Chào các bạn,

Trong Cựu Ước, có đoạn nói về tiên tri Êlia (Elija) gặp Chúa:

“ Và, kìa, Chúa đi qua, và một cơn gió lớn và mạnh xẻ núi non, và đập vỡ những đá tảng trước Chúa, nhưng Chúa không ở trong cơn gió. Sau cơn gió là động đất, nhưng Chúa không ở trong trận động đất. Sau động đất là lửa, nhưng Chúa không có trong lửa. Và sau lửa là một tiếng nói nhỏ thầm thì. ” 1 King 19 : 11-12 .( And, behold, the LORD passed by, and a great and strong wind rent the mountains, and broke in pieces the rocks before the LORD ; but the LORD was not in the wind : and after the wind an earthquake ; but the LORD was not in the earthquake : 12A nd after the earthquake a fire ; but the LORD was not in the fire : and after the fire a still small voice. 1 King 19 : 11-12 )

Những biến cố lớn của đời ta xảy ra như thế. Bão tố, động đất, lửa cháy. Và dù chính Chúa tạo ra, hay cho phép những điều như thế xảy ra, thì đó vẫn không phải là Chúa hay lời của Chúa. Trong những hỗn loạn đó, Chúa vẫn chỉ thầm thì, và ta phải tĩnh lặng để có thể nghe tiếng thầm thì của Chúa.

Trong truyền thống lịch sử Thiền, ta có công án “ Tiếng vỗ của một bàn tay ” như sau :

Tiếng vỗ của một bàn tay

Mokurai, Tiếng Sấm Tĩnh Lặng, là thiền sư trụ trì chùa Kennin. Sư có một đệ tử nhỏ tên Toyo mới 12 tuổi. Toyo thấy những đệ tử đàn anh vào phòng thầy mỗi sáng và tối để nhận giáo huấn trong lớp riêng một thầy một trò và được hướng dẫn cá thể về cách dùng công án để chận tâm lý không đi long dong .
Toyo cũng muốn được vào lớp riêng .
Mokurai nói, “ Đợi một thời hạn đã. Con còn nhỏ. ”
Nhưng Toyo nằng nặc xin, thế cho nên sau cuối thầy cũng đồng ý chấp thuận .
Chiều tối, cậu bé Toyo đến đúng giờ, trước cửa phòng thầy Mokurai dùng làm lớp riêng. Cậu đánh một tiếng cồng báo hiệu đã xuất hiện, gập mình chào lễ phép ba lần ngoài cửa, và bước vào ngồi yên lặng một cách lễ độ trước mặt thầy ,
“ Con hoàn toàn có thể nghe âm thanh của hai bàn tay khi hai tay vỗ vào nhau, ” Mokurai nói. “ Bây giờ chỉ cho thầy tiếng vỗ của một bàn tay. ”
Toyo cúi chào và về phòng để tâm lý vể câu hỏi. Từ hành lang cửa số cậu hoàn toàn có thể nghe nhạc của những cô geishas. “ A, tôi có rồi ! ” cậy bé công bố .
Sáng hôm sau, khi thầy hỏi cậu trình diễn tiếng vỗ của một bàn tay, Toyo làm tiếng nhạc của geishas .
“ Không, không, ” Modurai nói. “ Không khi nào được. Đó không phải là tiếng vỗ của một bàn tay. Con chẳng hiểu gì cả. ’
Nghĩ là nhạc của geishas cắt đứt dòng suy tưởng, Toyo chuyển chỗ ở đến một nơi yên lặng hơn. Cậu bé thiền định. “ Tiếng vỗ của một bàn tay là gì ? ” Cậu bé nghe tiếng nước nhỏ giọt. “ Tôi có rồi, ” Toyo nghĩ .
Khi Toyo đến gặp thầy sau đó, cậu bé bắt chước tiếng nước nhỏ giọt .
“ Cái gì vậy ? ” Mokurai hỏi. “ Đó là tiếng nước nhỏ giọt, nhưng không phải là tiếng vỗ của một bàn tay. Cố thêm đi. ”
Hoài công Toyo thiền định để nghe tiếng vỗ của một bàn tay. Cậu nghe tiếng thở dài của gió. Nhưng tiếng đó cũng bị thầy gạt bỏ .

Tiếng vỗ của một bàn tay cũng không phải là tiếng ve kêu.

Hơn mười lần Toyo vào thăm Mokurai với những loại tiếng khác nhau. Tất cả đều trật. Cả một năm, cậu bé tâm lý tiếng gì hoàn toàn có thể là tiếng vỗ của một bàn tay .
Cuối cùng Toyo vào được thiền định thật sự và vượt lên trên toàn bộ mọi âm thanh. “ Tôi chẳng còn tìm được tiếng nào nữa, ” sau này cậu bé lý giải, “ thế cho nên tôi đạt được âm thanh im lặng. ”
Toyo đã đạt được tiếng vỗ của một bàn tay .

Bình:

• Takeda Mokurai ( 1854 – 1930 ) ( “ Silent Thunder ” – Tiếng Sấm Tĩnh Lặng ) đi tu lúc còn nhỏ và được huấn luyện và đào tạo bởi những thiền sư số 1 thời đó. Mokurai trở thành sư trụ trì chùa Kennin, một trong những ngôi chùa cổ nhất và quan trọng nhất ở Kyoto, Nhật, vào năm 1892 khi Mokurai chỉ 38 tuổi. Mokujrai còn là một họa sỹ nổi tiếng với tên Sayu Núi Đông. Sayu vì một trong những bút danh của Mokurai là Sayutei, và Núi Đông là chỉ chùa Kennin .
• Bài này nói đển thủ tục lễ nghĩa khi đến gặp thầy để có lớp riêng với thầy ( sanzen ) rất rõ .
• “ Dùng công án để chận tâm lý không đi long dong. ” Đây chính là yếu tính của công án. Đa số công án không phải là một câu hỏi cho một câu vấn đáp bằng chữ nghĩa hay lý luận, như câu hỏi “ tiếng vỗ của một bàn tay ” ở đây .
Người học trò, trong tiến trình tìm câu vấn đáp, sẽ tự nhiên tìm mọi cách để tập trung chuyên sâu tư tưởng, không cho tư tưởng đi long dong. Tâm sẽ lặng từ từ, như nghe tiếng nhạc, đến tiếng nước nhỏ giọt, tiếng thở dài của gió …
• Đến một lúc nào đó, tâm trọn vẹn yên bình đến nỗi không còn âm thanh nào hoàn toàn có thể làm cho ta bị phân tâm. Tai nghe thì vẫn nghe, nhưng tâm trọn vẹn không xao động. Đó là “ vượt lên trên ” mọi âm thanh .
• Nhưng tại sao lại là tìm được “ âm thanh tĩnh lặng ” ( soundless sound ) ?
Âm thanh tĩnh lặng ( soundless sound ) cũng là âm thanh của yên bình ( sound of silence ) như tên một bản nhạc của Simon and Garfunkel hay “ tiếng thầm trong ngọc nói lời hay ” của thiền sư Kiều Trí Huyền .
Tức là, trong yên bình ta “ nghe ”, “ thấy ”, “ hiểu ” hay “ ngộ ” được nhiều điều mà khi tâm ta bị phân tâm vì những “ tiếng động ” ta không nghe, không thấy, không hiểu .
Điều này thì tất cả chúng ta ai cũng đã có kinh nghiệm tay nghề thoang thoáng phần nào — nhiều lúc ta yên bình, chẳng làm gì cả, chẳng tâm lý gì cả, tự nhiên bao nhiêu ý tưởng sáng tạo phát minh sáng tạo lại ùa đến. Tĩnh lặng làm con người uyên bác ra, bao nhiêu vị thầy đã nói như vậy .
• Tại sao vị học trò trong truyện này chỉ mới 12 tuổi ?

Thưa, vì: (1) 12 tuổi thì ít có tiếng động trong đầu từ những lo lắng—con cái, công việc, chuyện nhà, chuyện cửa, chuyện tiền bạc, chuyện nợ nần… và (2) 12 tuổi thí ít có kiến thức lý luận để mà có thành kiến “Làm sao một tay mà phát ra tiếng vỗ được? Vô l‎ý!”

Tức là nếu cái tâm ta càng nhẹ nhàng, đơn giản và giản dị, và không cố chấp, như trẻ thơ, thì ra sẽ thiền dễ hơn và đạt giác ngộ dễ hơn .
Muốn vào được thiên đường thì hãy như trẻ thơ .
( Trần Đình Hoành dịch và bình )