Bài Trần Mạnh Thường ( ảnh tư liệu )   –  
Chủ nhật, 19/12/2021 10 : 36 ( GMT + 7 )

Chu Đậu là một trong những cái nôi nghề gốm Việt Nam. Thôn Chu Đậu thuộc xã Thái Tân, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương (xưa là huyện Thanh Liêm, châu Nam Sách, trấn Hải Dương). Theo tiếng Hán, Chu là thuyền, Đậu là bến, Chu Đậu là thuyền đậu bến. Chu Đậu là một làng quê nhỏ, nằm nép mình bên tả ngạn sông Thái Bình, một nhánh của sông Lục Đầu, nơi thông thương với Thăng Long và ra biển rất thuận lợi.

Bát trà chân cao, thế kỷ XVI, men lam đỏ, Chu Đậu.

1. Gốm Chu Đậu là một dòng gốm hạng sang có niên đại khoảng chừng thế kỷ XIII – XIV và tăng trưởng tỏa nắng rực rỡ vào thế kỷ XV – XVI. Nhưng sang thế kỷ XVII, gốm Chu Đậu bị thất truyền, bởi do đại chiến giành quyền lực tối cao giữa hai tập đoàn lớn phong kiến Trịnh-Mạc diễn ra rất ác liệt ở châu Nam Sách, trong đó có Chu Đậu bị tà phá nặng nề, dân tình phải chạy tán loạn khắp nơi, mà kẻ bức tử gốm Chu Đậu không ai khác chính là Trịnh Tùng, người dành thắng lợi trong đại chiến tương tàn ấy .Nói đến gốm Chu Đậu không hề không nhắc đến những dòng họ Gianh Giá nhất trong làng gốm, đó là họ Đặng, họ Bùi, họ Vương …, với những bậc danh tài như Đặng Huyền Thông, Đặng Hữu, Đặng Tính, trong đó sức lực lao động Đặng Huyền Thông được ghi trên nhiều văn bia còn lại đến thời nay. Về họ Bùi có bà Bùi Thị Hý, một nghệ nhân nổi tiếng, có tác phẩm được lưu giữ ở kho lưu trữ bảo tàng quốc tế .Gốm Chu Đậu tuy bị lụi tàn, nhưng những tinh hoa của nó vẫn còn sống sót đến nay và đang được quả đât gìn giữ trong những kho lưu trữ bảo tàng thẩm mỹ và nghệ thuật nổi tiếng quốc tế .Năm 1980, trong một chuyến đi công cán sang Thổ Nhĩ Kỳ, ông Makato Anabuki, nguyên Bí thư thứ hai Đại sứ quán Nhật Bản tại TP. Hà Nội, đã nhìn thấy một chiếc bình gốm hoa lam, cao 54 cm, được tọa lạc tại Bảo tàng Topkapi Saray, Istanbul. Trên bình có ghi dòng chữ Hán : “ Thái Hòa bát niên, Nam Sách châu, tượng nhân Bùi Thị Hý bút ” ( tức Thái Hòa năm thứ 8 – đời vua Lê Nhân Tông, 1450 – thợ gốm là Bùi Thị Hý, người Nam Sách ). Ông còn cho biết chiếc bình này đã có người trả giá tới 1 triệu USD, trong một phiên đấu giá .Ông Makato Anabuki đã viết thư nhờ Bí thư Tỉnh ủy Thành Phố Hải Dương lúc bấy giờ là ông Ngô Duy Đông xác định nguồn gốc bình sứ quý giá đó .Những thông tin do ông Makato Anabuki cùng cấp, đã giúp cơ quan văn hóa Thành Phố Hải Dương đẩy mạng công tác làm việc nghiên cứu và điều tra sưu tầm những dấu tích làng gốm cổ Chu Đậu. Tháng 4.1986, Sở Văn hóa tin tức Thành Phố Hải Dương đã thực thi khai thác di chỉ Chu Đậu, những nhà khảo cổ đã tìm thấy nhiều di vật gốm mỹ nghệ hạng sang .

Chiếc ang thế kỷ XV, gốm Chu Đậu2. Đến nay đã qua 8 lần khai thác ở độ sâu 2 m, trên diện tích quy hoạnh 70.000 mét vuông, tại xã Thái Tân, những nhà khảo cổ phát hiện nhiều gốm cổ và trên 100 lò gốm .Ngoài những hiện vật gốm cổ trong những cuộc khai thác, ngườii ta còn tìm thấy nhiều mẫu sản phẩm gốm ở hai con tàu bị đắm ở biển Pandanan ( Philippine ) và ở biển Cù Lao Chàm, Quảng Nam, Nước Ta vào những năm 1993 và 1997, đã thu được hơn 340.000 đồ gốm Chu Đậu, trong đó có khoảng chừng 240.000 hiện vật còn nguyên vẹn. Qua việc trục vớt hai con tàu đắm, cho thấy, thời bấy giờ gốm Chu Đậu đã được xuất khẩu thoáng đãng ra quốc tế. Rõ ràng xưa kia Chu Đậu là nơi sản xuất đồ gốm gia dụng và mỹ nghệ của dân cư Việt. Sản phẩm gốm Chu Đậu đã đến với quốc tế, vì chất lượng và vẻ đẹp của gốm .Gốm Chu Đậu không chỉ tìm thấy ở những di chỉ khảo cổ, ở hai con tàu đắm, mà theo cuốn “ Gốm sứ Nước Ta, một truyền thống lịch sử riêng không liên quan gì đến nhau ” ( Vietnamese Ceramics, a separate tradition ) của NXB Art Media Resource ấn hành 1997, do John Stevenson và John Grey chủ biên, cho biết : Gốm Chu Đậu Nước Ta đã được 46 kho lưu trữ bảo tàng của 32 nước trên quốc tế lưu giữ .

Ngoài Bảo tàng Topkapi Saray, Thổ Nhĩ Kỳ, còn có Bảo tàng Lịch sử Nghê thuật Hoàng gia Bỉ đã trưng bày trên 3.000 cổ vật Việt Nam, trong đó gốm Chu Đậu nổi trội nhất là bộ sưu tập chân đèn thời Mạc, gồm 20 chiếc. Cũng tại Vương quốc Bỉ còn có Bảo tàng Hoàng gia Mariemont cũng có khoảng 150 cổ vật Việt Nam, trong đó có khá nhiều đĩa lớn, bình tì bà và đặc biệt là bộ sưu tập các con giống thuộc dòng gốm Chu Đậu, có niên đại thế kỷ XVI.

Riêng Bảo tàng Nghệ thuật Tokugawa ở Nagoya, Nhật Bản, đã tọa lạc bộ sưu tập bát uống trà chân cao của Chu Đậu bằng men tam thái, trong đó đáng chú ý quan tâm là chiếc bát trà của Tướng quân Tokugawa Ieyasu, có từ năm 1616, vẽ hoa văn men đỏ và men lục, vành ngoài vẽ hoa văn cánh sen, hoa cúc, đáy phủ men nâu. Chiếc bát trà chân cao này được coi là bảo vật của gia tộc Owari Tokugawa và được lãnh chúa Owari Tokugawa dùng làm mẫu để chế tác bát trà ở lò gốm của ông .3. Nhà khảo cổ Philippe Trương cho rằng : Căn cứ vào mẫu mã, lối trang trí độc lạ, kỹ thuật biểu lộ và kiểu vẽ hoa văn, thì chiếc bát trà gốm Chu Đậu này được thửa riêng không liên quan gì đến nhau cho Tướng quân và gia tộc Tokugawa. Vì thế mà chiếc bát trà này được nhà nước Nhật Bản đưa vào hạng mục “ Tài sản Văn hóa Quốc gia đặc biệt quan trọng quan trọng của Nhật Bản ”. Chiếc bát trà gốm này đã có tác động ảnh hưởng lớn đến mẫu mã và trang trí cho những đồ gốm của Nhật Bản từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XIX .Trong số những đồ gia bảo của dòng họ quan Khâm sai vùng Nagasaki Ozawa Shiroemon Mitsunota có 8 món đồ sứ Chu Đậu và 1 món men trắng đời Lý. Hiện tại 4 trong số 9 món này thuộc sở hữu Bảo tàng Quốc gia Kyoto, Nhật Bản .Tại Bảo tàng Guinet ( còn gọi Bảo tàng Quốc gia Nghệ thuật châu Á Guinet ) ở Paris, Pháp, có tọa lạc bộ sưu tập gốm Chu Đậu rất hiếm của nước ta .Tại Bảo tàng Nghệ thuật Dresden ( CHLB Đức ) có một số ít hiện vật gốm Chu Đậu vào thời Lê ( thế kỷ XV ) hoặc thời Lê – Mạc ( thế kỷ XV – XVII ) .Đĩa gốm Chu Đậu thế kỷ XV, hiện vật Bảo tàng Dresden, Đức.Sở dĩ, từ rất lâu rồi gốm Chu Đậu đã nổi tiếng quốc tế, được nhiều nước ưu thích bởi chất lượng gốm : “ Mỏng như giấy, trong như ngọc, trắng như ngà, kêu như chuông ”. Hơn nữa từ hình dáng, chất men, họa tiết, hoa văn trang trí … đều mang đậm truyền thống Việt và đạt đến trình thẩm mỹ và nghệ thuật độ cao .Các bình gốm Chu Đậu được phong cách thiết kế rất phong phú về mẫu mã, size tương thích để trang trí trong những khoảng trống. Đặc biệt men gốm Chu Đậu làm từ tro vỏ trấu lúa nếp cái hoa vàng. Đây là dòng men tro trấu vạn vật thiên nhiên đã được xác lập “ kỷ lục độc bản ” Nước Ta và được cả quốc tế ngợi ca về độ bền cũng như giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ đỉnh điểm .Bình gốm Chu Đậu có giá trị cả về mặt thẩm mỹ và nghệ thuật, đồng thời mang ý nghĩa tử vi & phong thủy thâm thúy. Người sử dụng đồ gốm sứ Chu Đậu lôi cuốn tài lộc, giúp người dùng hoàn toàn có thể cải tổ sinh khí và đời sống bản thân .

Gốm Chu Đậu thuộc dòng gốm cao cấp, bởi loại gốm này được sản xuất từ loại đất sét trắng chỉ có ở vùng Trúc Thôn, Chí Linh, nguồn nguyên liệu đặc biệt tạo nên độ bền và vẻ đẹp riêng của sản phẩm.

Nét điển hình nổi bật nhất của bình gốm Chu Đậu là bộc lộ được nét văn hóa truyền thống độc lạ, rực rỡ của dân tộc bản địa Nước Ta – phản ảnh đời sống hoạt động và sinh hoạt cũng như giá trị nhân văn của Phật giáo, Nho giáo trong những tác phẩm gốm .Từ thông tin của ngài Bí thư Đại sứ quán Nhật Bản tại Nước Ta và qua công tác làm việc khảo cổ cũng như việc tìm thấy những hiện vật gốm trên hai con tàu đắm và ở những kho lưu trữ bảo tàng của những nước, những người con của Chu Đậu cảm thấy tự hào. Từ đó người dân Chu Đậu bừng khởi hồi sinh lại nghề truyền thống cuội nguồn mà cha ông họ đã để lại .Nhờ thế, lúc bấy giờ những loại sản phẩm gốm Chu Đậu ngày càng tăng trưởng cả về số lượng mẫu mã cũng như chất lượng, giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ và đã vượt ra ngoài chủ quyền lãnh thổ vương quốc, trở thành mẫu sản phẩm xuất khẩu đi nhiều nước trên quốc tế.

Source: https://dichvusuachua24h.com
Category : Gia Dụng