Vân sắp từ giã những gì mà cô biết, những đứa con, những quả roi chua, vị ngọt của nước, kỷ niệm tuổi thơ đánh trâu lên đồi, cảm xúc dễ chịu và thoải mái khi rờ ngón tay lên làn da của chồng. Vân sẽ bị đánh gục như một con thú, hay cái chết sẽ rủ lòng thương và cho cô ra đi nhẹ nhàng và đàng hoàng ? “ Cháu có linh cảm về quỹ thời hạn của mình không ? ” “ Có, cháu thấy hình như rất gần chú ạ. ”Đây là cuộc chuyện trò kỳ lạ nhất mà tôi đã từng có, và tôi biết ơn về điều này. Được trò chuyện với người cận tử là một đặc ân. Có một sự thiêng liêng mà tôi không lý giải được nó tới từ đâu. Tim tôi đập nhanh, hơi thở gấp. Nhưng tôi không có thời hạn cho sự ủy mị. Sợ Việt Hương không về kịp, tôi khuyên cô cứ ký giấy và gửi ra TP.HN. Nhưng Vân vẫn dùng dằng. Những ngày sau, trao đổi của chúng tôi trở nên đơn điệu. Vân buồn và tuyệt vọng. Cô bắt mẹ nắn bóp liên tục đôi chân tê dại của mình. Cái đau tiến công vào tay trái, cô chỉ còn gửi tin nhắn được bằng một tay. Vân vẫn nỗ lực không khóc trước họ hàng, cô chỉ khóc khi có mình Hoàng bên cạnh. Thỉnh thoảng, cô gọi điện cho Thúy, một phụ nữ cô quen năm ngoái trong bệnh viện khi Thúy vào giúp sức bệnh nhân. “ Cô ơi, cô cho cháu khóc với cô nhé. Cháu đau lắm. ” Thúy để Vân khóc cả tiếng đồng hồ đeo tay trong điện thoại cảm ứng cho tới khi Vân hết nước mắt. Có những ngày trong đầu cô đầy những âm thanh vang dội, khiến cô tưởng mình đã bị điên. Cô trở nên stress, sợ hãi và cáu bẳn với toàn bộ mọi người. Vân không muốn mình như vậy, nhưng bất lực. “ Cháu thua rồi chú ạ. ” Nhìn vào tin nhắn của Vân, lần tiên phong tôi thấy mình thầm mong cô được giải thoát .10 CUỐI THÁNG TƯ, một lần nữa tôi tới nhà Vân, lần này tôi đi cùng nhóm thực thi chương trình Ngày mai tươi tắn của VTV1. Từ mấy năm nay, mỗi tuần một lần, chương trình kể lại câu truyện của một bệnh nhân ung thư để “ tiếp sức mạnh, nghị lực và kỳ vọng sống ” cho những người khác. Tôi không rõ điều gì đã khiến cha mẹ Vân xuôi lòng và đồng ý chấp thuận. Họ đã thấy sự đày ải của cô lớn hơn nỗi đau của bản thân họ nhiều lần ? Họ đã nhìn thấy khao khát của cô và rồi cái thương lớn hơn cái sợ ? Chúng tôi ngồi quanh bàn nước, lắng nghe chị biên tập viên của chương trình ra mắt mục tiêu của nhóm. Bố Vân ngồi đối lập, cái nhìn của ông chỉ hướng tới khách một tích tắc rồi lại trượt ra khoảng trống đằng trước. Có những tiếng rên khá to và lê dài vọng ra từ phòng Vân – mẹ Vân đang thay áo cho cô. Không, đó không phải là tiếng rên, nó là tiếng gầm, tiếng khóc than bị nén chặt, khiến chị biên tập viên phải dừng lời nhiều lần. Cậu quay phim dựng hai cái đèn pha, chỉnh ánh sáng, và mở màn quay cảnh mẹ chồng Vân lau mặt cho cô. Giờ đây phần trên của cánh tay trái cô đã phình ra như có một quả bưởi cỡ vừa bên trong, làn da căng bóng và trắng xanh, những mạch máu chạy chằng chịt. Khó mà tưởng tượng được là da người lại hoàn toàn có thể đàn hồi tới như vậy .Bỗng chốc, căn nhà trở nên đông đúc. nhiều phụ nữ lớn tuổi, khuôn mặt khắc khổ, nắm chặt tay nhau, quan sát. Camera đang quay cảnh Vân trình bày nguyện vọng hiến tạng của mình với cha mẹ chồng, vừa nói vừa khóc. Cô xúc động thực sự. Bố Vân buông thõng tay, đứng ngoài ngó vào phòng Vân. Tôi nhìn cái sống lưng lực lưỡng, hai bàn tay gân guốc và đẹp của ông và nghĩ rằng một đời sống có ý nghĩa là một đời sống mà người ta có đủ bản lĩnh để trải qua những thử thách. Ý nghĩa của đời sống là gì nếu như không phải là để đi qua những phép thử của Tạo hóa mà không bị hủy hoại ? Trong đám đông nhốn nháo, trẻ con luồn lách, những phụ nữ bấu vào nhau, mặt méo xệch, cha mẹ cô như hóa đá trên những chiếc ghế nhựa đỏ, đơn độc tột cùng. Qua đầu họ, thấp thoáng cái camera đen trên vai cậu quay phim. Hôm nay Vân linh động và nhanh gọn, khó mà tưởng tượng là sự linh động này hoàn toàn có thể tới từ một người đã liệt tới ngực. Cô nhắc lại với tôi mong ước hiến tim không thành của mình, theo cái cách người ta hay nói về một đam mê hay tham vọng. Lúc này Vân có trạng thái của người làm chủ đời sống, người đang tự tin sắp xếp cho một chuyến đi, hài lòng với bản thân, biết là đời sống của mình có ý nghĩa. Dường như khi dự tính hiến giác mạc của cô được lắng nghe, được chính thức hóa, được xác nhận, ghi nhận, thì cô cảm thấy được trao quyền, cô thấy mình độc lập, can đảm và mạnh mẽ. Lại một lần nữa, sau những gì tôi tận mắt chứng kiến ở Liên, tôi nhận ra rằng cảm xúc mình có ích đem lại sự hài lòng và thanh thản lớn nhất cho người sắp ra đi. Mặt Vân toát lên vẻ tự hào. Cô với tayqua đầu lấy cuốn sổ để cho tôi xem bài thơ cô mới viết khuyến mãi ngay mẹ. Nhưng cô dừng cánh tay trên không và bật ra một tiếng rên. Morphine đã khởi đầu nhạt. Trong lúc cậu quay phim thu dọn đồ nghề, một phụ nữ có tuổi vẫy tôi lại gần, chỗ mấy bà đang ngồi yên lặng quan sát. “ Chú ơi, cho tôi hỏi một chút ít. Thế lấy giác mạc thì có phải lấy cả con mắt đi không ? ” Tôi lý giải lại những gì tôi đã đọc : người ta chỉ lấy cái màng mỏng mảnh trong suốt ở đằng trước con ngươi, sẽ không nhìn thấy sự đổi khác. Một bà khác nói, “ Thế thì yên tâm rồi, họ không khoét mắt đâu. Để tôi nói với bà cố của Vân, bà cố năm nay chín tư tuổi rồi, bà cứ sợ cháu mình bị khoét mắt. ” Tối hôm đó, một người bạn tôi gửi tin nhắn hỏi thăm về chuyến đi. “ Chuyến đi tốt đẹp ”, tôi định viết vậy, rồi đổi thành, “ Chuyến đi ổn cả. ” Do dự một chút ít, tôi viết thêm, “ Nhân vật thì sắp qua đời rồi ”. Có cái gì khó gọi tên làm tôi cảm thấy hổ thẹn và không an tâm. Nhân vật thì sắp qua đời, nhưng chuyến đi thì thành công xuất sắc vì tôi thu được nhiều tài liệu. Đây có phải là cảm xúc những phóng viên báo chí thường có khi họ đi vào nơi có thảm họa để viết bài ? Không cần phải đợi lâu, điều mái ấm gia đình Vân thấp thỏm đã xảy ra. Gần như chỉ đợi xe của nhóm truyền hình lăn bánh rời đi, người trong làng đồn ầm lên là Vân bán nội tạng. Một số người tới gặp cha mẹ chồng cô, nói rằng cô muốn tỏ vẻ hùng vĩ nên làm khổ mái ấm gia đình. “ Cháu bị oan ức quá chú ơi, ” Vân viết cho tôi, “ họ tìm cách để cha mẹ chồng ghét bỏ cháu. ” Hai tuần trước đó, Thúy, người vẫn an ủi khi Vân khóc cả tiếng đồng hồ đeo tay trong điện thoại thông minh, từ TP. Hà Nội vào thăm Vân. Thúylàm kinh doanh thương mại, đời sống bận rộn và khá đầy đủ. Hai người không có điểm gì giống nhau, nhưng có vẻ như có một duyên nợ đặc biệt quan trọng kết nối họ ngay từ lần gặp đầu. Hôm đó, Thúy khuyến mãi ngay Vân hai cái nhẫn, mỗi cái một chỉ, coi như của để dành cho hai đứa con cô. Thúy biết rằng Vân vẫn đau đáu với tương lai của chúng. Chuyện lan ra bên ngoài. Người ta bảo chắc như đinh là Vân bán giác mạc. Làm gì có ai tốt tới mức đi từ TP. Hà Nội vào để cho hai lượng vàng như vậy. Lần tiên phong trong đời Vân bị tiến công như vậy. Cô khóc nhiều và trầm hẳn đi. Tâm trạng Vân chỉ tốt lên khi giữa tháng Năm, tụi trẻ con mang hiệu quả học tập về nhà. Cái Bép bốn tuổi, được bé giỏi bé ngoan. Nguyệt hết lớp Hai, tuy không được ai kèm cặp, nhưng nó được học viên giỏi cấp huyện, thương hiệu cháu ngoan Bác Hồ và giải ba vở sạch chữ đẹp của trường, Vân gửi tin nhắn một mạch cho tôi, đầy niềm hạnh phúc. Hôm trước, Nguyệt chạy ào vào nhà, “ Mẹ ơi ! Cô giáo bảo là có thuốc quốc tế họ đưa về để chữa cái bệnh ung thư đấy. Mẹ cố gắng nỗ lực lên ! Các bác sĩ sắp về chữa bệnh cho mẹ đấy. ” Nó thở không ra hơi, “ Mẹ cố sống đi. ” Tháng trước, Vân nhờ cậu em trai đóng cho cái tựa, trông giống một cái máy tính bằng gỗ. Nó phải nặng tới mấy cân, nhưng cô để nó trên ngực, đặt cuốn vở lên, và những khi đỡ đau thì viết lại những lời dặn dò cho hai đứa trẻ. Chồng cô tốt tính nhưng nóng nảy với chúng, ông bà hai bên thì quá chiều, khiến cô không yên lòng .Chị gái Vân từ Kontum hay gọi điện ra. Hai người chỉ cách nhau một tuổi nên rất gần nhau. Kontum là khoảng chừng thời hạn niềm hạnh phúc nhất của Vân. Cô vẫn hay mở điện thoại thông minh ra xem lại ảnh và để mình trôi ngược dòng thời hạn. Hai chị em hay ăn cơm cùng nhau, ôm nhau kể chuyện thời nhỏ, cho trẻ con ra café hay đi hát karaoke. Hôm Ngày mai tươi đẹp phát phóng sự về Vân, căn nhà nhỏ của chị cô ở Kontum chật ních hàng xóm tới xem. Vân được mọi người quý. Có lần Vân kể cho tôi về một giấc mơ. Trong mơ, cô là một người xấu. Nhưng sau đó, Vân biến hóa được, cô làm được việc tốt. Cụ thể là gì, tôi không biết, một cơn đau kéo đến khiến Vân phải buông điện thoại thông minh, và rồi câu truyện trôi đi. Vân chỉ viết là, trong mơ, khi cô làm được việc tốt, “ nó làm cháu rất vui, cháu cười to ”. Một cô bạn thân của Vân nói với tôi là cô hay giúp người. Ở Kontum, nhiều lúc cô lại nhặt đồ trong nhà mang cho người khác. “ Trong đó người ta còn nghèo hơn mình chú ạ. ” Nhưng tôi không tưởng tượng là nỗi lo ngại của cô rằng mình không phải là người tốt lớn tới mức nó ám ảnh cả vào trong giấc mơ. Một buổi chiều cuối tháng Năm, Vân gọi điện cho tôi. Hầu như Vân không khi nào gọi điện, nên mỗi lần số của cô hiện lên trên máy, tôi lại giật mình. Có phải cô đã qua đời, và Hoàng dùng máy để báo tin ? Vân ở trong trạng thái bị kích động. Lúc này cô đã cần tới gần mười ống morphine một ngày, nhưng bệnh viện huyện, nơi Hoàng vẫn mua thuốc, khước từ bán cho cậu số lượng đó .Hoàng đã phải lùng sục cả ngày để hỏi mua thuốc thừa từ những bệnh nhân khác. Vân nói rất to và tá hỏa vào trong máy, “ Không có thuốc thì không biết cháu sống thế nào đây chú ơi. ” Rồi cô bảo là mình đã bị nghiện. Hoàng nói với cô như vậy, bởi thấy cô ngáp nhiều, chảy nước mắt và bị ngứa. Tôi vội vã lên mạng và tìm được 1 số ít thông tin tiếng Việt rất ít và sơ sài về việc dùng morphine cho bệnh nhân ung thư, để cho cô thấy nó không có rủi ro tiềm ẩn gây nghiện như người ta vẫn hay đồn. Càng ngày, tôi càng nhìn thấy khoảng trống bát ngát mà đáng lẽ mạng lưới hệ thống y tế phải lấp đầy. Những người như mái ấm gia đình Vân bị bỏ rơi, không thông tin, không lời lý giải, không có thuốc, không có tiền. Nhưng Vân không chăm sóc tới những bài báo nữa, cô liên tục gửi tin nhắn dồn dập, thôi thúc, khiến tôi cũng bị kích động theo. “ Chú ơi, cháu không biết nói điều này với ai cả, cháu chỉ nói với chú thôi. Cháu muốn hỏi xem có cách chết nhân đạo không. ” Tôi không được sẵn sàng chuẩn bị cho trường hợp này. Để lấy thời hạn, tôi hỏi về thực trạng của Vân, và nghe những điều tôi đã biết từ lâu. Búa đập trong đầu, nhức nhối ở những khớp xương, mất ngủ ròng rã nhiều ngày đêm vì đau. “ Nhưng Nước Ta chưa được cho phép chết nhân đạo đâu cháu. ” Vân gửi một cái emoticon nước mắt giàn dụa. “ Chú ơi, dùng thuốc ngủ liều cao cũng được phải không chú ? ” Tôi lúng túng .“ Người nhà cháu có dám giúp cháu không ? Hoàng đã khám phá chưa ? ” Cuối cùng, tôi hỏi lại. “ Bác sĩ thì không ai dám giúp rồi. ” “ Anh ấy không dám, vì thương cháu. Nhưng cháu thật sự muốn. Chú khám phá giúp cháu được không ? ” Cô liên tục gửi những câu dài không dấu, sai chính tả, lộn xộn, không rõ nghĩa. Đại ý cô có cảm xúc mọi người trong nhà đã căng thẳng mệt mỏi, chỉ liên tục ở bên cô vì nghĩa vụ và trách nhiệm. Lần tiên phong cô nói về thực trạng nghèo nàn của mái ấm gia đình mình, về vùng quê nghèo của cô. Mọi người phải lo cơm áo gạo tiền, họ đã mệt lắm rồi, cô không muốn vì cô mà họ phải gồng sống lưng nữa. “ Chú ơi, ” Vân tha thiết. “ Chú giúp cháu khám phá và mua thuốc ngủ được không ạ. Cháu biết ơn chú nhiều lắm. ” Câu cuối của Vân khiến tôi bủn rủn chân tay. Tôi phải làm gì trước lời van xin này ? Chưa khi nào Vân nhờ tôi điều gì, mỗi lần ở nhà cô tôi đều phải rất chật vật mới khiến họ nhận chút tiền tương hỗ từ tay tôi. Lời nhờ tiên phong của Vân tới tôi cũng là lời nhờ giúp cô được chết. Tôi hoàn toàn có thể khước từ lời cầu khẩn của một người sắp chết ? Trong một tích tắc, tôi đã nghĩ rằng tôi sẽ giúp cô. Tôi thấy khó khăn vất vả để liên tục tận mắt chứng kiến sự đày ải này. Trong đầu, tôi đã tưởng tượng ra việc mình tìm cách mua thuốc ngủ, rồi gửi vào Thanh Hóa. Nhưng rồi tôi khước từ xua tan hình ảnh đó. Tuy tôi cho rằng dự tính của Vân là hài hòa và hợp lý. Sự tủi thân trong Vân lại trỗi dậy. Có lần cô bày tỏ mong ước mẹ ở bên mình nhiều hơn, nhưng bà còn phải lo chuyện cơm áo, bà vấn đáp vậy. Câu nói làm cô đau đớn .Tôi biết trong thực trạng như của Vân, người ta đặc biệt quan trọng nhạy cảm. Cảm giác mình là gánh nặng cũng đi theo Liên hàng năm trời. “ Cháu ơi, cháu hãy yêu thương và biết ơn mẹ, và không oán trách bản thân. Cháu đã làm tổng thể những gì cháu hoàn toàn có thể làm được. ” Tôi viết cho cô. “ Sẽ không có ai trách cứ cháu cả. ” Nhưng Vân muốn ra đi để giải thoát cho mọi người, cô không muốn họ phải tận mắt chứng kiến cô đau đớn. Nam cũng đã từng xin lỗi mẹ vì cậu làm mẹ khó khăn vất vả. Liên khao khát một cái chết nhẹ nhàng để không gây chấn thương tâm ý cho người thân trong gia đình. Khi những người sắp chết nghĩ tới người xung quanh, họ tuyệt đẹp. Tôi nói với cô rằng không ai điều khiển và tinh chỉnh được cái chết của mình. “ Theo chú giờ cháu nên làm gì ạ ? ” Đây là lần tiên phong tôi khuyên nhủ một người cận tử, tôi cảm thấy một trách nhiệm đặc biệt quan trọng. “ Cháu nỗ lực có thuốc để giảm đau, cháu đọc kinh cho thanh thản, và gửi yêu thương tới người thân trong gia đình của mình. ” Tôi cố gắng nỗ lực tìm những lời lẽ giản dị và đơn giản. “ Cháu không nên có cảm xúc có lỗi, vì cháu không có lỗi. ” Dần dần Vân dịu đi. Những ngày tiếp theo, Hoàng trở nên stress và cáu bẳn, khiến Vân sợ hãi. Chồng thuốc trên bàn càng vơi đi thì Hoàng càng có cảm xúc bị dồn vào chân tường. Cậu liên tục nói với Vân là cần hạn chế dùng thuốc, nếu cô không muốn thành con nghiện. Có thể cậu nghĩ thật vậy, hoàn toàn có thể đó chỉ là cách nói đểgiảm lượng thuốc dùng mỗi ngày. Người nhà Vân chia nhau tìm trong xã những mái ấm gia đình mới có bệnh nhân ung thư qua đời, hỏi mua thuốc thừa. Hoàng nhờ người bạn làm ở hiệu thuốc báo tin nếu có ai đem thuốc tới trả. Vân liên tục gọi cho tôi vào những lúc tôi ngồi trong hội thảo chiến lược, rên rỉ cầu cứu, lúng búng những câu mà tôi không hiểu. Tôi đã quen Vân được hai tháng, hai tháng dài như cả thế kỷ. Bao giờ thi sự tra tấn này dừng lại ? Vân đã mắc tội gì ? Một buổi tối, trong một quán bar vắng, tôi gọi vào máy Vân. Mẹ cô bốc máy, đằng sau bà là những tiếng rên ai oán, “ Ôi mẹ ơi … ” Những âm thanh này sẽ còn đeo bám tôi dài dài như những con bướm vờn quanh đầu làm tôi chóng mặt. Đây không phải là tiếng rên binh thường nữa, nó là tiếng gầm gừ của một con thú kiệt sức. “ ÔI MEEEEẸ ƠƠƠI … ” Tôi cầm chai bia lạnh áp lên trán, lầm bầm. “ Mẹ kiếp, mẹ kiếp, mẹ kiếp … ” Tôi không muốn nghĩ gì nữa, không muốn nghiên cứu và phân tích, viết lách gì nữa. Tôi muốn buông trôi. Người bệnh quá trình cuối đặc biệt quan trọng nhạy cảm với nhiệt độ. Trời càng nóng lên thì cái đau của Vân càng mạnh. Đầu tháng Sáu, miền Bắc và miền Trung bước vào đợt nóng kỷ lục trong vòng bốn mươi năm qua. Hơn bốn mươi độ trong bóng râm, gần năm mươi độ ngoài nắng, gần sáu mươi độ trên mặt đường. Độ ẩm xuống dưới năm mươi Tỷ Lệ, khiến người ta có cảm xúc hít lửa vào trong phổi. Nhà Vân trơ trọi trên một khu đất trống, xung quanh không một bóng cây. Mái ngói và những bức tường trở thành những lò nung. Mẹ Vân cởi hết quần áo cho Vân, và đắp lên người cô mấy cái khăn mặt ướt .Một buổi sáng, Hoàng buộc một túi đá vào trước cái quạt nhỏ ở cuối giường Vân, rồi chạy xe máy bảy mươi ki lô mét xuống thị xã trong khí nóng làm sa sẩm mặt mày. Ở huyện, người ta lại nói với cậu là hết thuốc, không biết khi nào có lại. Đường phố thị xã vắng vẻ, Hoàng ngồi dưới gốc cây trước cổng bệnh viện tỉnh, đợi tới giờ thao tác buổi chiều. Ở nhà, Vân há mồm thở như cá trên cạn. Không gõ được điện thoại thông minh, cô gửi cho tôi một voice message. “ Chú à, nóng lắm chú ạ … Cháu mệt lắm … Cháu chả biết cháu còn được có lâu không nữa, nhưng cháu xin gửi lời chân thành cảm ơn tới chú … ” Vân phát âm không rõ, những chữ bị dính bết vào nhau. Tôi hiểu đây là một lời chào. Chiều hôm đó, Hoàng đã đợi vô ích, bác sĩ có thẩm quyền kê đơn morphine không đi làm. Ớ Nước Ta có vô vàn số phận như của Vân và mái ấm gia đình cô, tôi đoán vậy. Nhưng càng đi sâu vào quốc tế của cái chết và sự chết, tôi càng giật mình trước những éo le, chúng còn kỳ lạ hơn mọi hư cấu. Câu chuyện của Hùng, một người trẻ tuổi hai mươi tuổi ở Bắc Giang, là một ví dụ. Tôi biết tới Hùng qua Hà, chị hay chuyện trò với cậu trong cả năm qua để nâng đỡ niềm tin cậu. Một cuối tuần, tôi và chị về thăm cậu. Hùng nằm trên giường trong bộ Man United. Tuy đã có thâm niên ba năm làm phụ nề thiết kế xây dựng nhưng cậu vẫn giữ được sự trong trẻo và chưa bị cuộc đời làm thô ráp. Nhiều lúc cặp mắt sáng của cậu vẫn lóe lên hồn nhiên, xóa đi cái u ám và đen tối .Bị ung thư bàng quang từ năm mười bảy tuổi, cuối năm ngoái, Hùng được bệnh viện trả về nhà sau khi những bác sĩ cắt bỏ bàng quang và chọc hai ống xông theo niệu quản vào bể thận để nước tiểu chảy ra ngoài. Từ đó, cậu trọn vẹn biến mất khỏi mạng lưới hệ thống y tế, hàng ngày lủi thủi trong căn nhà trống trơn cùng cha mẹ, hai người nông dân cũng bất lực y hệt như cậu. Vị trí oái oăm của khối u ở bụng khiến Hùng bị đau khi ăn vào, cái đau mà cậu diễn đạt là “ như là có con gì cắn xé trong bụng ”. Để đỡ đau, cậu phải nhịn. Hùng triền miên đấu tranh giữa chịu đau và chịu đói. Ăn cũng chết mà nhịn ăn cũng chết. Cậu uống nước lọc căng bụng. Đôi khi thèm quá, cậu chén một bữa, mỡ bóng quanh mép, rồi lại hối hận ôm bụng co quắp trên giường. Vào những đợt đau kinh hoàng, cậu nhịn ăn cả mười ngày. Trong điện thoại thông minh của Hà đầy những tiếng kêu của thằng bé. Cháu đau wá, cuống rùi. Cô ơi, cháu chừa rồi. Nhà nước thật wá đáng, để bệnh nhân đau như này mà không có tiêm chết não. Hùng chửi bới cha mẹ, cậu chửi cả ông Trời. Năm ngoái, Hùng đeo hai cái túi xông lủng lẳng bên hông, đi xe máy ra chợ mua năm lọ thuốc chuột. Nhưng cậu không chết. Sau bốn hôm nôn và mê man thì Hùng tỉnh dậy, gọi mẹ và kêu khát. Mùi thuốc chuột ám ảnh cậu tới tận giờ đây. Hùng ác cảm với morphine, cậu không muốn bị coi là dân chích choác. Cậu cũng nghe từ đâu đó là nếu dùng morphine khi chết xác không phân hủy. Mà kể cả có muốn dùng thì nhà cậu cũng không có tiền để mua, và cũng sẽ không mua được. Không ai trong mạng lưới hệ thống y tế hỏi tới cậu, dù chỉ một lần, để chỉdẫn, lý giải, cung ứng thông tin hay an ủi. Chỉ có Hà và vài bạn hữu chị Tặng Kèm cậu cái điện thoại thông minh cũ để cậu vào Facebook, nhiều lúc chuyện trò cho cậu đỡ buồn, và tương hỗ cha mẹ cậu tiền thay bông băng và ống xông hàng tháng. Khi những cơn đau dịu xuống, Hùng ngồi ngoài sân đêm hôm với ấm trà và điếu thuốc, ngắm sao cho tới khi gà gáy, cố quên đi cái đói. Trong giấc ngủ chập chờn vào tảng sáng, cậu liên tục mơ thấy được nhà hàng. Trong mơ, mọi thứ sôi động, thật hơn cả thật, thơm ngon rực rỡ tỏa nắng, khiến cậu ngơ ngác hồi lâu khi tỉnh dậy. “ Ơ, ơ, sao lại không có gì thế này ? ” Hùng kinh ngạc trước số phận oái ăm của mình, “ Cháu chưa thấy ai phải nhịn ăn để chết như cháu. ” Cậu nói với Hà. “ Cháu thấy tù nhân trước khi chết cũng được ăn no mà ! ” “ Cái đau làm người ta không biết trốn đi đâu được. nhiều người sợ đau hơn sợ chết. ” Bác sĩ Đoàn Lực nói, trong lúc chúng tôi ngồi trong một nhà hàng quán ăn vào một buổi chiều đầu hè. Bên ngoài, tấm thảm âm thanh của hàng ngàn con ve sầu dâng lên hạ xuống thướt tha. Là trưởng Khoa Chống đau của Bệnh viện K, ông là một trong những người tiên phong dược tiếp cận với nghành chăm nom giảm nhẹ cho bệnh nhân ung thư. Tôi gặp ông để khám phá về thực trạng ở Nước Ta, không ngờ rằng có ngày ông sẽ đóng một vai trò trong câu truyện của Vân. Ở quá trình cuối, trọng tâm của những can thiệp không nằm ở chữa bệnh nữa, mà hướng tới việc giúp người bệnh có chất lượng đời sống cao nhất trong thời hạn còn lại của họ. Ở những nước tăng trưởng, sẽ có một nhóm liên ngành thao tác này. Nhân viên xã hội giúp người bệnh xử lý khó khăn vất vả kinh tế tài chính, hướng dẫn hoàn thành xong những thủ tục sách vở, tương hỗ tổchức hoạt động và sinh hoạt hàng ngày. Chuyên gia tâm ý tháo gỡ những lo ngại, do dự trong tâm tư nguyện vọng, tình cảm. Giáo sĩ hay nhà sư giúp người bệnh có sự thanh thản tâm linh và tìm được ý nghĩa trong cái chết của mình. Bác sĩ và điều dưỡng đưa ra những giải pháp trấn áp đau và những triệu chứng khác như nhiễm trùng, khó thở hay nôn. Tất cả là để hướng đến a good death, một cái chết thanh thản, nhẹ nhàng về thể xác, yên ổn về ý thức. Ngược với nó là “ cái chết thảm ”, theo chữ của bác sĩ Việt Hương, những cái chết trong đau đớn, trong nỗi canh cánh cho người ở lại, trong sự khánh kiệt, ở Nước Ta, chúng xảy ra hàng ngày, hàng giờ, trong bóng tối, không có cái nhìn nào của xã hội soi rọi vào. Ở Nước Ta, những người như bác sĩ Đoàn Lực một mình. Không chỉ trong xã hội, kể cả trong giới trình độ, sự hiểu biết về chuyên ngành này còn vô cùng hạn chế. Tôi kể cho ông câu truyện của Vân và Hoàng và cuộc khủng hoảng cục bộ morphine của họ. “ Có cách nào trợ giúp họ được không anh ? ” Bệnh viện K hoàn toàn có thể kê đơn, ông nói, nhóm lên trong tôi một tia kỳ vọng. Nhưng bệnh nhân cần vào viện để bác sĩ nhìn thấy, tối thiểu là cho lần kê thuốc đầu. “ Quy định của nhà nước để lập hồ sơ. Yêu cầu pháp lý. ” “ Nhưng làm thế nào những người như cô Vân hoàn toàn có thể ra TP.HN để bác sĩ thấy thực trạng và kê đơn ? ” Tôi kêu lên. “ Chỉ cần lật nghiêng người để vệ sinh đã khiến cô ấy đau tới mức hô hào. ” “ Mà Thanh Hóa thì quá xa cho chúng tôi, ” ông Lực nói khẽ, quá xa để người của ông hoàn toàn có thể tới. “ Còn nhiều cái chưa ổn lắmanh ơi. ” Vài tháng sau đó, tôi có dịp chuyện trò về chủ để này với Eric Krakauer. Krakauer là phó giáo sư chuyên ngành chăm nom giảm nhẹ của trường Đại học Harvard và đã lăn lộn nhiều năm để giúp sức Nước Ta trong nghành nghề dịch vụ này. Ông vẽ một bức tranh toàn thế giới khiến tôi choáng váng : trấn áp đau được coi là một quyền con người, và morphine nằm trong list những thuốc thiết yếu do Tổ chức Y tế Thế giới WHO phát hành, nhưng 80 % dân số quốc tế, thường tập trung chuyên sâu tại những vương quốc nghèo, không nhận được những giải pháp giảm đau thích hợp. Các nước tăng trưởng chỉ chiếm 17 % dân số quốc tế, nhưng tiêu thụ tới 94 % tổng số thuốc opioid ( thuốc có chất thuốc phiện ) toàn thế giới. Ong Krakauer nói về chứng opiophobia, tâm ý sợ thuốc phiện, phổ cập tại Nước Ta và nhiều vương quốc đang tăng trưởng khác. Cả cán bộ quản trị lẫn người dân, những người như Hùng, như Vân, ác cảm và sợ hãi với morphine. Dư luận cho rằng nó gây trầm cảm, gây nghiện, và dưới tác động ảnh hưởng của truyền thông online, liên tưởng ngay tới những tệ nạn xã hội, xã hội đen và những thành phần vô đạo đức khác. Các bác sĩ hạn chế kê đơn morphine, do đó nhà nước không nắm được nhu yếu thực tiễn, dẫn tới khối lượng nhập khẩu thấp, dẫn tới việc thiếu morphine để bán, điều mà Hoàng liên tục gặp ở huyện của cậu. Năm 2004, Nước Ta chỉ xếp thứ 122 trong 155 vương quốc về khối lượng sử dụng morphine cho mục tiêu y tế. Lo ngại về việc morphine bị dùng sai mục tiêu, người ta đưa ra những lao lý khắc nghiệt về kê đơn, đồng ý quyết tử những bệnh nhân như Vân. Nhưng điều đó chỉ làm béo bở cho những kẻ cung ứng hàng ở chợ đen. Một người nhà bệnh nhân nói với tôirằng ở cổng Bệnh viện K, cô phải trả hai trăm nghìn cho mỗi ống, gấp hai mươi lần giá trong hiệu thuốc cách đó mấy chục mét. Ở vùng quê, nhiều người tìm tới thuốc phiện đen, biết rằng mình hoàn toàn có thể vướng vào vòng lao lý. Trong ngành, người ta gọi những người như Vân, như Hùng, những người cần tới chăm nom giảm nhẹ mà không được biết tới, là “ những mảnh đời nằm trong bóng tối ” – hidden lives. Bên ngoài phòng thao tác của bác sĩ Đoàn Lực có một cái áp phích đã bạc mầu vì nắng. “ Không một ai là vô hình dung ! ” Nó chạy khẩu hiệu, và phân phối thông tin : sáu Xác Suất những người cần tới chăm nom giảm nhẹ cuối đời là trẻ nhỏ. Hãy tưởng tượng, chúng bị đau như Vân, như Hùng, chỉ khác là chúng tám tuổi, bốn tuổi, hai tuổi. Ông Krakauer mê hồn trình diễn. Tôi được nghe từ một bác sĩ trẻ, người đã tham gia một số ít lớp học do ông tổ chức triển khai ở Nước Ta, là “ thầy Eric có một lời thề với một bệnh nhân ung thư Việt đã qua đời ”. Ông thề là ông sẽ thao tác để giảm đau đớn cho những bệnh nhân ở đây. Trở ngại mang tính cấu trúc lớn nhất ở Nước Ta lúc bấy giờ là việc mạng lưới hệ thống y tế hội đồng, cấp xã, cấp thôn, chỉ tập trung chuyên sâu vào phòng bệnh, còn chữa bệnh thì để cho cấp huyện trở lên. Việt Nam chưa đưa chăm nom giảm nhẹ vào mạng lưới y tế hội đồng, trong khi hầu hết những người có nhu yếu, những người bệnh quy trình tiến độ cuối, lại ở nhà. Trong tưởng tượng của ông Krakauer về một tương lai tốt đẹp, những nhân viên cấp dưới y tế hội đồng đến nhà thăm người bệnh, giống người ta vẫn tới để tuyên truyền về việc phun thuốc muỗi. Họ xác lập nhu yếu morphine, gỡ bỏ những lo lắng và định kiếnnếu có, báo lên cấp huyện để bệnh nhân được kê đơn và người nhà hoàn toàn có thể mua được mà không phải đi quá xa, hướng dẫn cách dùng morphine hài hòa và hợp lý, kiểm soát và điều chỉnh liều lượng khi những triệu chứng đổi khác. “ Sau nửa ngày huấn luyện và đào tạo là những nhân viên cấp dưới y tế hội đồng đã có năng lực làm những việc này. ” Ông không stress nói với những quan chức Bộ Y tế. Hầu hết những cơn đau, những triệu chứng, đều hoàn toàn có thể được chữa trị hiệu suất cao với những loại thuốc rất đơn thuần và rẻ tiền mà người sử dụng không cần phải được hướng dẫn nhiều. Theo yêu cầu của WHO, những huyện không khi nào được hết morphine. “ Đây là một loại thuốc rất rẻ, ” ông nhấn mạnh vấn đề lần nữa. Tôi kể lại hình ảnh Hùng ngồi ngoài sân đêm hôm, ngắm sao cho quên cơn đói. Ông Krakauer buồn bã phủ nhận, “ Không thể gật đầu được … Họ không cần phải chịu đau đớn như vậy. ” Sau lần gặp tiên phong, tôi không buông tha bác sĩ Lực. Tôi năn nỉ, tôi gửi phóng sự VTV1 về Vân cho ông. Một tuần sau, ông đồng ý chấp thuận để Hoàng lên TP. Hà Nội gặp, ông sẽ xem xem “ có làm được gì không ”. Tôi đón Hoàng ở bến xe Mỹ Đình. Sáng hôm đó, một cơn mưa đầu hạ đã kịp trút xuống thành phố, không quá lâu nhưng cũng đủ cho đường phố TP.HN ngập và đầy ứ xe cộ. Một tay Hoàng cầm cái phong bì nhựa đựng giấy xuất viện của Vân cùng tờ xác nhận của xã là cô còn sống, tay kia là túi nem chua, quà của mái ấm gia đình Vân cho tôi. Ngồi trong phòng của ông Lực, cậu trình diễn về thực trạng của mình, ngắc ngứ vì quá bồn chồn trước khoảng thời gian ngắn quyết định hành động này. Tôi ngồi cạnh, stress. ÔngLực ký cho cậu một tờ giấy trình làng, bằng một nhát bút, kéo Vân và mái ấm gia đình cô ra khỏi cửa âm ti. Ba tiếng sau, Hoàng rời phòng phát thuốc, tay ôm sáu mươi ống thuốc trong lòng như một món đồ quý giá. Từ nay, cứ mười ngày cậu lại phải lên TP. Hà Nội một lần để mua cho đợt tiếp theo, nhưng cậu không có lựa chọn nào khác. Ở cổng bệnh viện, Hoàng gọi cho Vân, giọng êm ả dịu dàng và niềm hạnh phúc, “ Được rồi em ạ. ” Đứng bên cạnh, tôi có cảm tưởng đang nghe một đôi vợ chồng trẻ trò chuyện về việc xin học cho con. Cảm giác vui tươi, được giải tỏa, tự hào vì thắng được nghịch cảnh, lây sang tôi. Cho tới khi tôi nhận ra Vân vẫn đang sắp chết .11 ĐẾN GIỮA HÈ thì mái ấm gia đình Vân mở màn phải vay nặng lãi. Hai cái nhẫn Thúy Tặng, nhà cô cũng đã phải bán đi. Vân đã gọi điện xin lỗi Thúy về điều này. Từ đầu năm, thịt lợn đã giảm giá xuống mức thấp nhất trong mười năm qua, một cân thịt lợn hơi còn rẻ hơn một cân khoai tây. Tới tháng Tư, giá thịt giảm sáu mươi Phần Trăm so với cùng kỳ năm ngoái, chạm đáy ba mươi năm qua. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn gửi công văn hỏa tốc, lôi kéo những cơ quan và địa phương thu mua thịt lợn, tương hỗ nông dân. Toàn bộ cõi mạng bùng lên khoái trá. Bạn bè Facebook của tôi cười lăn lộn với những hashtag # giaicuulon và # toandananlon và nhìn vụ này như một vật chứng cho sự thảm hại của quản trị nhà nước và cái nhìn thời gian ngắn của nông dân. Đúng hôm nhóm VTV1 về quay, anh trai Vân viết đơn xin nghỉ việc ở Đoàn Thanh niên xã. Năm ngoái, anh cắm sổ đỏ chính chủ của cha mẹ vay ngân hàng nhà nước hai trăm triệu, rồi vay ngoài thêm hai trăm triệu nữa, góp vốn đầu tư vào một trang trại lợn. Bây giờ anh phá sản. Vân khuyên nhủ anh trai cả buổi tối, nhưng anh vẫn giữ dự tính bỏ việc để xuống thị xã “ làm cái gì đó ”. Mẹ Vân ở nhà hai ngày liền mà không ra với cô, cô đoán là bà rất buồn. “ Bỏ thì biết làm gì giờ đây ? ” Vân bảo. “ Nói chung là cháu thấy anh ấy yếu ớt lắm. ” Người ốm sắp chết nói về người khỏe như vậy .Đầu tháng Bảy, tôi và Hà vào Thanh Hóa thăm Vân. Hai người gặp nhau ở Khoa Nhi sau khi Nam mất được vài tháng. Hà nhớ là hồi đó Vân lặng lẽ ít nói, nhưng có lần cô bảo với Hà, “ Chị ơi, em hiểu nỗi lòng của chị. Chị em mình cùng có nỗi đau như nhau, nhưng mà chỉ đổi ngôi thôi. ” Từ đó hai người quý nhau. Tôi ngồi cạnh giường Vân, quan sát hai chị em tíu tít hàn huyên, nhắc lại tên người này người kia như thể hai bạn học cũ. Vân đã khấp khởi đợi ngày thời điểm ngày hôm nay từ mấy hôm trước. Mặt cô rạng rỡ, tuy đôi lúc cô lại lấy cánh tay phải che mặt, đó là lúc cơn đau lóe lên bên trong cô. Chân phải Vân đã sưng to lên gấp rưỡi chân trái. Những lúc nắn bóp đùi cho cô, mẹ Vân hoàn toàn có thể nghe thấy tiếng lục cục bên trong, có vẻ như là xương đã vỡ. Quả bưởi dưới da ở cánh tay trái Vân còn to lên nữa so với lần trước. Mắt trái Vân bị sụp xuống 50%. Cô cũng không liếc được mắt phải nữa, muốn nhìn người bên cạnh thì phải quay cả đầu ra, mà quay đầu cũng rất khó khăn vất vả. Hàm Vân đã cứng lại. “ Đây này, nó cứng hết lại rồi, ” cô lấy tay sờ nắn. Các ngón tay phải cũng đã bị tê, bám vào không thấy đau. Phòng không bật đèn, Vân không chịu được ánh sáng neon nữa. Mỗi khi xe máy chạy qua ngoài đường, cô nhăn mặt như bị giằng xé trong đầu. Nhạy cảm với âm thanh và ánh sáng, đó là những tín hiệu đặc trưng của người đã rất gần cái chết, tôi đọc được như vậy. Chỉ có giọng nói của cô thì vẫn đầy đặn thông thường. Mẹ Vân âu yếm cầm tay Hà bằng cả hai tay. Hoàng ngồi bên cạnh, mồm hơi hé mở, mắt lộng lẫy nhìn Vân và mọi người một cách không căng thẳng mệt mỏi, đầu óc cậu vẫn trú ngụ trong hiện tạichứ không chạy trốn đi đâu. Cái nhanh gọn, xởi lởi của Hà, nỗi mừng vui hội ngộ của Vân lây sang cả nhà. Trong bữa ăn rôm rả, chúng tôi uống rượu pha mật ong rừng. Hà và Vân chuyện trò về cái chết sắp tới của Vân một cách tự nhiên. Vân dặn người nhà khi cô mất thì đừng trói cô lại, và hãy trồng thật nhiều hoa quanh mộ cô. Cô ao ước được ra đi trong tỉnh táo mà không bồn chồn. Đó là cái đích sau cuối của cô. Mặc dù đã khá mệt, nhưng Vân không muốn chúng tôi ra về. “ Vẫn còn sớm mà, ” cô nhắc đi nhắc lại. Mọi người đều biết đây là lần gặp nhau ở đầu cuối. Hà lồng bàn tay mình vào bàn tay trắng xanh đã nửa năm không nhìn thấy ánh sáng mặt trời của Vân, mười ngón tay vờn nhau, quyến luyến. Rất lâu sau tôi vẫn hối hận là lúc đó vì ngại ngùng mà tôi không cầm tay Vân lấy một cái. Cả mùa hè, Hoàng tiêm, lau người, bón cho Vân ăn, xoa bóp cho cô, và quay cuồng với việc tìm morphine. Mỗi đêm, Hoàng chỉ có vài tiếng để thiếp đi. Đã lâu rồi, cậu không lên mạng chơi cờ nữa. Cái đau đã đạt một mức độ mới, khác xa những gì Vân đã trải qua. Nó tiến sát vào tim, chờn vờn, vây hãm, rồi chồm lên bóp nghẹt, khiến cô quằn quại, không thở được hai mươi phút, nửa tiếng, trước khi nó nhả con tim ra và lùi ra xa. Vân cũng không nằm nghiêng được nữa, Hoàng đoán cô đã bị gãy xương vai. Giờ đây, để lau sống lưng cho Vân, phải nhiều người cùng lúc nâng cả người cô lên. Mỗi lần như vậy là mất hai ống thuốc, một ống tiêm trước, và một ống tiêm sau khi lau xong. Vân kể cho tôi về một giấc mơ. Trong mơ cô đón con ở cổng trường. Bên đường là một vực thẳm. Con cô cùng một đứa bạnđi về phía cô, nhưng tự nhiên biến mất. Cô thất thanh gọi, rồi nhìn thấy chúng ở dưới vực. Vân nhảy xuống, cầm tay hai đứa trẻ, vừa lôi chúng chạy vừa niệm Phật liên tục. Đằng sau cô, hai con sói mặt người đuổi theo, liên tục cào cấu. Cô la to cho tới khi tỉnh dậy, người vẫn run lên vì sợ hãi. Nơi đón con tự nhiên biến thành vực sâu. Cuộc sống yên ả trong tích tắc trở thành thảm họa. Tôi đoán là Vân vẫn lo ngại cho hai đứa con và chưa thanh thản để ra đi. Còn hai con sói mặt người, chúng là hình tượng cho cái gì ? Vân khởi đầu phải thở ô xy, nó làm cô thoải mái và dễ chịu hơn. Mười ngày một lần, Hoàng ra Thành Phố Hà Nội mua thuốc, nhưng nhiều lần cậu về tay không. Nếu bác sĩ Đoàn Lực đi vắng, sẽ không có ai chịu kê đơn cho cậu, họ đòi phải nhìn thấy bệnh nhân. Cháu nói mãi, nói mãi, Hoàng bảo tôi, nhưng họ không rủ lòng thương. Cái áp phích “ Không một ai là vô hình dung ! ” ở hiên chạy dọc bệnh viện như một lời cười nhạo vào mặt cậu. Ai cho cậu hiện hình ? Nhu cầu morphine của Vân mở màn vượt quá tổng số thuốc mà Hoàng được phép mua từ cả bệnh viện huyện lẫn K ở TP.HN. Lỗi của Vân là cô đau quá định mức nhà nước được cho phép. May mắn thay, vào thời gian đó, tôi gặp Yên [ 12 ], một bác sĩ trẻ đã từng theo lớp tập huấn của giáo sư Eric Krakauer. Từ lúc gặp tôi cho tới khi Vân chết, anh đã nhiều lần tìm cách giúp Hoàng, tuy không phải lần nào cũng thành công xuất sắc. Anh làm như thế nào, tôi không biết, Yên nhu yếu tôi đừng hỏi. Một buổi sáng giữa tháng Tám, Vân gửi tin nhắn cho tôi. “ Chú ơi cháu buồn quá, một bên mắt của cháu mù hẳn rồi. ”Tôi dừng bước trên vỉa hè. Bên cạnh tôi, xe cộ rú ga, nắng sớm chiếu thẳng xuống đầu. “ Một tai cháu cũng điếc hẳn, tai còn lại cũng yếu lắm rồi ạ. ” Tôi bị thôi thúc phải thể hiện những gì tôi nghĩ về cô, “ Cháu ơi, cháu đã sống một cuộc đời rất đẹp và có ý nghĩa. Cháu để lại những tình cảm rất đẹp tươi trong lòng mọi người. ” Tôi nhận ra là mình viết về Vân ở thể quá khứ. “ Chú cảm ơn cháu đã cho chú thời cơ sát cánh với cháu. ” Tôi cảm thấy nhẹ nhõm, sau cuối, tôi đã giải tỏa được cảm xúc dằn vặt vì đã không cầm tay Vân trong lần cuối gặp cô. “ Cháu vẫn đang cố gắng nỗ lực từng ngày và kỳ vọng mọi việc cháu làm sẽ trở nên tốt đẹp hơn. Cháu thật lòng rất biết ơn chú. ” “ Chú tin là sự sống sót của cháu trên trần gian này đã làm mọi thứ tốt đẹp lên. ” Tôi liên tục đứng nhìn màn hình hiển thị điện thoại thông minh. Một cái gì đó thiêng liêng tràn trề trong lòng tôi, một nỗi man mác buồn nhưng không cào cấu, một cảm xúc yên tâm và đồng ý chấp thuận là mọi thứ đi đúng quy luật của vạn vật thiên nhiên. Mọi sự chống cự tan biến. Thời gian này, tôi đã quên câu truyện hiến giác mạc từ lâu, đầu óc tôi trọn vẹn bị sự suy tàn vật lý của Vân ám ảnh. Nhưng mấy hôm sau, Vân liên lạc, vừa nói vừa rên vì đau. Liệu có cần báo cho Trung tâm Điều phối hiến tạng là mắt cô bị suy giảm thị lực ? Cô sợ sau này người ta tuyệt vọng, nếu giác mạc của cô bị hỏng. Vân khởi đầu niệm Phật, “ Nam Mô A Di Đà Phật, nếu cho con sống thì đừng bắt con phải đau đớn nữa, còn không hãy chocon ra đi, con vui tươi tiếp đón. ” Có lúc cô tỉnh dậy sau một cơn mê man, “ Ơ, em nhớ là em đi rồi mà. Sao em còn nằm đây ? Đây là đâu ? Em nhớ là em đã chết mà … ” Liệu lúc này, ra đi có là sự giải thoát cho Vân ? Tôi hỏi Hoàng trong một lần gặp cậu ở TP.HN khi cậu ra mua thuốc. Chúng tôi uống trà đá trước cổng bệnh viện. Chỉ cách vài chục mét thôi, qua khoảng chừng sân nhỏ, là quốc tế của đau đớn và chết chóc. Bên ngoài, đời sống thông thường vẫn diễn ra, người ta hút thuốc lào, chơi bài. Hoàng gật đầu, “ Vâng chú, có lẽ rằng sớm hơn sẽ tốt hơn cho Vân. Sống kiểu này còn khổ hơn là chết. ” Một buổi chiều, hơi khỏe hơn một chút ít, Vân nhờ Hoàng chụp cho cô một kiểu ảnh để đưa lên Facebook. Cô muốn làm cậu vui lên. Trong ảnh – Hà bảo với tôi rằng cô hiểu nó là lời chào từ biệt của Vân với mọi người – vai trái của Vân để trần. Chắc chắn Vân chủ ý như vậy. Chỗ sưng giờ đã to gần bằng quả bóng. Trên đầu cô là một cái khăn mặt bê bết những mảng màu đỏ sẫm, chắc là máu. Tóc cô ép sát vào đầu, kiểu tomboys. Hai ống thở từ hai lỗ mũi cô đi ra sau tai rồi cùng vòng ra trước trán, gặp nhau ở một nút thắt, trông như một hình tượng của vương miện. Không hiểu sao hai mắt của Vân lại mở to được, như hồi Vân vẫn còn khỏe, chứ không bị sập xuống như khi tôi và Hà tới thăm. Mắt cô nhìn thẳng vào ống kính, lộng lẫy phản chiếu nguồn sáng của cái đèn LED nhỏ. Miệng cô hơi mím lại, cương nghị. Toàn bộ khuôn mặt Vân toát ra vẻ quả cảm, quyết tâm, như một người lính trước giờ hành quân .Đôi mắt Vân làm mặt cô sáng rực lên, và tước đi hàng loạt cảm xúc sợ hãi mà khối ung thư hoàn toàn có thể tạo ra cho người xem. Trong lòng tôi trào lên một cảm xúc khiêm nhường và biết ơn. Tôi ngắm bức ảnh hồi lâu và thấy tổng thể những chán chường và sợ hãi của mình thật nhỏ bé. Hồi tay cô còn khỏe, mỗi ngày một chút ít, Vân viết những tâm sự với con vào cuốn vở học viên đặt trên cái giá gỗ trên ngực mình. Cái giá đó nặng nên cô chỉ ghi được mươi phút rồi lại phải nghỉ. Cô đặt toàn bộ tình cảm của mình vào đó. Vân đã viết được khá nhiều thì trong đợt cô phải vào bệnh viện huyện cấp cứu vì đi tiểu ra máu và sốt cao, cái Bép ở nhà lấy kéo nghịch và cắt vụn cuốn vở ra. Vài tháng sau, Vân lấy đà lần hai. Không còn năng lực cầm bút viết nữa, cô gõ vào trong điện thoại cảm ứng. “ Mẹ chào hai con gái của mẹ, thời hạn đúng là không chờ đón ai khi nào cả. Đã nhiều lần mẹ muốn tâm sự với những con lần sau cuối … ” Vân khởi đầu bằng những suy tư về cuộc đời và triết lý sống, đây là lần tiên phong cô dùng ngôi “ tất cả chúng ta ” khi trò chuyện với hai đứa : “ Hai con yêu quý của mẹ mỗi người tất cả chúng ta sinh ra đều mang trong mình một số phận. Có người mới sinh ra đã được vừa đủ không phải tâm lý về tiền tài. Nhưng có người lại phải chịu cảnh bần hàn nghèo khó, lại có những thực trạng mới sinh ra chưa kịp làm gì cho đời đã phải ra đi mãi mãi. Và tất yếu mặc dầu tất cả chúng ta ở trong bất kể thực trạng nào ( thì ) cũng phải gật đầu sống thật vui tươi. ”Cô trải lòng để sau này chúng hiểu cô. “ Cũng giống như những người mẹ khác, mẹ muốn được khỏe mạnh để chăm nom những con hàng ngày đưa những con đi học dạy những điều hay lẽ phải cho những con và bảo vệ những con giữa những sóng gió của cuộc đời. Nhưng số phận của mẹ lại không được như những gì mẹ mong ước ” Nhưng rồi cô không liên tục được nữa. Đúng một tháng trước khi Vân qua đời, cô dồn sức lực lao động cho nỗ lực ở đầu cuối. Lần này, cô ghi âm. “ Con gái à … Mẹ không viết được nữa rồi. Hôm bữa mẹ đang ghi dở cho con đấy. Nhưng mà mẹ run quá rồi … ” Vân nghỉ một lúc. “ Tay của mẹ nó yếu lắm. ” Không còn thời hạn cho những triết lý lớn nữa, Vân đi vào luôn những điều đơn cử. Không được chơi điện thoại cảm ứng nhiều. Không được xem TV nhiều. Cô liệt kê những mối đe dọa, nhắc đi nhắc lại, rồi bảo, “ Thôi, mẹ chỉ nói thế thôi. Mẹ kỳ vọng là những con của mẹ sẽ hiểu. ” Cô nói cứ như là hai đứa đang đứng trước mặt, tay chúng mân mê vạt áo. Lời của Vân bị ngắt quãng bởi những tiếng rên, những xuýt xoa không trấn áp, những lúc ngáp lấy khí vào phổi, và những đoạn nghỉ dài vì kiệt sức. Nguyệt nên bớt cái tính tủi thân đi, phải can đảm và mạnh mẽ lên. Đi xe đạp điện tới trường thì phải nhìn đường. Tham gia những hoạt động giải trí ở lớp năng nổ hơn. Đặc biệt là đừng có trêu chọc chuyện yêu đương với những bạn. “ Các con còn nhỏ lắm, chưa hiểu yêu với đương là cái gì cả. Thế ! Nhớ chưa !Rồi cô chuyển sang cái Bép. “ Nga ơi, Nga ngoan của mẹ nào. ” Cô khiển trách là hôm trước nó ngồi vờ vịt viết bài bố giao nhưng khi thấy bố đi thì mở màn buông bút quay ra chơi. “ Thế là không tốt đâu. Bố thương những con nên bố mới bảo những con học bài. Nga của mẹ ngoan lắm. Cố gắng … Đặc biệt có điều là … Ôi mẹ đau con ạ. Nga chú ý nhá, Nga đừng đánh chị Nguyệt. Mẹ thấy con cứ bắt nạt chị Nguyệt suốt à … ” Không có cụ thể nào là quá nhỏ với cô, từ việc cẩn trọng với cốc nước mía ngoài đường tới chuyện rửa bát sau bữa ăn tới việc làm sai thì không được chối tội. Vân muốn dồn mười tám năm dạy con vào trong ba mươi phút ghi âm. Cô khởi đầu bằng cấp Một, rồi lên cấp Hai. “ Hồi mẹ đi học thì mẹ thấy cấp Hai là vui nhất đấy. ” Cô bảo con phải phủ nhận những bạn trai thích mình thế nào, kệ những bạn gái khác yêu đương thế nào. Cô dặn là ngực nó sẽ nhú lên. Khi có kinh nguyệt thì nó phải nói với bà. “ Con thấy hiện tượng kỳ lạ huyết cửa mình con hãy nói bà. Nhá ! Có gì là nói bà. Bà sẽ giúp những con. Nhớ chưa con ? Đừng lo ngại nhá ! Không có gì phải lo ngại cả ! ” Tới đây cô dừng lại một lúc lâu. “ Mẹ uống nước cái đã nha con, mẹ hơi mệt. ” Cô lại dừng lại, khó khăn vất vả nuốt nước bọt. “ Bây giờ mẹ sẽ nói đến cấp Ba nha. Mẹ nói ngắn gọn thế này. Mẹ muốn nói nhiều nhưng mẹ mệt quá … ” Vân trở mình đau đớn, và bật ra tiếng rên lê dài. “ Mẹ mệt quá … ” Tháng Chín cùng những đợt nóng trôi qua. Giờ đây, Vân cần tới ba mươi ống morphine và hai bình ô xy mỗi ngày, ngân sáchhàng ngày lên tới hơn một triệu đồng. Một hôm, cô tỉnh dậy và nói với Hoàng, “ Em sắp đi rồi, ” vừa nói Vân vừa há miệng để thở, trông rất đau lòng, “ lúc nãy em thấy có hai ông bà già đến bảo em hai ngày nữa sẽ đi. ” Cô đòi được tiêm liên tục, có lẽ rằng những lúc này cơn đau như nước lũ cứ dâng lên, dâng lên mãi. “ Mẹ chưa tiêm cho con à, mẹ lừa con à ? ” Cô kêu lên, chỉ mấy phút sau khi mẹ Vân rút mũi tiêm ra khỏi người cô. Vân đòi một con dao nhỏ để tự đâm vào tim, kết thúc đời mình. Vân kêu đói. Hoàng đút cho cô một chút ít sữa, mỗi lần chỉ một cái thìa bé tí, không đủ ướt miệng. Có những lúc Vân không nhận ra Hoàng đứng trước mặt. “ Ai đấy ? ” cô hỏi. Hoàng cất giọng nói, Vân vẫn không nhận ra. Lúc khác, nhận ra chồng, cô bảo, “ Em thương anh lắm nhưng biết làm thế nào được, em phải đi rồi. ” Lòng Hoàng tan nát, cậu nói với tôi, “ Cháu thương Vân và thật sự không muốn mất cô ấy chút nào, chú ạ. ” Ôi, con tim mới xích míc làm thế nào. Mấy ngày trước, tôi nhớ lại, cậu còn nói là Vân đi được thì tốt cho cô ấy. Đầu óc tôi căng như một sợi dây đàn, tôi thầm mong kịch tính qua đi để được giải tỏa. Đây là cái chết tiên phong mà tôi được dõi theo có ý thức. Cái chết là một điều gì đó thật kỳ lạ, thật huyền bí, thiêng liêng. Tôi bồn chồn như đứng trước một vụ sinh nở. Liên hay nói là cái nôi lật ngược thì thành nấm mồ. Ý cô có phải là sinh và tử là cùng thực chất, đều là những hiện tượng kỳ lạ vĩnh hằng của vạn vật thiên nhiên ? Đứng trước chúng tất cả chúng tathấy khiêm nhường. Ta không hề làm gì khác, chỉ hoàn toàn có thể ngắm chúng và ngợi ca Tạo hóa .12 CỔ, NGỰC VÀ VAI Vân dần phồng lên như được bơm khí bên trong, những mạch máu tím chạy ngang dọc vai và ngực cô như một mạng lưới hệ thống sông ngòi nhiệt đới gió mùa. Trong bức ảnh Hoàng gửi cho tôi, trông cô giống một võ sĩ sumo. Trong hai lỗ mũi cô có nhiều vết máu đông bám vào ống thở. Mồm Vân hơi hé mở, để lộ hai chiếc răng cửa hơi hô mà lúc khỏe Vân cứ xấu hổ mãi về chúng. Mắt Vân khép hờ. Trong tôi thoáng qua một làn gió tức giận. Tại sao một con người như Vân phải chịu những điều này ? Có thời gian nào mà kể từ đó sự sống không còn ý nghĩa nữa, bởi nó chỉ là một sự làm nhục, và lúc đó cái chết mới là điều giúp người ta giữ được phẩm giá ? Tôi nhìn ra mảnh sân trước nhà. Một con thằn lằn săn ruồi, lũ sâu đang cắn trơ gân những chiếc lá khế non, một con chim sẻ chao đảo bên trên. Dưới gốc cây, cạnh trái khế nhũn đầy ruồi là đàn kiến nhung nhúc bên trong xác con bọ ngựa đang thối rữa. Tí nữa thôi, cơn mưa sẽ cuốn trôi toàn bộ bọn chúng. Vũ trụ nín lặng và hờ hững trước những gì xảy ra với chúng, với Vân, với tôi, với tổng thể. Lúc này, tôi cảm thấy thật khó khăn vất vả để nhìn sự hợm hĩnh tự mãn đầy trong xã hội. Tôi muốn tìm đến những niềm vui giản dị và đơn giản, dịu dàng êm ả và thâm trầm, và cảm thấy không đủ sức để cọ xátvới những lời tán phét và những cái tôi khổng lồ đang ngạo nghễ ngoài kia. Nhìn lại thời hạn qua, tôi thấy khi tôi nhận được lời chào vĩnh biệt từ Vân, và khi tôi giúp được Vân, là những khoảnh khắc tôi rất đầy đủ và niềm hạnh phúc nhất. Người nhà Vân nói với hai đứa trẻ là mẹ chúng sắp đi xa. Một buổi chiều, đi học về, cái Bép ngó vào phòng Vân và hỏi, “ Ơ, thế mẹ chưa đi à ? ” Cái Nguyệt thì vẽ một trái tim lên một cái bưu thiếp và nắn nót dòng chữ, “ Con chúc mẹ đi đường mạnh giỏi. ” Tối hôm đó, Vân đã bị hơi cứng lưỡi, cô nỗ lực nói với Hoàng, “ Có người chết nằm trên nóc nhà kìa. ” Hoàng nói cậu không nhìn thấy ai cả. “ Anh không nhìn thấy gì à, đồ nhà quê ! ” Morphine chỉ còn đủ cho một ngày nữa. Không biết lúc nào Vân ra đi, Hoàng đành phải ra TP.HN mua thêm thuốc. Vân không muốn. “ Để cho bà ngoại đi, ” cô van xin, làm cậu chảy nước mắt. “ Anh ở nhà với em. ” Lại một lần nữa, Yên dang tay cứu vớt. Sau nhiều trúc trắc làm đứng tim, ở đầu cuối, tới cuối ngày thì Hoàng cũng có được đơn thuốc, nhưng cậu phải ở lại qua đêm. Người lâm chung vẫn phải tuân thủ giờ hành chính, như thể cái đau là viên chức nhà nước, tôi chua chát nghĩ. Về tới nhà vào trưa hôm sau, Hoàng ghé sát vào tai Vân, “ Anh về với em rồi đây, chú Giang và chị Hà gửi lời hỏi thăm em đó. ” Vân cố gắng nỗ lực mãi mới phát ra được một tiếng, “ Uh. ”Sáng Chủ Nhật, ngày mùng Tám tháng Mười, thoáng mát, trời khô dần sau cơn mưa đêm. Rằm Trung Thu mới qua được bốn hôm. Tôi đứng lớp dạy sinh viên mà lòng bồn chồn. Biết là Vân cần phải ra đi, nhưng tôi vẫn thấy xốn xang. Vân đang tan rã, thành mây trời, đất, tro bụi, gió, hơi nước. Linh hồn có sống sót hay không ? Vì sao những người cận tử lại nhìn thấy người chết ? Vân chưa khi nào gọi Hoàng là nhà quê, vì sao hôm trước cô lại nói vậy ? Có phải cô đã nhìn thấy những quang cảnh khiến cô thấy mình có sự độc lạ về thưởng thức với Hoàng ? Giống một người đã du hành, đã nhìn thấy những cái kỳ lạ, khiến họ thấy những người ở nhà là lỗi thời ? Cả buổi sáng, mái ấm gia đình Vân do dự không biết nên hỏa táng Vân theo nguyện vọng bắt đầu của cô, hay nên chôn theo mong ước của mái ấm gia đình. Có ai đó nghe nói là xương của người đã chạy hóa chất sau này sẽ nát vụn, “ không còn gì để bốc ”. Tôi gọi điện cho Yên. Anh nói khung hình của người đã qua hóa trị chậm tiêu hủy hơn, và dặn vẫn liên tục tiêm morphine kể cả khi Vân đã mê man. Vân được tiêm lần cuối trước đó bốn tiếng. Vậy là cô hoàn toàn có thể bị đau trong bốn tiếng qua mà không có cách nào bộc lộ. Ý nghĩ này làm tôi day dứt. Cuối giờ chiều, điện thoại thông minh của tôi đổ chuông. Số của Hoàng hiện trên màn hình hiển thị. Tôi đang lái xe về nhà sau khi kết thúc lớp. Hoàng hôn đang xuống, một ngày Chủ Nhật nữa sắp qua đi. Tôi bốc điện thoại cảm ứng. Hoàng khóc trong máy, “ Chú ơi, Vân đi rồi chú ạ. ” Đằng sau Hoàng có nhiều tiếng người lao xao .Tôi dừng xe bên vệ đường, cầm điện thoại cảm ứng lên ghi lại giờ. Tay tôi run run. Tôi đã đi theo Vân bảy tháng. Vân sẽ không khi nào quay lại dưới hình hài này nữa. Liệu có khi nào tôi và Vân lại gặp nhau ? Elisabeth Kübler-Ross nói rằng sự chết cho người ta thời cơ ở đầu cuối để lớn lên, để trưởng thành. Những ngày cuối đời, giống như cảnh kết của một bộ phim, hoàn toàn có thể đem lại ý nghĩa cho toàn bộ những gì xảy ra trước đó. Điều đó đã xảy ra với Vân. Trong bốn mươi tuần sau cuối của mình, Vân đã chuyển hóa từ một cô gái thôn quê chưa học hết đại trà phổ thông, lặng lẽ, nhút nhát, thành một con người độc lập và quả cảm. Thuyết phục được mái ấm gia đình đứng sau mình trong mong ước hiến giác mạc, một việc tiên phong ở thiên nhiên và môi trường của cô, cô đã biến hóa cả những người quanh mình, cùng họ vượt qua sự sợ hãi và nỗi đau của bản thân, vượt lên những dị nghị, đàm tiếu xung quanh. Nằm trên giường, nhưng cô đã dẫn dắt mọi người trong nhà bỏ lại sự eo hẹp của định kiến, hé mở một cánh cửa để họ thấy rằng hoàn toàn có thể sống cuộc đời theo một cách khác. Vân và Hoàng cũng đã chứng tỏ rằng, trong thực trạng khốn cùng nhất, người ta vẫn hoàn toàn có thể đem lại ý nghĩa cho sự sống sót của mình bằng tình yêu thương. Khi tôi mới quen Vân, cô buồn bã cho rằng mình đã thất bại trong hôn nhân gia đình. “ Cháu đã từng nói với chồng là sẽ làm mái ấm gia đình mình niềm hạnh phúc, nhưng không ngờ kết hôn rồi mới biết hai vợ chồng không hiểu tính nhau. Cháu luôn cảm thấy mình nói mà không làm được. ” Nhưng tuyệt vời thay, bệnh Vân càng nặng thì tình cảm của hai người lại càng gắn bó. Những ngày cuối, cô liên tục dặn mẹ, “ Bố mẹ thương lấy chồng con nha. Anh ấy có thế nào cha mẹcũng đừng giận nha. Đừng ghét anh ấy nha. ” Tình yêu của hai người đã được nuôi dưỡng bởi sự kiên cường của Vân và lòng kiên trì khổng lồ của Hoàng. Trong chín tháng, Hoàng đã vệ sinh cho Vân hàng trăm lần, tiêm thuốc cho cô hàng ngàn lần, xoa bóp cho cô hàng ngàn giờ. Cậu đã trải qua phép thử khổng lồ của cuộc đời với tổng thể lòng tự trọng và phẩm giá. Có một điều quan trọng nữa để người ta hoàn toàn có thể đến được một cái chết thanh thản, giáo sư Eric Krakauer san sẻ khi chúng tôi chia tay. Đó là năng lực bày tỏ lòng biết ơn và tình thương của người ra đi với người ở lại, để cả người đi và người ở khép lại một cách hoàn hảo và toàn vẹn quan hệ của mình. Trước kia Vân không dám thổ lộ tình cảm của mình với mẹ. Cô vốn kín kẽ, nhà lại đông bạn bè, mà phần đông cha mẹ cô không xuất hiện ở nhà. Không có ai hướng dẫn cho cô, nhưng tới cuối đời, cô đổi khác. Một hôm, cô nói với mẹ : “ Mẹ ơi, mẹ ôm con đi. ” Mẹ Vân nằm xuống, vòng tay nhè nhẹ qua người cô, bà sợ cô đau. “ Mẹ ơi, mẹ nằm sát vào con đi. Không việc chi mô mẹ à. ” “ Mẹ ơi, con xin lỗi mẹ, ” Vân lại nói. “ Con xin lỗi cái chi ? Cái chi mà xin lỗi ? Con cố gắng nỗ lực sống nha. ” “ Con thương mẹ lắm … Con thương mẹ lắm … ” “ Con thương thì con để ở đâu ? ” Mẹ Vân vừa khóc vừa cười .“ Con để trong bụng, ” Vân cũng cười, niềm hạnh phúc như một đứa trẻ. “ Mẹ ở nhà cũng đau đớn lắm. Nếu mà con đi Tây Phương cực lạc thì con mang điện thoại cảm ứng, con điện về cho mẹ nha. ” “ Con không mang mô, con để điện thoại thông minh cho mẹ đó. ” “ Thế thì thôi con đi trước rồi mẹ đi sau nha. ” “ Mẹ không đi được đâu. Con về phù hộ cho mẹ. Mẹ sống mà hưởng tuổi già thôi. Mẹ không đi được đâu. ” Vân với tay lấy cuốn sổ đưa cho mẹ, nó hơi dính máu. Trong đó có bài thơ cô đã viết dặn dò mẹ từ hồi mùa xuân : … Con của mẹ sẽ về chốn bồng lai Sống cuộc sông chu du tự tại Ở nơi đó có tổ quốc hùng vĩ Cánh đồng hoa trải khắp ngôi nhà con Và ở đó con không còn lo nghĩ Đến trần gian lắm đỗi muộn phiền Mẹ ơi mẹ ! Mẹ yên tâm mẹ nhé Đừng lo cho con gái mẹ nữa mà Mẹ thương con, con xin mẹ hãy nhớ Con gái mẹ vẫn ổn mẹ à … Quá nửa đêm, tôi xuất hiện ở nhà Vân, cùng với Sơn và Hoàng, hai cán bộ của Ngân hàng Mắt. Để dùng được giác mạc của cô, họ cần phải xuất hiện trong vòng tám tiếng sau khi Vân qua đời .Đã đứng tuổi và có phong thái điềm đạm, Sơn là người chuyện trò với mái ấm gia đình người quá cố trong lúc họ đang xao xác nhất. Hoàng có trách nhiệm triển khai ca phẫu thuật, anh đã có một thời hạn thực tập ở Ấn Độ về việc làm này. Trong lúc chúng tôi băng qua đêm trên đường mòn Hồ Chí Minh, hai người kể lại những trường hợp éo le mà những anh gặp phải. Có lần họ đã ở bên giường người quá cố thì một thành viên trong đại gia đình của người hiến đổi dự tính, và họ phải ra về. Một lần khác, đã lấy xong giác mạc của người chết nằm bên nhà nội, thì họ bị những người trẻ tuổi bên ngoại chặn ngoài ngõ, nhu yếu để lại. Khi xe cách nhà Vân vài ki lô mét, tôi bị xâm lăng bởi cảm xúc muốn cưỡng lại, tôi không muốn tới nơi, không muốn vào nhà. Ba lần trước tôi gặp Vân ở đó, cô tươi tỉnh, cười nói, kể chuyện. Trước nhà Vân, một cái lều lớn đã được dựng lên. Bố cô đứng đợi ở cửa. Ông bắt tay tôi và nói, “ Cháu nó mất thật rồi, chú ạ. ” Chừng ba mươi người ngồi vòng quanh chúng tôi bên bàn nước. Hoàng lần lượt phát tài liệu ra mắt TT. Sơn chia buồn với mái ấm gia đình và ca tụng hành vi của Vân. Mọi người lặng lẽ lắng nghe. Không khí trở nên sang trọng và quý phái. Chúng tôi bước vào phòng Vân. Sơn thắp một nén hương trước đĩa hoa quả và ảnh Vân trên cái bàn gấp cạnh giường. Trước khi qua đời, Vân dặn mái ấm gia đình không được giết con gà nào cho đám tang. Trên giường, Vân đắp một cái chăn mỏng dính lên tới cổ, mắt hơi hé mở. Da cô vẫn mịn và đẹp .Cạnh gối của cô là một cái đài nhỏ, tiếng đọc kinh lấp đầy căn phòng. Bố Vân đứng cạnh giường, nói với cô, “ Gia đình làm theo ý nguyện của con đây, con à. ” Rồi ông lùi lại, nhường chỗ cho Hoàng và Sơn. Hoàng quỳ xuống, mở vali, lần lượt lấy ra mũ, áo choàng xanh và găng cao su đặc phẫu thuật. Đằng sau, mọi người chi chít tầng những tầng lớp lớp ra tận ngoài. nhiều người trèo lên cao để nhìn qua cái ô chữ nhật thông gió trên tường. Nước mắt lặng lẽ chảy trên những khuôn mặt phụ nữ đầy nắng và gió, má sát má, tay ôm miệng chặn tiếng khóc. Ở góc phòng, mẹ Vân ngồi bệt trên sàn, trước mặt là cả rừng chân. Hai tay bịt kín mặt, cả người bà run lên không ngừng như lá chuối trong gió. Hoàng nhanh gọn sắp xếp những dụng cụ lên một chiếc khăn vải dày màu trắng đục. Anh đã làm những thao tác này hàng trăm lần. Sơn tẩm thuốc sát trùng vào đầu một que bông rồi đưa cho Hoàng. Anh cúi xuống, nhẹ nhàng vạch mắt Vân ra và khởi đầu vệ sinh con ngươi của Vân. Mọi người đều nhăn mặt. Bố Vân rống lên những tiếng dài và ngã ra đằng sau như vừa bị ai đánh vào khuỷu chân. Ba bốn người lúng túng kéo ông ra ngoài. Hoàng lấy vải lần lượt đắp xung quanh mặt Vân, khiến sau cuối chỉ còn con mắt phải lộ ra. Sơn cầm đèn pin chiếu thẳng vào nó. Hoàng lấy một cái kẹp chốt mi dưới của Vân rồi mở màn thao tác bằng những dụng cụ bé tí. Các động tác của anh khiến lòng đen của Vân di dời qua lại, trông như Vân sống lại và đang nhìn ngó xung quanh. Tiếng kinh Phật vẫn vang vang, thúc giục không ngừng nghỉ, hòa trộn với nhiều tiếng nức nở khiến tim tôi đập điên cuồng. Một giọt mồ hôi của Hoàng rơi xuống khăn .Sau chừng mười lăm phút thì anh đứng dậy, đưa cái díp kẹp cái giác mạc trong suốt và cong như một cái cùi nhãn cho Sơn. Nhiệm vụ của anh là phải lấy nó ra mà không bị nhăn hay giập. Sơn quay lại đám đông, giơ cái díp lên cho mọi người nhìn kỹ. Đây nhé, chúng tôi chỉ lấy cái màng trong suốt này chứ không móc mắt người chết như dư luận vẫn đồn đại nhé, anh như muốn nói, rồi cho nó vào cái lọ dung dịch dữ gìn và bảo vệ nhỏ. Hoàng bắt tay vào con mắt thứ hai. Đám đông vãn đi. Bỗng nhiên có một tiếng rầm rất to như có cái bàn đổ. Mẹ Vân đã ngã vào cửa và nằm sõng soài trên sàn nhà. Mấy tháng trước, Hoàng nói với tôi, “ Bệnh tình của Vân mọi người cũng hiểu cả, nên cũng đã sẵn sàng chuẩn bị ý thức rồi chú ạ. ” Nhưng có sự sẵn sàng chuẩn bị nào là vừa đủ. Có sự chia tay nào mà không đau đớn, kể cả khi nó được báo trước cả năm trời. Trước khi ra ngoài, Sơn lại đốt một nén nhang trước ảnh của Vân. Khi về lại TP.HN, Hoàng cũng sẽ đốt một nén hương trên cái bàn tưởng niệm bé đặt trong phòng thao tác của nhóm. Trên giường, mặt Vân đã được Hoàng lau thật sạch. Anh cũng đã làm mềm cơ mi để mắt cô hoàn toàn có thể đóng lại trọn vẹn. Phòng khách vắng vẻ, mọi người đã ra lều để đón gió và đang lặng lẽ uống trà. Chỉ có bố Vân, sống lưng còng xuống, ngồi cạnh cái quan tài mở nắp. Trong khoảng trống này trông nó mới đồ sộ làm thế nào. Cách đó mấy bước, Hoàng ngồi một mình trên chiếc ghế nhựa. Trông cậu xọp lại. Câu cuối cậu nói sát vào tai Vân là, “ Sau này thì nhà sẽ hỏa táng cho em ”. Đó là cách chào vĩnh biệt của cậu. Chưa khi nào cậu khôn khéo trong ăn nói. Hồitán Vân, cậu cũng chỉ lặng lẽ cùng cô làm cỏ ở vườn mía sau nhà. Vân nhướng mắt lên, ra hiệu là mình hiểu, rồi thở ra một hơi thở dài. Ba giờ sáng, chúng tôi bước ra ngoài bóng tối. Xung quanh tôi, núi rừng in hình trên nền trời đêm. Trăng mười chín treo lơ lửng, tiếng côn trùng nhỏ râm ran khắp nơi. Trước đó, bố Vân, Hoàng và tôi lạng lẽ đứng cạnh nhau một lúc. Bốn tiếng nữa, khi ngày mới khởi đầu, người nhà sẽ đưa Vân xuống thị xã. Năm tiếng nữa, cô sẽ biến thành tro bụi .KẾT THÚC 13 VÀO MỘT NGÀY cuối tháng Mười Hai, mái ấm gia đình nhỏ của tôi lục tục lên xe hơi ; chúng tôi tới Trung tâm Điều phối hiến tạng vương quốc để ĐK hiến tạng. Thành phố ướt át sau nhiều ngày mưa. Chỉ còn vài ngày nữa là hết năm 2017 ; nó sắp chết. Với tôi, năm vừa mới qua không đơn thuần. Khác với Ilka Piepgras, tác giả của bài báo đã cho tôi ý tưởng sáng tạo mở màn hành trình dài cận tử này, tôi không được đi qua khóa huấn luyện và đào tạo nào, không có sự san sẻ và tương hỗ của bạn sát cánh trên con đường này. Trong nhiều tháng, tôi có cảm xúc mình sống trong hai quốc tế, một quốc tế của đám đông, ngoài ánh sáng, bộn bề, ồn ào chói tai, và một quốc tế của những cá thể, những người bệnh và người thân trong gia đình của họ, trong bóng tối, thầm lặng, đau đớn kinh hoàng. Sự chuyển dời liên tục giữa hai quốc tế này khiến nhiều lúc tôi chênh vênh. Tôi đã được ngó vào nơi sâu thẳm nhất của con người, nơi người ta loay hoay, sẵn sàng chuẩn bị mơ hồ cho sự xóa khỏi của mình. Tôi đã thấy những người bệnh quy trình tiến độ cuối bỡn cợt, tỏ ra sáng sủa, chòng ghẹo, động viên nhau, rồi suy sụp, tung hê, mếu máo, tổng thể chỉ trong vòng nửa tiếng đồng hồ đeo tay .Trong tôi lẫn lộn vừa xinh xắn vừa sụp đổ, vừa thanh thản vừa rối bời. Có những lúc tôi sợ hãi, đứng trước gương tự hỏi, khi nào thì tới lượt tôi, cái gì đang mục ruỗng ở bên trong đây ? Có nhiều lúc tôi stress ; buổi tối, sau một ngày dài, nhìn thấy tin nhắn của Vân – chắc là khung hình của cô lại lụi tàn thêm một nấc – tôi không muốn đọc. nhiều lần tôi thấy mình lạc lõng trong những buổi tiệc tùng, cái điện thoại thông minh trong túi quần trở nên nặng như hòn đá bởi những tiếng kêu cứu, trong khi rượu vang được mang tới. Sự bất lực khiến tôi khổ sở. Tôi bị dằn vặt vì cái gọi là survivor’s guilt, cảm xúc tội lỗi vì mình yên ổn, trong khi những người khác bị hành hạ, cái mặc cảm của một người lính sống sót, trong khi vô số đồng đội của anh bỏ xác ở mặt trận. Nhưng rồi những chao đảo tâm ý dịu xuống. Quá trình viết cuốn sách này đã giúp tôi sắp xếp những ấn tượng, diễn giải những gì tôi tận mắt chứng kiến, và gọi tên những gì diễn ra trong tôi. Tôi thấy mình trưởng thành hơn, giàu sang hơn, và dần vững vàng hơn. Giờ đây, cái chết đã trở nên thân thiện với tôi, nó đã mất đi sự bí hiểm, lạ lẫm, thậm chí còn rình rập đe dọa. Chứng kiến những con người tôi mới quen tiến gần tới cái chết, hay tưởng tượng người thân trong gia đình của mình ra đi, tôi vẫn buồn. Nhưng tôi biết tôi sẽ không bồn chồn, tức giận, oán trách hay chạy trốn. Tôi biết là giờ đây tôi hoàn toàn có thể nhìn thẳng vào thảm kịch hay cái chết khi nó tới mà không chớp mắt .Tôi xem lại bộ tranh màu nước Nhật Bản từ thế kỷ 18, vẽ xác một nữ quý tộc trong những trạng thái phân hủy khác nhau, nhằm mục đích giúp người xem chiêm nghiệm về sự vô thường của đời sống. Giờ đây, hình ảnh những con thú hoang cắn xé cái xác đang rã thịt, nửa trên khuôn mặt cùng mái tóc dài vẫn còn nguyên, không còn làm tôi thấy sợ và kinh tởm nữa. Tôi quay lại với Michel de Montaigne và thấy ông hài hòa và hợp lý biết bao. “ Giữa những yến tiệc và hội hè, hãy nhớ tới thân phận mong manh của tất cả chúng ta … ” Những thứ tôi đọc được đùng một cái trở nên có ý nghĩa, tôi đã hiểu chúng. Rất nhiều người tôi gặp trong năm qua nói rằng thời gian họ biết là họ không còn nhiều thời hạn cũng là thời gian mà đời sống thường ngày, với những thứ họ từng cho là hiển nhiên, hiện lên rực rỡ tỏa nắng nhất, đẹp tươi kinh hoàng nhất. “ Giá trị tối thượng của bệnh tật là nó dạy tất cả chúng ta về giá trị của sự sống, ” tác giả Arthur Frank, người cũng đã từng bị ung thư, viết trong cuốn hồi ký của mình. Trong nhiều khoảnh khắc của năm qua, tự nhiên tôi hiểu một cách thâm thúy, một thứ hiểu biết thấm trong từng thớ thịt của tôi, chứ không chỉ trên bình diện triết lý, rằng tôi sẽ chết. Nhưng ý thức này đã không còn làm tôi chán nản. Nó khiến tôi nhanh gọn trở lại với khoảng thời gian ngắn hiện tại, để tôi hoàn toàn có thể sống một cách tập trung chuyên sâu nhất, chú ý nhất, không để tâm lý mình đi long dong. Đồng hồ đang tích tắc, thời hạn của tôi có hạn. Những nhắc nhở tiếp tục về điều này giúp tôi bỏ sang bên những thứ tầm phào, tập trung chuyên sâu hơn vào những điều với tôi là cốt lõi trong đời sống. Trước bóng đen của cáichết đổ dài đằng trước, những ưu tiên được sắp xếp lại. Tôi tỉnh bơ và bình thản hơn trước những nháo nhác ngoài xã hội. Triết gia Aaron Smuts cho rằng một cuộc đời trường sinh bất tử là một cuộc đời không có ý nghĩa và vô vị. Thời gian sẽ không còn giá trị. Mọi quyết định hành động của tất cả chúng ta sẽ không còn nhiều ý nghĩa, chúng không bắt ta trả giá – ta luôn có thời cơ làm lại. Mọi động cơ lao động sẽ sụp đổ khi tất cả chúng ta luôn còn ngày mai. Giá trị của cái chết là nó giục giã tất cả chúng ta sống một đời sống có ý thức. Trong những buổi tối dài viết lại câu truyện của những người tôi sát cánh cùng, nhiều lúc tôi ngước lên nhìn. Xung quanh tôi là những đồ vật hàng ngày của một đời sống mái ấm gia đình như bao mái ấm gia đình khác. Chúng bỗng lấp lánh lung linh, như thể muốn nói, nhìn đây, hãy nhận ra điều này, tôi đem lại cho anh bao nhiêu niềm hạnh phúc bình dị. Tôi nhớ tới bài thơ của Quách Thoại về bông hoa thược dược và điều mầu nhiệm từ sự sống sót của nó. Đứng yên ngoài hàng dậu / em mỉm nụ nhiệm mầu / lặng nhìn em kinh ngạc / vừa thoáng nghe em hát / lời ca em thiên thâu / ta sụp lạy, cúi đầu. nhiều lúc, tôi thấy mình có nghĩa vụ và trách nhiệm sống hộ Vân và Liên. Hít thở hộ họ, đi dạo, lao động, ăn, chạy, hộ họ. Nếu tôi làm những việc này một cách vô thức, không chiêm ngưỡng và thưởng thức chúng toàn vẹn, không làm chúng trong chánh niệm, không cảm nhận được niềm vui chúng đem lại, thì tôi đã phí hoài thời hạn của tôi, và qua đó, đã phụ Vân và Liên. Bởi tôi đã coi rẻ cái mà Vân và Liên khao khát : sự sống .Có một điểm chung tôi thấy từ nhiều người cận tử và người thân trong gia đình của họ. Những thưởng thức quyết liệt đã khiến họ hiểu được số lượng giới hạn của con người, hiểu được quyền uy của Tạo hóa. “ Không ai lấy tay che được mặt trời đâu anh, ” một người bố trẻ mất con nói với tôi như vậy. Họ không phát ra những gào thét của cái tôi luôn đói khát, không có sự ngông nghênh, hợm hĩnh hay chua chát đặc trưng của con người tân tiến cho rằng mình tinh chỉnh và điều khiển được mọi thứ và mình có quyền yên cầu mọi thứ. Họ hiểu rằng những gì họ có là mong manh, và sống có nghĩa là đi qua những thử thách. Cái chết hủy hoại sự kiêu ngạo, khiến người ta phải khiêm nhường. Họ là những con người tuyệt đẹp, theo cách diễn đạt của Elisabeth Kübler-Ross. Những người mẫu nhất là những người đã nếm trải thất bại, khổ đau, vật lộn, và đã tìm được con đường ra khỏi hố sâu, bà viết. Ở họ có một sự trân trọng, nhạy cảm, một sự đồng cảm đời khiến cho họ tràn trề trắc ẩn, nhẹ nhàng, và mối chăm sóc thương cảm thâm thúy. Những người tuyệt đẹp không tự nhiên Open, họ được tôi luyện. Tôi đã đến với Vân, Liên và nhiều người cận tử khác ở mức độ cơ bản nhất, trần trụi nhất của gặp gỡ người và người. Trong những gặp gỡ đó, tổng thể những độc lạ về tri thức, gia tài, xuất thân và vị thế xã hội, sụp đổ. Chúng tôi đã đứng ngang hàng nhau, bình đẳng về quyền lực tối cao, chúng tôi giống nhau, đều là những sinh linh nằm trong vòng xoay của sinh và tử. Đó là những gặp gỡ trong tự do, không bị vướng bận bởi những ràng buộc như trong một quan hệ máu mủ hay bởi nghĩa vụ và trách nhiệm như trong một quan hệ cung ứng dịch vụ giữa bác sĩ và bệnh nhân. Chúng tôi vừa là những người lạ lẫm, vừa là nhữngngười được gắn với nhau trong một trường hợp mà triết gia Đức Karl Jaspers gọi là trường hợp số lượng giới hạn, grenzsituation, những khoảnh khắc mà tâm lý con người phải đương đầu với những hạn chế và sự nhỏ bé của sự sống sót của mình, và qua đó đạt tới một tầng nhận thức mới. nhiều người đã liên lạc với tôi trong những giờ phút sợ hãi nhất, kinh khủng nhất. Việc được họ tin cậy, hỏi quan điểm, hoặc chỉ san sẻ cho nhẹ lòng, mang tới cho tôi một niềm vui đặc biệt quan trọng, một sự phong phú hiếm trải qua, một cảm xúc khá đầy đủ thâm thúy. Tôi cảm thấy như mong muốn, ân huệ và niềm hạnh phúc bởi sự kết nối mang tính con người này. Tôi đã được ở cạnh họ trong những tích tắc riêng tư nhất của họ, khi chức vụ, khét tiếng, vẻ đẹp không còn ý nghĩa gì cả, khi điều họ hướng tới chỉ là câu hỏi họ đã đi qua cuộc đời này thế nào, và họ sẽ từ giã nó thế nào. Liên và Vân đã chỉ ra một cách tuyệt đẹp là với tổng thể đau đớn thể xác, người ta hoàn toàn có thể đạt được một cái chết có ý nghĩa như thế nào. Đó là một cái chết mà người ta ra đi trong yêu dấu và tha thứ. Tha thứ cho người khác, tha thứ cho bản thân, gật đầu con người mình, đồng ý cuộc đời mình đã sống, và cho nó một ý nghĩa. Tôi không quên được cảm xúc thảm kịch trong một lần trò chuyện với một nhà thơ và dịch giả nổi tiếng đã ngoài tám mươi lăm tuổi. Trong một quán cóc vỉa hè ở TT Thành Phố Hà Nội, ông nói về những lỗi lầm tư tưởng thời người trẻ tuổi của mình, và dẫn một câu mà ông nói là của nhà thơ Pháp Louis Aragon. “ Tôi đã đánh hỏng đời tôi. ” Ông nhắc đi nhắc lại câu nói, với một sự đắc thắng của một kẻ đang tự chém mình vì ghét bỏ .Tôi đang ngồi trước một con người đã lao động cật lực cả đời, đã lẫy lừng tiếng tăm, nhưng oái oăm thay, tới cuối đời lại không tha thứ cho bản thân, không tìm được tự do nội tâm, không đồng ý và hòa giải được với quá khứ. Trên con phố nhỏ trước Bệnh viện Việt Đức, người ta đi lại, nhà hàng, mua và bán, gõ, hàn. Tôi bỗng thấy thời hạn co thắt lại, tôi biết rõ là những ngày tháng này chỉ là một cái chớp mắt trong lịch sử dân tộc. Cái thành phố nham nhở tuyệt đẹp mà tôi đang thấy này cũng chỉ là một lát cắt trong sự tiếp nối vĩnh cửu của thịnh vượng và suy tàn, của kiến thiết và sụp đổ. Không có gì mãi mãi, toàn bộ đều biến dạng, chuyển hóa, nối nhau không ngừng nghỉ. Những lo toan của tôi mới nhỏ bé làm thế nào. Bốn chúng tôi sum sê trong căn phòng bé tí của Trung tâm Điều phối hiến tạng. Một nhân viên cấp dưới phát cho mỗi người một tờ giấy, bên trên có dòng chữ : “ ĐƠN TỰ NGUYỆN HIẾN MÔ, BỘ PHẬN CƠ THỂ Ở NGƯỜI SAU KHI CHẾT ” Mai An nói với mẹ, “ Con sợ … ” “ An nhớ không ? ” Tôi quay ra nó. “ Khóc, buồn nhưng không khi nào gục ngã. ” Câu này là tiêu đề một cuốn truyện tranh mỏng mảnh của nhà văn mần nin thiếu nhi Đan Mạch Glenn Ringtved mà tôi đã đọc cùng An hồi mùa hè. Trong truyện, Thần Chết, một ông già sống lưng còng, caolênh khênh, với bộ mặt đượm buồn và cái mũi quá khổ, tới nhà bốn đứa trẻ để đón bà ngoại của chúng đi. Tụi trẻ mời Thần Chết cafe, hết cốc này tới cốc khác, nhằm mục đích trì hoãn khoảnh khắc ông vào phòng của bà chúng. Ngồi quanh bàn, Thần Chết kể cho chúng câu chuyên về hai chị em Vui Vẻ và Hân Hoan, họ đã gặp và kết hôn với Buồn Bã và U Sầu như thế nào, và bốn người đã sống một cuộc đời mãn nguyện, không hề thiếu nhau, thế nào. Sở dĩ như vậy, ông nói, vì ai biết bóng tối rồi thì mới trân trọng ánh sáng, đã cảm thấy cái lạnh thì mới quý hơi ấm. “ Các cháu hãy khóc, hãy đau lòng, nhưng đừng khi nào gục ngã. ” Thần Chết khẽ nói với chúng, sau khi đã để linh hồn bà ngoại bay ra ngoài hành lang cửa số để mở. “ Hãy để những giọt nước mắt đau buồn và khổ sở này giúp những cháu mở màn một cuộc đời mới. ” Buổi tối hôm đó, Mai An chạy ào vào phòng và giật cuốn sách tôi đang đọc ra khỏi tay tôi. “ Bố, bố chơi với con, ” nó gấp gáp. “ Con không có nhiều thời hạn. Bố sẽ chết. ” “ Khi bố chết thì con sẽ như thế nào ? ” “ Khóc, buồn nhưng không gục ngã. ” Tôi khởi đầu ghi lại vào những ô vuông nhỏ, những bộ phận mà tôi muốn hiến : Thận. Gan. Tụy. Tim. Phổi. Ruột. Da. Giác mạc. Xương. Tôi hiểu cảm xúc “ sợ ” của An lúc này, nó là một cảm xúc đặc biệt quan trọng, kỳ lạ, trỗi dậy từ sâu trong gan ruột. Nó Open khi ta được nhắc thẳng vào mặt rằng, như kinh Tứ Niệm Xứ đã nói, khung hình ta chỉ là cái bao tải bằng da đựng một đống hổ lốn. Chưa khi nào tôi lại ý thức được rõ ràng như lúc này, rằng cái
mà vẫn được coi là tôi, cùng tất cả những cảm xúc, kỷ niệm, suy nghĩ của nó, sẽ biến mất, mãi mãi. Tôi thấy mình có nhu cầu ngồi nhìn tờ đơn thêm vài giây nữa, trước khi đưa nó cho cậu nhân viên. Bên cạnh, Mai Chi đã đánh dấu xong vào tất cả các ô, và đã lại quay ra nhắn tin cho bạn, sau khi chụp lại tờ đăng ký. Chắc nó sẽ đưa ảnh lên Instagram. Tôi biết, với nó bây giờ, cái chết là một phạm trù lý thuyết, trừu tượng như sóng ánh sáng. Mười lăm phút sau, ngoài cổng bệnh viện, tôi nhét tấm thẻ nhựa đăng ký còn ấm vào ví. Nó sẽ là lời nhắc Hãy nhớ, mi sẽ chết của tôi, giống cái sọ người trên bàn làm việc của các học giả Trung cổ. Cách tôi ba bước, một đứa trẻ sơ sinh nhìn tôi qua vai mẹ, một cái nhìn chăm chú, không phán xét. Nó thơm ngon mùi sữa và mềm mại như một bông hoa. Chiều hôm đó, chúng tôi quây quần trong phòng khách của bố mẹ tôi. Sát cửa sổ, ngay ngắn và bóng lên đẹp đẽ, là một chiếc piano đen mà hai người mới mua mấy tháng trước. Ông bà tíu tít khoe sự tiến bộ của mình, họ dã tìm được một khóa học nhạc online vừa ý. Mẹ tôi nhớ lại, hồi ngoài mười tuổi bà đã thèm biết chơi đàn biết bao khi thấy đứa trẻ hàng xóm được bố mẹ dạy chơi violin rất du dương. Bố tôi ngồi vào đàn, vở nhạc trước mặt mở trang Làng tôi. Từ vách kính lớn, ánh sáng mùa đông trắng đục như sữa tràn vào phòng. Ông khẽ khàng nhấn các phím đàn, tay giơ cao hơn cần thiết. Mu bàn tay của ông, cái bàn tay đã tồn tại tám mươi năm, đã có nhiều đồi mồi. Tiếng đàn ngập ngừng, lơ lửng trong không trung. Trong khoảnh khắc ông tìm nốt nhạc tiếp theo, có thể thấy rõ tay ông hơi run run, dấu hiệu đầu tiên của
bệnh Parkinson. Tôi thấy Thần Chết đứng tựa hành lang cửa số, tôi hoàn toàn có thể với tay ra và chạm vào nó. Nó ở đó, mỉm cười thân thiện. “ Hãy chiêm ngưỡng và thưởng thức những khoảng thời gian ngắn này đi, ” có vẻ như nó thầm nói với tôi. “ Hãy yêu thương nhau đi. Bố mẹ ngươi sẽ đi trước, nhưng thực ra ta cũng không biết được đâu. Ta ngẫu hứng, ta không có kế hoạch. ”LỜI CẢM ƠN Chị Hà, Liên và mái ấm gia đình cô, Vân và mái ấm gia đình cô đã cho tôi bước vào cuộc đời của họ. Đây là một ân huệ và suôn sẻ lớn với tôi, tôi đã được nuôi dưỡng bởi tình người và học được nhiều bài học kinh nghiệm cho đời sống. Bác sĩ Thu Hà, bác sĩ Việt Hương ( Bệnh viện K Trung ương ), Nhật Linh, Thủy Tiên, Huế, bố bé An Phước, Hùng và mái ấm gia đình, điều dưỡng Kim Chi, bác sĩ Đoàn Lực ( Bệnh viện K Trung ương ), giáo sư Eric Krakauer ( Đại học Harvard ), anh Nguyễn Hoàng Phúc ( phó giám đốc Trung tâm Điều phối hiến tạng vương quốc ), anh Nguyễn Hữu Hoàng ( giám đốc Ngân hàng Mắt ), cùng rất nhiều người khác, đã dành thời hạn cho tôi, đã san sẻ những tâm lý và tâm sự riêng tư của mình. Xin gửi tới những anh, những chị lời cảm ơn chân thành nhất. Tôi cũng xin cảm ơn bác sĩ Đoàn Lực và hai bác sĩ khác mà tôi không hề nêu tên, những người mà trong một cỗ máy y tế lạnh nhạt và lạnh lẽo đã bộc lộ lòng trắc ẩn, và đã giúp giảm nhẹ phần nào những nhục hình không hề tưởng tượng nổi mà Vân phải trải qua vào những tháng cuối đời. Xin cảm ơn Nguyễn Hoàng Diệu Thủy, biên tập viên của Nhã Nam, người đã đi cùng tôi trong hàng loạt dự án Bất Động Sản. Mong tổng thể tất cả chúng ta có một đời sống an lành và một cái chết thanh thản .
CHÚ THÍCH [ ← 1 ] Nguồn : William Hazlitt, “ On The Feeling of Immortality in Youth \ “, 1827. [ ← 2 ] Michel de Montaigne, The Complete Essays, 1570 – 92, bản dịch tiếng Anh của Charles Cotton, 1877. [ ← 3 ] Nguyên gốc La tinh : Memento Mori. [ ← 4 ] Kinh Bốn Lĩnh Vực Quán Niệm ( Satipatthana Sutta – Kinh Tứ Niệm Xứ ), Thích Nhất Hạnh dịch. [ ← 5 ] Kinh Bốn Lĩnh Vực Quán Niệm ( Satipatthana Sutta – Kinh Tứ Niệm Xứ ), Thích Nhất Hạnh dịch. [ ← 6 ] Tên nhân vật đã được biến hóa để bảo vệ sự riêng tư. [ ← 7 ] Bereaverment : Personal Experiences and Clinical Reflections, Edited by Salman Akhtar and Gurmeet S. Kanwal, Karnac, 2017. [ ← 8 ] Joan Didion, The year of magical thinking, Knopf, 2005. [ ← 9 ] Tên nhân vật đã được đổi khác. [ ← 10 ] Tên nhân vật đã được đổi khác. [ ← 11 ] Nguồn : Sherwin B. Nuland, How we die, vintage, 1995. [ ← 12 ] Tên nhân vật đã được biến hóa .
Source: https://dichvusuachua24h.com
Category : Du Lịch
